‘De doeltreffendheid waarmee Israël Iran aanvalt, toont de zwakte van Iran en niet de sterkte van de Israëlische geheime dienst Mossad.’ Dat zegt Mossad-expert en journalist Yossi Melman.
Knack had Yossi Melman aan de lijn, enkele uren nadat hij door een luchtalarm moest schuilen in een schuilkelder in Tel Aviv. Melman is journalist bij de Israëlische krant Haaretz en schreef meerdere bestsellers over de Israëlische inlichtingendienst Mossad en over het kernwapenprogramma van Iran. ‘De Mossad is in het westen een sexy onderwerp door de vele Hollywoodfilms met Israëlische spionnen,’ zegt hij, ‘maar zijn slagkracht wordt vaak overdreven. Zijn sterkte ligt vooral in zijn samenwerking met andere Israëlische inlichtingendiensten én in de zwakte van hun tegenstanders.’
Speelt de Mossad dan geen cruciale rol in de oorlog die Israël op 13 juni begon tegen Iran?
Yossi Melman: De Mossad is slechts een kleine schakel in de oorlogsmachine die Israël heeft opgetuigd voor deze frontale aanval op Iran. De voorbereiding duurt wellicht al jaren. Het bepalen van de meer dan 700 doelwitten – waaronder militaire basissen, nucleaire wetenschappers en commandocentra – was eerder een taak van de Israëlische militaire inlichtingendienst. Die is zowat driemaal groter en sterker dan de Mossad.
Welke bijdrage levert de Mossad dan wel aan deze oorlog?
Melman: De Mossad smokkelde een dronecommando en drones met explosieven Iran binnen die vóór de luchtaanvallen vanuit Israël al een deel van de Iraanse luchtafweer uitschakelden van op Iraanse bodem. Je kunt dat vergelijken met de Oekraïense operatie-Spinnenweb begin deze maand waarbij Oekraïne met honderd explosieve drones diep in Rusland gevechtsvliegtuigen vernielde. Op een soortgelijke manier maakte de Mossad de weg vrij voor de Israëlische luchtmacht, zodat die vrij over Iran kon vliegen en doelwitten kon bombarderen.
Van die clandestiene operatie deelde de Mossad achteraf ook publiek beelden. Waarom?
Melman: Om Iran te demoraliseren. Ze tonen het zoveelste bewijs dat spionnen van de Mossad al decennia op Iraanse bodem actief zijn. Ze vermoorden er wetenschappers en saboteren militaire basissen. Door die jarenlange ervaring konden ze nu heel precies te werk gaan.
De beelden hebben ook een binnenlands doel. Sommige Israëliërs zeggen nu al dat het hoofd van de Mossad, David Barnea, de volgende premier moet worden. Het is dus ook interne pr. De Mossad moet tonen dat ook hij zijn bijdrage levert aan de oorlog. Al is de concurrentiestrijd tussen Israëlische inlichtingendiensten kleiner dan die tussen inlichtingendiensten in de Verenigde Staten, Frankrijk of België. De Mossad werkt nauw samen met andere Israëlische inlichtingendiensten. Dat is hun sterkte.
Hoe draagt de Mossad nog bij aan de oorlog?
Melman: Zijn spionagenetwerk in Iran levert gedetailleerde info over de verblijfplaatsen van militaire commandanten en topwetenschappers. Daardoor kon het IDF (het Israëlische leger, nvdr) een tiental nucleaire experts vermoorden. Die moorden zijn trouwens veel belangrijker dan de schade die Israëlische raketten aan nucleaire installaties toebrachten. Want die experts waren een kernwapen aan het finaliseren.
Het lijkt zo makkelijk voor de Mossad.
Melman: Iran is een levensgevaarlijk land, maar het klopt dat het ook een speeltuin is voor de Mossad. Het Iraanse regime doet zich sterk voor, maar is zwak als een spinnenweb. Het land heeft het hoogste aantal prostituees per capita, er zijn veel drugsverslaafden en de economie is verwoest. Bovendien is Iran een etnische mozaïek, met veel groepen die autonomie willen en zich tegen het regime kanten.
Zeventien jaar geleden schreef ik al dat Iran leek op de Sovjet-Unie, toen dat land op zijn laatste benen liep. In die context is het makkelijk om spionnen te rekruteren. Genoeg Iraniërs willen hun moederland verraden uit wrok, vanwege ideologie of puur voor het geld.
Het zal dus niet lang duren voor het regime valt door de oorlog die Israël startte?
Melman: Dat zeg ik niet. Toen de Iraakse dictator Saddam Hoessein in 1979 Iran binnenviel, net na de Islamitische revolutie in Iran en het verdrijven van de sjah, wilde hij snel het olierijke Arabische deel van Iran inpalmen. Het leger van de verdreven sjah viel uit elkaar en Hoessein dacht dat het a walk in the park zou worden. Maar de Iraniërs verenigden zich tegen een gemeenschappelijke vijand en vochten acht jaar terug. Zo’n scenario is ook nu niet uitgesloten. Een oorlog starten is makkelijk, maar de Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft geen exitplan.
Waarom begon hij dan net nu deze oorlog?
Melman: Hij wil aan de macht blijven. De drie rechtszaken tegen hem wegens corruptie slepen nu al meer dan vijf jaar aan door onze zwakke justitie. Hij verliest in de peilingen én de oorlog in Gaza blijft duren. Dat de Amerikaanse president Donald Trump deed alsof hij wou onderhandelen met Iran over zijn kernprogramma hielp als afleiding. Het was dé opportuniteit voor Netanyahu om de oorlog te starten. Iran zag het niet aankomen.
Heeft de hoogste leider van Iran, Ali Khamenei, een keuze?
Melman: Als tachtiger heeft hij genoeg ervaring. Hij beseft zeer goed dat hij voor een enorm dilemma staat: doorgaan met het ontwikkelen van een kernwapen of het nucleaire programma afbouwen en zo zijn regime redden. Hij heeft altijd getwijfeld over de bouw van een kernwapen. Israël, Zuid-Afrika, India, Pakistan en Noord-Korea hadden allemaal een kernwapen ontwikkeld vijf à zeven jaar nadat de beslissing daarover was genomen. Iran experimenteert nu al meer dan dertig jaar zonder finaal resultaat. Israël heeft die bluf met deze aanval doorprikt. En het enige wat Iran nu nog kan doen is de internationale gemeenschap om hulp smeken.
Wie zal Iran bijspringen?
Melman: Niemand. Trump staat achter Israël, zolang dat geen Amerikaanse bodybags oplevert. De meeste westerse landen steunen de aanval min of meer. En veel soennitische landen in de Arabische wereld, met het luie Saudi-Arabië voorop, haten het sjiitische Iran. Zij zullen publiek een wapenstilstand vragen, maar lachen in hun vuistje. Israël doet ook voor hen het vuile werk.