Migratie-expert Ilse Ruyssen: ‘We moeten legale, veilige routes voor vluchtelingen creëren’

‘Het stopzetten van reddingsacties op de Middellandse Zee leidt niet tot minder vluchtelingen, maar wel tot meer doden’, zegt professor Ilse Ruyssen, migratiespecialist bij het onderzoekscentrum CESSMIR (UGent).

Zouden er minder vluchtelingen de Middellandse Zee oversteken als we de mensensmokkel harder zouden aanpakken? (Jurgen Van Daele)

Ilse Ruyssen: De mensensmokkel is niet de oorzaak maar een gevolg van de vluchtelingencrisis. Natuurlijk moeten we de smokkel criminaliseren, maar dat alleen zal het probleem niet oplossen. Zolang mensen bedreigd worden door oorlogen, vervolging of armoede zullen ze manieren zoeken om naar hier te komen. Nu doen vluchtelingen een beroep op smokkelaars omdat ze Europa op geen andere manier kunnen bereiken. We moeten veilige, legale routes creëren zodat vluchtelingen niet langer fortuinen moeten uitgeven of hun leven moeten riskeren om Europa te bereiken.

Weten vluchtelingen dat er reddingsacties bestaan op de Middellandse Zee en zijn ze daardoor meer geneigd om de oversteek te wagen? (Joris Wagemakers, Elsene)

Ruyssen: Er is geen enkel bewijs dat reddingsacties een aanzuigeffect hebben, ook al beweren populistische politici het tegendeel. Het stopzetten van reddingsacties leidt niet tot minder vluchtelingen, maar wel tot meer doden. Zo organiseerde Italië enkele jaren geleden de zoek- en reddingsactie Mare Nostrum. Toen Italië daarmee stopte onder druk van de stijgende kosten, duurde het een poosje voor Europa zelf actie ondernam. In die tussenperiode waagden meer mensen de oversteek – en verdronken er meer mensen op zee. De oversteek naar Europa is immers vaak de laatste stap in een erg lang traject. Mensen hebben dan al zo veel obstakels overwonnen dat ze zich niet laten afschrikken door de afwezigheid van reddingsacties.

Waarom ondernemen de herkomstlanden van migranten geen acties tegen de mensensmokkelaars? (Richard Suykerbuyk, Merksem)

Ruyssen: Er worden wel degelijk pogingen ondernomen om de smokkel aan te pakken. Maar dat is niet makkelijk, want smokkelnetwerken zijn heel divers en weinig transparant. Bovendien is de mensenhandel bijzonder lucratief, waardoor er steeds nieuwe organisaties opduiken. Het bestrijden van dat fenomeen wordt bovendien bemoeilijkt door de corruptie in de herkomstlanden. Daarnaast zien smokkelaars zichzelf vaak niet als criminelen, maar als mensen die een dienst verlenen. Ook de vluchtelingen beschouwen zichzelf doorgaans niet als de slachtoffers van misdadigers.

Mensen zouden op de vlucht slaan voor oorlogen en de klimaatopwarming. Maar in hoeverre spelen religieuze motieven – zoals een drang om de islam te verspreiden – een rol? (Wilfried De Vuysere, Gingelom)

Ruyssen: Er is een verschil tussen vluchtelingen en migranten. Die laatsten kunnen om religieuze redenen naar Europa komen, maar het vluchtelingenstatuut krijg je enkel als je vervolgd of door een oorlog bedreigd wordt. Dat er af en toe islamactivisten of zelfs terroristen naar Europa glippen, is onvermijdelijk. Maar negentig procent van de Syriërs die naar hier komen krijgt het vluchtelingenstatuut. Dat wijst erop dat de overgrote meerderheid onder hen geen religieuze motieven heeft. Bovendien valt die dreiging in het niets bij de destabiliserende gevolgen die de humanitaire crisis in landen als Syrië heeft. Al snap ik wel dat veel mensen bezorgd zijn.

VRAAG VAN DE WEEK

Mogen we mensen terugsturen naar een land als Libië, of staan de mensenrechten dat niet toe? (Guy Raes, Aalst)

Ruyssen: De VN noemen de situatie van migranten in Libië een mensenrechtencrisis. Daardoor mogen schepen die onder de vlag van een EU-land varen geen vluchtelingen terugsturen naar Libië. Europa geeft echter materiaal en training aan de Libische kustwacht zodat die meer mensen daar kan houden, ook al is de situatie in de plaatselijke kampen dramatisch. Zo schendt Europa officieel de mensenrechten niet, maar eigenlijk schuift het wel zijn verantwoordelijkheid door.