Miserie met Messi: hoe diep zakt FC Barcelona?

Sportief draait het vierkant, de schuldenberg valt niet te overzien en het ergst van al: modelclub FC Barcelona werd een vuile club, die van schandaal naar schandaal sukkelt. De spin in het web is een nukkige Argentijn met een contract van meer dan een half miljard euro.

Zondag werd Joan Laporta verkozen tot nieuwe voorzitter van FC Barcelona. De 58-jarige advocaat leidde de club al tussen 2003 en 2010, toen de wereld er voor de Spaanse topclub erg anders uitzag. Vandaag erft Laporta een ploeg met wankele perspectieven, een superster die zich ontpopt tot een nagel aan de doodskist, en een dieprode balans. Woensdag nog schakelde PSG Barcelona uit in de Champions League. In de heenmatch werd het 1-4, en met die uitslag mocht Barça niet mopperen. De blaugrana (Catalaans voor blauw met donkerrood, nvdr.) werden overrompeld, omvergeduwd en weggetikt. Spaanse kranten vreesden een bolwassing, vergelijkbaar met de 2-8 die Bayern München de Catalanen in het vorige kampioenenbal serveerde, maar het bleef bij een 1-1 gelijkstand. Eindscore: 2-5. Barcelona oogt passé, zijn rol als uithangbord van het sexy tiki-takavoetbal valt niet meer ernstig te nemen. De oorzaak van het rot zit voor een deel in de bestuurskamer.

Bij Barcelona is de voorzitter niet de eigenaar. Hij wordt democratisch verkozen door de 144.000 clubleden, bekend als de socio’s. Dat systeem is uniek in het voetbal. Om socio te worden, moet je drie jaar lang een fankaart kopen. Een fankaart kost 185 euro per seizoen, en op zich ben je er niets mee. De kaart geeft korting in de clubwinkel, meer niet. Wie ook een abonnement wil, moet dat apart aanschaffen. Het grote voorrecht van de socio’s is dat ze om de zes jaar uit hun rangen een nieuwe voorzitter kiezen. Barcelonafans vinden het een zuiverder systeem, wars van de platte commercie die het voetbal elders domineert. Dat klinkt charmanter dan het in de praktijk is. Kandidaat-voorzitters lopen zich het vuur uit de sloffen om de gunst van hun medesocio’s te winnen. Bij Barcelona is alles (club)politiek. Hoe de vorige voorzitter ten val kwam, illustreert dat.

In februari 2020 onthult radiozender Cadena SER dat FC Barcelona een firma inhuurde om zijn eigen voetbalsterren te belasteren. Alle begrip indien u die zin eens opnieuw moet lezen. Officieel zou I3 Ventures, het bedrijf waarover het gaat, het imago van de club verbeteren, maar dat werd op een eigenzinnige manier vertaald. Iedereen die kritiek had op toenmalig voorzitter Josep Bartomeu en zijn managementteam werd door I3 Ventures zwartgemaakt op sociale media. Trol-accounts vielen Barçaspelers Lionel Messi en Gerard Piqué aan, net als clublegendes Xavi, Carles Puyol en Pep Guardiola. Hun loyauteit werd in twijfel getrokken, het beleid van voorzitter Bartomeu werd geprezen om zijn wijsheid. De socio’s werden bespeeld als een viool: Josep Bartomeu warmde op voor de voorzittersverkiezingen.

Zo’n online lastercampagne blijkt niet illegaal. De Spaanse pers voerde experts op die beweren dat zulke kuiperijen in het voetbal wel vaker voorkomen. Bartomeu kwam in de problemen omdat hij de lastercampagne probeerde te verbergen. Uitgaven van boven de 200.000 euro belanden in het openbare verslag van FC Barcelona. I3 Ventures omzeilde dat door zijn factuur op te splitsen. Dat is valsheid in geschrifte, of op z’n minst vermijden van controle op de boekhouding. Bartomeu nam ontslag. Vorige week pakte de Spaanse politie hem op voor verhoor. Volgens de krant El Mundo – onthoud die naam – vermoedt de fiscus een witwasoperatie, want I3 Ventures rekende veel meer aan dan gebruikelijk is.

Fata morgana

Het zou weleens kunnen dat Bartomeu zich gewoon heeft laten rollen. Onder zijn bewind lekte Barcelona geld. De afgelopen vijf jaar gaven twee clubs meer dan 1 miljard euro uit aan transfers: Manchester City en FC Barcelona. Maar terwijl City gedragen wordt door oliesjeiks met een onuitputtelijke bankrekening spendeerde Bartomeu geld dat niet van hem is, maar van de club. Nu de ex-voorzitter tegen het canvas ligt, komen de anekdotes boven. Tekenend waren de onderhandelingen met Borussia Dortmund over aanvaller Ousmane Dembélé. Barcelona had net Neymar verkocht voor een recordbedrag. Geen kwaaie zet als je het povere rendement van Neymar sindsdien ziet, maar de socio’s van Barça morden. Bartomeu had een goedmakertje nodig. De voorzitter van FC Barcelona ontmoette de vertegenwoordigers van Dortmund in een hotel in Monaco. De Duitsers openden het gesprek met de zin: ‘Onder de 160 miljoen euro onderhandelen we niet.’ De scouts van Barcelona hadden Bartomeu voorgehouden om zeker niet boven de 80 miljoen te gaan, wat al zeer fors zou zijn voor misschien de vijfde beste spits van Frankrijk. Uiteindelijk werd afgeklopt op… 147 miljoen euro, waarvan 105 miljoen onmiddellijk te betalen. De deal van de eeuw – toch voor Dortmund. In de drieënhalf jaar dat Dembélé voor Barcelona speelt, was er nooit meer dan een bijrol voor hem weggelegd. Ingewijden zagen in de overdreven prijs een verknipt statement van Bartomeu aan de oliesjeiks: jullie zullen rekening moeten houden met FC Barcelona.

De Barçavoorzitter verdient een beetje clementie, want dit was een periode waarin 10 miljoen euro meer of minder neerkwam op een afrondingsfout. De supervoetbalclubs leenden zoveel ze maar wilden, en bovendien gratis. Iedere monstertransfer werd betaald met nog uit te keren televisierechten. Sponsors gooiden met geld, transferrecords vielen aan diggelen. Corona blies dat kaartenhuis om. Vandaag zeggen de nuchtere cijfers dat FC Barcelona 1,2 miljard euro schuld torst, waarvan 730 miljoen in kortlopende leningen. Ongezien in het topvoetbal is dat andere clubs beginnen te vrezen dat ze hun geld niet zullen recupereren. Zo liet Liverpool FC weten dat het nog 69 miljoen euro verwacht voor de (mislukte) transfer van Philippe Coutinho uit 2018. Bordeaux mist 20 miljoen voor Malcom, een Braziliaanse spits die vijftien matchen voor Barcelona speelde en er allang weer weg is.

Het dringendst is de 266 miljoen die eind juni moet worden afgelost. Ook dat is een neveneffect van het democratische FC Barcelona: de bedragen liggen gewoon op straat. Niet dat een faillissement wenkt. Barcelona zal leningen herschikken en meer rente betalen. Belangrijk wordt dat de club haar geldschieters perspectief geeft op betere tijden. Het verklaart de opvallende zet van afscheidnemend voorzitter Josep Bartomeu, zijn laatste beleidsdaad voor hij in schaamte de deur achter zich dichttrok. ‘Barcelona engageert zich om deel te nemen aan de Super League’, verkondigde Bartomeu. Die fata morgana van het topvoetbal gaat al een hele tijd mee. De Super League verenigt de achttien grootste clubs van Europa in een afzonderlijke competitie. Het format, of zelfs de deelnemers, blijven onduidelijk, maar de Super League zou in de plaats komen van het huidige Europese voetbal. Deelnemende clubs wacht naar verluidt een startpremie van 800 miljoen euro per seizoen. Het project ontstond in de schoot van grote concurrent Real Madrid, en tot nu toe stond Barcelona er niet voor te springen. Of de Super League er daadwerkelijk komt, lijkt twijfelachtig, maar ermee dreigen blijkt voor de topclubs nuttig in hun onderhandelingen met de Europese voetbalbond UEFA of met kleinere clubs in hun eigen competitie: ‘Geef ons meer geld, anders zijn we weg naar de Super League’, is de teneur. Het lijkt erop dat Barça met 800 miljoen per jaar in het verschiet een nieuwe lading leningen wil lospeuteren. Er is geen sprake van om de club te verkopen aan rijke oliesjeiks, hoe penibel de financiële situatie ook is. Dat zouden de socio’s nooit slikken.

555 miljoen

Intussen daagt FC Barcelona de krant El Mundo voor de rechter, omdat ze haar licht liet schijnen op die ándere reden voor het gat in de kas. El Mundo publiceerde een overzichtsstaat van het contract van Lionel Messi. De ophef daarrond is vreemd. Drie jaar geleden al werd het contract tot in de details onthuld in de Football Leaks, een datalek waarbij de interne handel en wandel van de grootste voetbalclubs publiek werd gemaakt. Blijkbaar kon men het niet verkroppen dat een Madrileense krant vlak voor de verkiezingen bij FC Barcelona zout in de wonde strooide. De cijfers in Messi’s monstercontract zijn niet van deze wereld. Een jaarsalaris van 72 miljoen euro maakt hem hoe dan ook de best verdienende voetballer van de planeet. Daarnaast streek de Argentijn 115 miljoen tekenpremie en 77 miljoen loyauteitsbonus op. Er bestaan allerhande clausules die hem nog enkele miljoenen meer opleveren. De meeste clausules gaan vanzelf in, op andere heeft Messi weinig impact. Hij krijgt bijvoorbeeld 685.000 euro wanneer hij wordt verkozen tot Wereldvoetballer van het Jaar, en 12 miljoen wanneer FC Barcelona de Champions League wint. In totaal gaat het om 555 miljoen euro voor vier seizoenen voetbal. ‘Hij heeft de club geruïneerd’, besluit El Mundo treiterig.

Lionel Messi is niet de goedmoedige sul waarvoor hij soms wordt gehouden. De zesvoudige Gouden Bal weet hoe belangrijk hij is en speelt die macht genadeloos uit. Messi bepaalt wie komt en gaat bij FC Barcelona: spelers, coaches en voorzitters. Hij is socio bij Barça en stemde bij de voorzittersverkiezingen, al zei het niet op wie. ‘Wie ook wint, ik hoop dat hij de club terugbrengt naar de plek waar ze verdient te staan’, klonk het besmuikt. ‘Vandaag is de situatie heel, heel erg.’ De relatie tussen hem en Bartomeu verzuurde toen de voorzitter beslissingen durfde te nemen waarin Messi zich niet kon vinden. De verkoop van Neymar, bijvoorbeeld. Toen Bartomeu Luis Suarez, boezemvriend van Messi, uit de club verjaagde, was het helemaal op. Suarez staat vandaag tweede in de Spaanse topschuttersstand, na Messi. Zijn Atlético Madrid lijkt op weg naar de titel.

Lionel Messi heeft nochtans veel te danken aan Bartomeu. In de periode tussen 2007 en 2009 ontdook de sterspeler voor 4,1 miljoen euro aan belastingen. Hij vergat reclame-inkomsten aan te geven en verborg 10 miljoen in belastingparadijzen. Messi en zijn vader Jorge werden veroordeeld tot hoge boetes en een celstraf van 21 maanden. Omdat het hun eerste vergrijp was, hoefden de Messi’s niet naar de gevangenis. Niet lang daarna nam de fiscus de Fundación Leo Messi onder de loep, een liefdadigheidsstichting waarmee de voetbalster hulp biedt aan behoeftige kinderen. De controleurs vermoedden echter dat de stortingen die FC Barcelona aan de stichting deed verborgen loon waren. Messi keek aan tegen een nieuwe strafklacht wegens belastingontduiking, die hem in de cel kon doen belanden. Voorzitter Josep Bartomeu schoot hem te hulp. De Messi’s sloten een akkoord met de fiscus en betaalden 12 miljoen achterstallige belastingschuld. FC Barcelona schonk de Argentijn een prestatiebonus die in geen enkel contract staat. Het bedrag kwam overeen met wat hij en zijn stichting terugbetaalden aan de belastingen.

De club was in principe niet bij de affaire betrokken, behalve dat een schandaal slecht is voor haar reputatie. Wat zat er dan wel achter? Eén: het akkoord met de fiscus bleek het ideale smeermiddel om Messi zijn contract te laten verlengen – het contract waar nu in El Mundo zo veel om te doen is. En twee: Josep Bartomeu dacht de eeuwige dankbaarheid van de Argentijn te hebben gekocht. Toen Bartomeu van die wolk viel, begon de lastercampagne.

Manchester City of PSG

Messi’s contract van een half miljard euro loopt in juni af. Hoewel FC Barcelona kraakt onder het gewicht van zijn salaris wil de club graag met hem verder. Geen enkele van de elf kandidaten bij de voorzittersverkiezingen wilde breken met de Argentijn. De voorstellen die in de campagne passeerden, verraden wanhoop. ‘Wat als we Camp Nou hernoemen naar Lionel Messi?’ suggereerde een kandidaat. ‘Zou die liefdesverklaring hem niet milder stemmen over zijn loon?’ Een andere kandidaat stelde voor om een club uit de MLS over te nemen. Messi schijnt vage plannen te hebben om ooit uit te bollen in die Amerikaanse voetbalcompetitie. Hij zou voor een vriendenprijs eigenaar worden van de club die Barcelona nu voor hem koopt. Nog een andere would-bevoorzitter pakte uit met zijn vriendschap met Josep Maria Minguella, die Messi destijds scoutte in Argentinië. Zijn vroegere mentor kan Messi vast tot loonmatiging bewegen, toch? Waarop een ander erop wees dat Minguella ruzie heeft met de vader van Messi. Kortom, de voorzittersverkiezing ontaardde in een wedloop met kandidaten die zich dubbel plooiden om bij de Argentijnse ster in het gevlij te komen. Winnaar Juan Laporta hield zich tijdens de campagne op de vlakte: ‘We zullen er alles aan doen opdat Leo bij ons blijft. Maar als Messi “nee” zegt, dan nemen we dat sportief op en werken we aan de toekomst.’ Prompt kreeg Laporta het verwijt dat hij heimelijk hoopt dat de Argentijn vertrekt. Laporta voelde zich genoodzaakt erop te wijzen dat hij destijds Messi’s eerste contract onderhandelde, en dat hij na al die jaren nog altijd ‘heel erg dicht’ bij de vader van de voetbalster staat.

Vertrekken? Er bestaan voor Lionel Messi twee ernstige opties. Het eerste is een transfer naar Manchester City, waar hij herenigd zou worden met trainer Pep Guardiola. Die deal hing vorige zomer in de lucht, maar werd verhinderd door Bartomeu, die vreesde te worden gelyncht door de socio’s. City kan hem betalen, al zal er kunst-en-vliegwerk nodig zijn om het boekhoudkundig in orde te krijgen. De UEFA eist namelijk financial fairplay: clubs moeten zelfbedruipend zijn, en mogen niet (meer) overdreven veel schuld maken. Anders ontwrichten rijke suikerooms de markt. City werd qua financial fairplay al op de vingers getikt maar kwam weg met een boete, die de eigenaar, sjeik Mansour, met de glimlach betaalde. Zover hoeft het ditmaal niet te komen, want Messi is einde contract en kan dus gratis weg. Zijn monsterloon komt maar deels in de boeken van de club terecht: met sponsorcontracten kan veel worden gecompenseerd. City bezit al een MLS-ploeg waar Messi kan uitbollen. Alle voorwaarden lijken vervuld. Maar de interesse voor Messi lijkt heel recent te zijn bekoeld, en wel om sportieve redenen: de Messi anno 2021 lijkt geen half miljard euro meer waard. Manchester City ziet in Romelu Lukaku een goedkopere, duurzamere oplossing. De Britten willen een koppel herenigen dat elkaar bij de Rode Duivels blindelings vindt: ga maar eens na hoeveel doelpunten Lukaku scoorde na een pass van Kevin De Bruyne. Maar Lukaku in tandem met Lionel Messi? Dat slaat als een tang op een varken.

De tweede optie voor de Argentijn is PSG, dat al lang achter hem aan zit en zeer ver wil gaan. Ook Parijs vreest een veroordeling wegens inbreuken tegen de financial fairplay allerminst. De Qatarese eigenaars zijn gebrand op een stunt: het is hen veel waard om Messi te hebben, puur om ermee te kunnen uitpakken. Op kerstavond ontsloeg PSG trainer Thomas Tuchel. Niemand snapte waarom. De club kon nog probleemloos kampioen worden en was in de Champions League geplaatst voor de volgende ronde. De keuze van zijn vervanger bracht duidelijkheid. PSG koos voor Mauricio Pocchetino, een jonge Argentijnse coach. Een streekgenoot van Messi, die sinds zijn aanstelling met de regelmaat van de klok diens lof zingt.