Is het Oekraïneplan van Donald Trump op maat van het Kremlin geschreven? Ruslandkenner Mark Galeotti spreekt dat krachtig tegen in Der Spiegel. Het tegenvoorstel van de Europeanen vindt hij niet realistisch.
Mark Galeotti is een Britse historicus en directeur van het Britse adviesbureau Mayak Intelligence. Als expert in de Russische militaire en veiligheidspolitiek presenteert hij de wekelijkse podcast In Moscow’s Shadows. In 2025 verscheen van hem Homo Criminalis: How Crime Organises The World.
Het Amerikaanse vredesplan voor Oekraïne wordt door critici gezien als een oproep aan Oekraïne om te capituleren. U kijkt er duidelijk optimistischer naar. Waarom?
Mark Galeotti: Ik ga niet doen alsof dit vredesplan voor Kiev een schitterende deal is, maar het ontwerp laat zien dat de Russen tot bepaalde toegevingen bereid lijken. Een plan op deze basis zou in essentie de soevereiniteit van Oekraïne kunnen bewaren en zijn veiligheid kunnen garanderen. Daarom zouden Europese regeringsleiders en de Oekraïners niet moeten klagen dat het neerkomt op een capitulatie, maar deelnemen aan het onderhandelingsproces en kijken wat ze nog kunnen bereiken.
Welke punten wijzen erop dat de Russen bereid zijn tot toegevingen?
Galeotti: Het ontwerp spreekt expliciet over de soevereiniteit van Oekraïne: 80 procent van het land zou volgens het document een soevereine staat kunnen zijn en blijven. Anders dan in eerdere voorstellen zou Oekraïne een relatief groot leger mogen behouden. In 2022 wilden de Russen het Oekraïense leger nog verkleinen tot 85.000 soldaten.
Het 28-puntenplan, op basis waarvan Oekraïners en Amerikanen nu in Genève onderhandelen, voorziet in een Oekraïens leger van 600.000 man.
Galeotti: Dat is waarschijnlijk meer dan Oekraïne in vredestijd überhaupt kan opstellen. Volgens dit ontwerp zijn er ook geen beperkingen voor langeafstandsraketten in Oekraïense handen. Oekraïne zou mogen toetreden tot de Europese Unie, wat een niet onaanzienlijke veiligheidswaarborg met zich meebrengt. Bovendien zouden grote sommen van het bevroren Russische staatsvermogen worden ingezet voor de wederopbouw van Oekraïne — een soort herstelbetaling via de achterdeur. Alles samen is dat geen slecht vooruitzicht.
‘Oekraïne zou mogen toetreden tot de Europese Unie, wat een niet onaanzienlijke veiligheidswaarborg met zich meebrengt.’
Zijn er voldoende veiligheidswaarborgen om een nieuwe aanval op Oekraïne te voorkomen?
Galeotti: Ik denk dat we twee zaken voor ogen moeten houden. Ten eerste is dit nog geen afgewerkt plan. Het is een ontwerp dat kan worden uitgewerkt tot een plan. Het is dus absoluut mogelijk dat Kiev en Moskou het uiteindelijk niet eens raken over echte veiligheidsgaranties. Maar het ontwerp benadrukt in elk geval dat Oekraïne veiligheidsgaranties nodig heeft, en dat die solide en concreet moeten zijn. We spreken voor het eerst over garanties die lijken op Artikel 5 van het NAVO-verdrag, en waarbij de VS betrokken zouden zijn. Natuurlijk weten we nog niet wat daar uiteindelijk van komt, maar het is een begin. En ten tweede rekenen de Oekraïners hoe dan ook vooral op de kracht van hun eigen leger. Ze zijn terecht sceptisch tegenover garanties die hen afhankelijk maken van buitenlandse hulp.
Sommigen zien in het ontwerp vooral een verlanglijstje van het Kremlin.
Galeotti: Als Poetin een verlanglijstje zou opstellen, dan zou hij het nog niet veroverde deel van de Donbas zeker niet tot gedemilitariseerde zone maken — hij zou daar net troepen willen stationeren. Hij zou zeker niet bereid zijn Russisch staatsvermogen te gebruiken voor de wederopbouw van Oekraïne. En vermoedelijk zou hij zelfs niet de soevereiniteit van Oekraïne vermelden. Uiteraard weerspiegelt dit plan vooral de Russische belangen, maar dat komt gewoon doordat Rusland op dit moment sterker staat. Toch is het geen volledig Russisch plan.
‘Uiteraard weerspiegelt dit plan vooral de Russische belangen, maar dat komt gewoon doordat Rusland op dit moment sterker staat.’
Hoe groot is de kans dat Poetin het plan afwijst omdat zijn maximale eisen niet worden ingewilligd?
Galeotti: Dat is mogelijk. In de eerste dagen kon je in de Russische pers nog een grotere bandbreedte aan reacties lezen. Sommigen vonden het te weinig en wilden doorvechten. Anderen spraken de hoop uit op een vredesakkoord. Inmiddels lijkt het Kremlin de lijn te dicteren, en die luidt ongeveer: wij zijn absoluut bereid een in onze ogen rechtvaardige vrede te accepteren. Maar als we die niet krijgen, vechten we liever verder.
Heeft het Kremlin dat niet al vaak gezegd?
Galeotti: Ook Rusland voelt de gevolgen van de oorlog. Het land schuift langzaam richting recessie. De autoriteiten slagen er nog wel in maandelijks 30.000 soldaten te rekruteren, maar moeten daarvoor steeds hogere premies betalen. Er zijn aanwijzingen dat ook Rusland onder druk komt te staan. Poetin is niet wanhopig, maar hij zou wel bereid kunnen zijn om een deal te sluiten. Ik geloof niet dat zijn speciale gezant Kirill Dmitrijev zo veel tijd zou steken in het in elkaar timmeren van een plan als de Russen het niet op zijn minst in overweging namen.
Zou het ook niet kunnen dat Rusland enkel bereidheid tot onderhandelen veinst om een normalisering van de Russisch-Amerikaanse relaties te versnellen? Poetin heeft in het verleden weinig rekening gehouden met de economische toestand van zijn land.
Galeotti: Dat kan uiteraard, maar we zullen de ware bedoelingen van het Kremlin alleen ontdekken als we ons op onderhandelingen verlaten.
Oekraïne wordt op dit moment opgeschrikt door een corruptieschandaal. Ligt dit plan net nu op tafel omdat president Volodymyr Zelensky onder druk staat?
Galeotti: De mensen in Kiev met wie ik hierover spreek, zijn het er niet over eens of Zelensky daardoor zwaar is verzwakt of niet. Maar uiteraard ligt het voor de hand dat een verzwakte Zelensky het plan moeilijker kan afwijzen. Voorlopig heeft Zelensky nog voldoende autoriteit. Het schandaal zal deze onderhandelingsronde niet ernstig beïnvloeden.
Hoezeer heeft Oekraïne een deal nodig?
Galeotti: Oekraïne bevindt zich momenteel in een moeilijke positie. Het heeft steeds meer moeite om zijn verdedigingslinies te bemannen. De vraag is bovendien hoelang Europa Oekraïne nog zo stevig kan blijven steunen als nu.
Wat vindt u van het tegenvoorstel bij het 28-puntenplan dat de Europeanen hebben voorgelegd?
Galeotti: Ik stond aanvankelijk eerder positief tegenover dat voorstel, tot ik het grondiger las. Het lijkt op het eerste gezicht wel op het Trump-plan, maar het is zo ingrijpend aangepast dat het voor de Russen onaanvaardbaar zal zijn — vooral omdat de vraag open blijft of Oekraïne tot de NAVO kan toetreden. En de kwestie van de erkenning van de bezette gebieden wordt naar de toekomst doorgeschoven. Daar zal Poetin zich nooit bij neerleggen. Ik weet niet zeker of de Europeanen het vredesproces willen saboteren of dat ze gewoon niet hebben nagedacht over de gevolgen van hun voorstel.
