‘Merkel drukt telkens haar medeleven uit, maar concreet verandert er niets’

‘De Duitse burger ergert zich aan de onmacht (of onwil?) van Merkel om iets aan het migratieprobleem te doen’, schrijft Dirk Rochtus, docent Duitse geschiedenis aan de KU Leuven. ‘Daardoor dreigt de Duitse regering nu al te vallen’, aldus Rochtus.

Nog twee weken geduld – dat is wat de Duitse bondskanselier Angela Merkel vraagt – om dan op de top van de staatshoofden en regeringsleiders van de Europese Unie (EU) eind juni een ‘Europese oplossing’ uit te dokteren voor de migratiecrisis die het oude continent plaagt. Merkel kijkt daarbij in de richting van de Beierse christendemocraten van de CSU, de zusterpartij van haar eigen CDU. Er is onenigheid gerezen tussen de twee christendemocratische partijen, die één fractie vormen in de Bondsdag, het federale parlement.

Onenigheid die uitgegroeid is tot een zware crisis en niet alleen tot een breuk tussen de twee zusterpartijen, maar zelfs tot de val van de federale regering van christendemocraten (CDU/CSU) en sociaaldemocraten (SPD) zou kunnen leiden. Inzet van de strijd zijn die vluchtelingen die aan de Duitse grens opdagen zonder over de nodige papieren te beschikken of die al asiel hebben aangevraagd in een andere lidstaat van de EU.

De CSU die de Duitse deelstaat Beieren bestuurt, wil hen terugsturen, liever vandaag nog dan morgen, naar die landen waar ze op hun tocht naar Europa eerst voet aan wal hadden gezet en waar volgens het Dublin-akkoord hun asielvraag wordt behandeld. Merkel wil geen ‘Alleingang’ zoals de CSU, maar bilaterale akkoorden over eventuele terugname van vluchtelingen.

Weer ‘Ordnung’

De crisis die donderdag de kop opstak, is ongezien in de geschiedenis van de Bondsrepubliek. De zitting van de Bondsdag werd opgeschort opdat de fracties van CDU en CSU elk apart zouden kunnen beraadslagen over het migratievraagstuk. De parlementsleden van de CDU schaarden zich achter het voorstel van Merkel om naar een ‘Europese oplossing’ toe te werken, die van de CSU steunden eenparig Horst Seehofer (CSU), de federale minister van Binnenlandse Zaken, bij de doorvoering van zijn 63 punten tellend masterplan, waarvan het terugsturen van in andere landen geregistreerde vluchtelingen deel uitmaakt. Er moet ‘wieder Ordnung’ gecreëerd worden aan de grenzen van Duitsland, aldus Alexander Dobrindt, de fractievoorzitter van de CSU.

Komende maandag vergadert het partijbestuur van de CSU. Verwacht wordt een goedkeuring van het masterplan van Seehofer. Als hij dan als minister onmiddellijk daarna bevel zou geven om vluchtelingen aan de grens van Oostenrijk met Beieren terug te sturen, zou Merkel hem moeten ontslaan. Dat zou de definitieve breuk tussen CDU en CSU betekenen en bijgevolg ook de val van de regering.

Brandhout

De Beierse christendemocraten waren het vluchtelingenbeleid van Merkel nooit erg genegen, maar met het oog op de Bondsdagverkiezingen van september 2017 had hun voorzitter Seehofer de kritiek getemperd. Het kwam erop aan de meerderheid voor CDU/CSU in Duitsland te winnen.

Die ‘zachte’ houding was de CSU echter zuur opgebroken. 12,4 % van de Beierse burgers voelde zich bij de federale verkiezingen aangesproken door de Alternative für Deutschland (AfD), de rechts-nationale partij die brandhout maakt van Merkels politiek. De CSU behaalde 38,8%, een verlies van 10,5 % tegenover 2013. De regerende partij van Beieren vreest dat een verdere versterking van de AfD haar wel eens de absolute meerderheid zou kunnen kosten bij de deelstaatverkiezingen in oktober.

Zalvende woorden

Waarom kan de CSU geen twee weken wachten zoals Merkel vraagt? De Beierse christendemocraten stellen dat Merkel drie jaar lang niets heeft gedaan om de migratiecrisis onder controle te krijgen. De kanselier heeft tijd genoeg gehad, is de redenering, en heeft die niet goed gebruikt. Het klopt dat Merkel de meester van de zalvende woorden is. ‘Wir schaffen das’ is daar het meest sprekende voorbeeld van. De crisis is met dat moralisme niet bedwongen, noch in Duitsland noch in de rest van Europa.

De afgelopen weken zijn er dingen gebeurd die bij vele gewone burgers woede over het integratiebeleid van Merkel opgewekt of zelfs versterkt hebben. Zo zou de afdeling Bremen van het Bundesamt für Migration und Flüchtlinge (BAMF), de federale dienst voor migratie en vluchtelingen, in een 2000-tal gevallen ten onrechte verblijfsvergunningen hebben toegekend aan asielzoekers, waaronder tientallen ‘Gefährder’ (mogelijk gevaarlijke personen). Dan kwam ook nog aan het licht dat Susanne F., een veertienjarig Duits-joods meisje, einde mei in Wiesbaden was verkracht en vermoord door een Irakese vluchteling wiens asielaanvraag twee jaar geleden al was afgewezen.

Ontwrichting

Zo zijn er nog tal van andere ‘incidenten’ geweest. Merkel drukt telkens haar medeleven uit, maar concreet verandert er niets. De burgers ergeren zich over die onmacht (of de onwil?) van degenen die de macht in de staat hebben. De AfD spint daar garen uit. Merkel hoopt op een Europese oplossing, maar er zijn staatsleiders in de EU die meewarig kijken naar Duitse beleidsmakers die de sluipende ontwrichting binnen hun eigen maatschappij niet tegengaan.

Daarom speelt de CSU het spel hard: de partij meent met een krachtig signaal – terugwijzen aan de grens – respect voor de Duitse onderhandelingspositie op de komende top te kunnen afdwingen. Merkel kan niet meegaan in die denkwijze. Ze zou dan immers moeten toegeven dat ze het niet ‘geschafft’ heeft. De prijs zou dan wel eens kunnen zijn dat de regering het niet ‘schafft’.