De moord op Donald Trumps vertrouweling Charlie Kirk voedt de angst dat de VS nog meer politiek geweld te wachten staat. Maar behalve de haat en hetze die opborrelen, zijn er ook signalen – weerszijden van het politieke spectrum – dat de tijd van bezinning is aangebroken.
Opnieuw een aanslag, opnieuw verdriet en ontzetting. Opnieuw ligt Amerika in de knoop met zichzelf en zijn hang naar politiek geweld. ‘Dit is niet wie wij zijn.’ De woorden waarmee Mike Johnson, voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, reageerde op de moord op Kirk, zijn exact dezelfde als die van John Curtis, senator in Utah. De zin is bijna routine geworden zodra er in de VS weer een aanslag is geweest.
‘Dit is niet, wat wij als natie zijn.’ Ook voormalig president Joe Biden nam de frase in de mond na de mislukte moordaanslag op Donald Trump een jaar geleden. ‘Er is in onze natie geen plaats voor politiek geweld, of welk geweld dan ook.’
De bittere waarheid is dat politiek geweld sinds de stichting van de VS nooit is weggeweest. Sinds de aanslag op Trump waren er nóg vier aanslagen op publieke personen: in december 2024 werd in Manhattan Brian Thompson doodgeschoten, de ceo van een verzekeringsconcern.
In april 2025 werd brand gesticht in de residentie van Josh Shapiro, gouverneur van Pennsylvania. In juni werden de Democratische afgevaardigde Melissa Hortman en haar man doodgeschoten. De dader had kort daarvoor senator John Hoffman en zijn vrouw in Minnesota aangevallen. Zij overleefden de aanslag.
Staat van oorlog
Nu is er dus de moord op activist en Trump-vertrouweling Charlie Kirk. Gematigde politici uit beide politieke kampen hebben onmiddellijk en unaniem de moord veroordeeld. Onder hen de vroegere presidenten Bill Clinton, George W. Bush, Barack Obama en Joe Biden – een aanwijzing voor het politieke gewicht dat Kirk had (vooral onder jongeren), hoewel hij nooit een officieel ambt heeft bekleed. Maar zoals bij vorige aanslagen zijn er ook reacties die nog maar eens aantonen hoe diep de Amerikaanse samenleving in tweeën is gespleten.
Genderkloof in gen Z: linkse meisjes lusten echt geen rechtse praatjes meer
De vaakst geciteerde uitspraak uit rechtse hoek komt van de vroegere Trump-raadgever Steve Bannon. ‘Charlie Kirk is een oorlogsslachtoffer. Dit land is in oorlog. Wees maar zeker’, zei hij in zijn podcast. De complotdenker Alex Jones tapte uit hetzelfde vaatje in een video op X: ‘Vergis je niet. We zijn in oorlog.’ Jesse Watters, presentator op Fox News, richtte zich in gelijkaardige bewoordingen tot ‘links’: ‘Of jullie het nu willen aannemen of niet, jullie zijn in oorlog met ons.’
Juichende video’s
Wij en zij. In deze categorieën redeneerde ook Charlie Kirk, of het nu om immigratie, abortus, burgerrechten of raciale kwesties ging. Dat zijn gewelddadige dood de Amerikaanse maatschappij eerder verder zou verdelen dan te verenigen in rouw, zou hij vermoedelijk zelf ook voorspeld hebben.
Extreme reacties zijn ook in het linkse kamp te vinden. Gavin Newsom, gouverneur van Californië, verdient lof voor zijn ‘kordate veroordeling’, zegt professor Robert Pape van de Universiteit van Chicago. Hij onderzoekt al dertig jaar politiek geweld in de VS. ‘Maar er zijn ook video’s die met gejuich de dood van Charlie Kirk vieren. En er zijn niet genoeg linkse politici die zulke video’s veroordelen.’
Charlie Kirk, de ultraconservatieve influencer die tot op de dag van zijn dood ‘libtards’ uit hun kot lokte
Tegelijk is het verrassend dat rechtse commentatoren die bekendstaan voor hun scherpe uitspraken, eerder hun verslagenheid uiten dan de moord te instrumentaliseren. Zelden waren in Trump-gezinde media en op dito websites zo veel mannen en vrouwen te zien die naar woorden zochten om hun ontreddering uit te drukken. Zelfs de christelijk-conservatieve radiopresentator Glenn Beck, doorgaans een oproerkraaier, vocht tegen de tranen toen hij het bericht van Kirks dood bekendmaakte.
Enquêtes tonen dat het percentage ondervraagden dat politiek geweld billigt meer dan verdubbeld is.
Omgekeerd verschijnen in media die kritisch staan tegenover Trump, zoals de New York Times, reflecties over de vraag of met Charlie Kirk niet iemand vermoord is die meer te vertellen had dan de vertrouwde parolen van rechts-conservatieve influencers. ‘Ik had veel meningsverschillen met hem en hij met mij’, schreef de Times-columnist Howard French. Maar: ‘Wat je ook van Kirk vindt, toen hij stierf, was hij precies aan het doen wat we van mensen op de campus verlangen. Ga eropuit. Debatteer. Spreek. Maar doe het vreedzaam, ook als de emoties hoog oplaaien.’
Amerika, zegt Robert Pape, zit in ‘een aanzwellende golf van verdriet, woede en angst, die kan leiden tot een radicalere politiek en meer geweld.’ Verdriet en woede zat ook in Donald Trumps toespraak van woensdag, en daarmee toonde die ‘meer terughoudendheid dan we van hem gewend zijn’.
Militairen tegen manifestanten
Alleen terughoudendheid zal niet genoeg zijn, zegt Pape. Enquêtes die hij liet doen, tonen dat het percentage ondervraagden dat politiek geweld billijkt sinds vorige herfst meer dan verdubbeld is. In mei 2025 was 40 procent van de Democraten bereid om Trump desgevallend met geweld uit zijn functie te ontzetten; 25 procent van de Republikeinen zag het zitten om militairen in te zetten bij manifestaties tegen Trump.
‘Ons land is vandaag sterker geradicaliseerd dan een paar jaar geleden,’ zegt Pape, ‘en tegelijk hebben we meer politiek geweld meegemaakt.’ Uitsluitend ‘het andere kamp’ oproepen om te matigen, zal niet volstaan – en kan zelfs contraproductief uitpakken. ‘Wat we nodig hebben, zijn politici van beide kanten die dat doen.’
