Migratiecrisis: hoe maken we komaf met politici die veel beloven maar weinig realiseren?

‘Om de migratiecrisis aan te pakken moeten wij, burgers, de kortzichtigheid en het opportunisme binnen Europa doorprikken’, vindt Jonathan Holslag (VUB).

Op de Europese top in Salzburg is het andermaal bevestigd: veel politici spinnen graag electoraal garen bij de vluchtelingenproblematiek, maar geven niet thuis als er naar oplossingen gezocht wordt. Toch ligt er een voorstel op tafel dat Europa de vluchtelingenstroom via de Middellandse Zee minstens kan helpen beheersen: de oprichting van een grenswacht die op termijn 10.000 man zou kunnen tellen.

Toegegeven, niet alleen uit Oost-Europa kwam er weerstand tegen dat voorstel. De Nederlandse premier Mark Rutte noemde de versterking van de grenswacht, die nu nog Frontex heet, een ‘beetje wild’ en wees ook op de kostprijs. Tja. Rutte is er als de kippen bij als bijvoorbeeld Nederland snel geld kan verdienen aan de Europese markt. Maar een visie ontwikkelen over de vraag hoe Nederland ook op langere termijn kan floreren in een sterk Europa? Dat gaat boven zijn petje.

Wellicht hoopt Orban stilletjes dat Europees geld zal worden uitgegeven om meer Hongaarse grenswachters te betalen, in plaats van gezamenlijke Europese grenswachters

Maar goed, het grootste verzet kwam, zoals verwacht, van Viktor Orban. Van Europese ‘huurlingen’ aan zijn grenzen wilde de Hongaarse premier niet weten. Ze zouden een aanslag op de soevereiniteit zijn. Soevereiniteit is anders nooit een overweging geweest als Orban van het Europese budget kon profiteren. Bijna 6 miljard euro krijgt Hongarije via de Europese begroting jaarlijks van de andere Europese lidstaten. Dat geld, zo blijkt uit diverse onderzoeken, komt vaak de familie en politieke trawanten van de premier ten goede. Als hij zijn land afhankelijk maakte van Russische of Chinese staatsbedrijven, was soevereiniteit of autonomie evenmin ooit een bezwaar.

Wellicht hoopt Orban stilletjes dat Europees geld zal worden uitgegeven om meer Hongaarse grenswachters te betalen, in plaats van gezamenlijke Europese grenswachters. Als Europa zou falen, zou hem dat goed uitkomen: dan zou hij het migratiethema kunnen blijven bespelen en de verantwoordelijkheid op Brussel afschuiven. Ook in dat opzicht was zijn houding in Salzburg interessant. In 2016 verweet hij Brussel nog verraad te hebben gepleegd, toen de Turkse regering miljarden euro’s beloofd werden om overwegend Syrische vluchtelingen op te vangen. Nu er minder vluchtelingen aan de Hongaarse grens eindigen, gaat hij doodleuk zoete broodjes bakken met president Erdogan. Hij prijst hem zelfs, omdat de Turkse leider stabiliteit aan de grenzen van het ondemocratische Europa had gebracht. Kan het nog opportunistischer?

Dan is de rechtse Oostenrijkse kanselier Sebastian Kurz nog consequent in zijn streven naar een ‘fort Europa’. Ook hij wil minder migranten en vluchtelingen. Daarom zoekt hij samen met vooral Duitsland en Frankrijk naar oplossingen om de buitengrens te beveiligen, via een versterkte grenswacht én opvangkampen in Noord-Afrika. Als er minder vluchtelingen Europa binnenkomen, zo redeneert hij, zal de verdeling van die mensen onder de lidstaten ook geen probleem meer zijn.

Dit is hét moment om van een reactieve naar een proactieve modus over te gaan

Toch blijft ook Kurz kortzichtig. Een Europese grenswacht is nuttig, zeer zeker. En ja, opvangkampen in Noord-Afrika kunnen de druk helpen verzachten. Maar de hamvraag is hoe we hem op lange termijn kunnen verminderen. Nu is er een luwte. Trokken er in 2015 maandelijks honderdduizenden mensen naar de Europese buitengrenzen, dan zijn er dat nu nog duizenden. Dit is hét moment om van een reactieve naar een proactieve modus over te gaan. Hoe remmen we de bevolkingsexplosie in Afrika af? Hoe pakken we de economische en ecologische oorzaken van de migratie aan? Hoe dragen we bij aan de stabiliteit van landen in de regio? Hoe bouwen we sterke partnerschappen met landen in onze eerste verdedigingsgordel in Noord-Afrika? Hoe moedigen we er investeringen aan, hoe ondersteunen we er mee de rechtsstaat?

Feit blijft dat we die uitdaging buiten Europa alleen kunnen aanpakken als wij, burgers, de kortzichtigheid en het opportunisme binnen Europa doorprikken. Ja, je mag en moet bezorgd zijn over de migratiedruk. Maar daarmee komt ook de verantwoordelijkheid om komaf te maken met politici die veel beloven, bitter weinig realiseren – en op termijn de problemen alleen maar erger dreigen te maken.