Knack sprak met Venezolaans interim-president Juan Guaido: ‘De steun van het leger wordt cruciaal’

Nu president Nicolas Maduro wegblokkades heeft opgeworpen om buitenlandse hulp te weren, wordt de situatie in Venezuela wel erg nijpend. Op 23 februari wil interim-president Juan Guaido een humanitaire corridor creëren. Er wordt gevreesd voor een confrontatie met het leger. Latijns-Amerika-expert Ernesto Rodriguez Amari trok naar de hoofdstad Caracas voor een gesprek met Guaido.

De torenhoge flatgebouwen van Caracas lijken te willen concurreren met de bergen rond de stad. Ze herinneren aan de olierijkdom van Venezuela, maar zijn tegenwoordig niet meer dan een façade voor de trieste realiteit. Neem nu de centraal gelegen Helix: ooit een luxueus shoppingcenter, nu de hoofdzetel van de inlichtingendiensten met onderaan een gevangenis waar foltering dagelijkse routine is. Overdag leeft deze stad nog, maar nog voor de zon ondergaat, trekt iedereen zich in huis terug. ’s Nachts krijgen criminelen vrij spel, een mensenleven is hier niets waard. De inflatie is gigantisch: tegen de tijd dat je je koffie hebt uitgedronken, is hij alweer een paar bolivars duurder geworden.

Ik heb op mijn ontvoerders ingepraat: dat ik vecht voor onze toekomst. Ze begonnen te twijfelen.

Dat de bevolking toch weer is gaan hopen op beter, is te danken aan parlementsvoorzitter Juan Guaido. Enkele uren voor ons gesprek sprak hij duizenden vrijwilligers toe die op 23 februari een humanitaire corridor willen bemannen. De man heeft de status van volksheld verkregen.

We ontmoeten elkaar in een kantoor van de krant El Nacional. Noem het gerust symbolisch: twintig jaar geleden was dit een van de eerste kranten die onder de censuur van de overheid viel. De gedrukte versie ging dicht, maar de digitale editie bleef bestaan. Guaido begroet me met hetzelfde enthousiasme waarmee hij daarnet de menigte toesprak. We ontmoetten elkaar begin januari al een eerste keer, toen hij net de eed als parlementsvoorzitter had afgelegd. Toen ik hem die keer vroeg of hij eraan dacht om president te worden, ontweek hij de vraag nog. En kijk: vandaag erkennen meer dan 50 landen hem als interim-president.

Zijn de gebeurtenissen van de voorbije weken u overvallen, of had u dit plan toen al in gedachten?

Juan Guaido: Dat laatste, vanaf de dag dat ik de eed aflegde als voorzitter van het parlement. Als de nationale en internationale condities gunstig zouden zijn, zou ik de stap zetten om interim-president te worden. Eerste wilden we het vertrouwen van de Venezolanen winnen. We hoopten dat de mensen weer op straat zouden durven te komen om op te komen voor hun rechten. Dat is gelukt, massáál zelfs. En zonder internationale steun zouden we nooit zover hebben gestaan. Tientallen landen hebben hun steun uitgesproken, zelfs Zwitserland, dat altijd voor neutraliteit kiest. Het enige belangrijke element dat we nog missen, is de steun van het leger. Die steun wordt cruciaal.

Enkele dagen na uw eedaflegging als parlementsvoorzitter werd u korte tijd gekidnapt. Heeft dat uw beslissing om uzelf tot interim-president uit te roepen versneld?

Guaido: Op menselijk vlak heeft dat natuurlijk een grote impact op mij gehad. Mijn vrouw heeft het allemaal zien gebeuren. De kidnapping was een domme fout van de regering-Maduro. Het was even dom als de vernietiging van onze olie-industrie en de verwaarlozing van onze ziekenhuizen, waardoor mensen sterven aan ziektes die te genezen zijn. De hele productie is kapot: niet alleen de olie-industrie maar ook de landbouw, de visindustrie, de farmaceutica. Een optelsom van systematische fouten heeft Venezuela aan de rand van de afgrond gebracht.

Ik heb op mijn ontvoerders ingepraat: dat ze zich vergisten, dat ik vecht voor onze toekomst. Ze begonnen te twijfelen. Ondertussen zitten ze zelf in de gevangenis — Maduro beschermt niet eens de mensen die zijn bevelen moeten uitvoeren. Ik vermoed dat de ontvoerders van hoger hand het bevel hebben gekregen om me vrij te laten.

Waarom, denkt u?

Guaido: Omdat ik enorm veel steun krijg van de bevolking. En omdat er spanningen zijn ontstaan binnen de regering van Maduro.

Voormalig vicepresident Diosdado Cabello zei op tv dat oppositieleden ‘niet weten hoe het voelt als er een kogel vlak langs je gezicht zoeft’. Wordt u niet bang van zulke bedreigingen?

Guaido: Cabello weet maar al te goed dat ik in het verleden heb deelgenomen aan betogingen. Ik wéét hoe het voelt als ze rubberkogels en traangas afschieten. Zulke bedreigingen hebben een omgekeerd effect. We zetten gewoon door om de democratie te herstellen. Het moet gedaan zijn met bedreigingen, folteringen en maffiapraktijken. De meerderheid van de Venezolanen is de angst voorbij. Maar ik blijf pleiten voor verzoening, niet voor wraak. Ook al heeft Maduro het leger de opdracht gegeven om zich voor te bereiden op een invasie. Ook dat schrikt ons niet af.

De VS, Canada en verscheidene Europese landen hebben medicatie en voedselpakketten gestuurd, maar die worden aan de Colombiaanse grens tegengehouden. Hoe denkt u die hulpgoederen toch bij de mensen te krijgen?

Guaido: Bijna 700.000 vrijwilligers hebben zich geregistreerd om ons op 23 februari te helpen met een humanitaire corridor. De meeste vrijwilligers hebben zelf geen eten, water, medicatie of elektriciteit, en sommigen hebben familieleden die ernstig ziek zijn. Als de regering-Maduro de vrijwilligers wil tegenhouden, zullen we stappen zetten om de hulp toch bij de mensen te krijgen. Met of zonder de steun van de militairen. (valt even stil) Vorige week zijn een tiental kinderen van nog geen drie jaar gestorven, omdat het ziekenhuis geen medicatie tegen uitdroging en ondervoeding meer had. Dat kun je je in 2019 toch niet voorstellen in een rijk land als Venezuela? Ziet u het al gebeuren in België?

Niet iedereen is ervan overtuigd dat u de humanitaire hulpgoederen tegen elke prijs het land in moet krijgen. Sommigen vragen zich af waarom u niet in dialoog gaat met Maduro.

Guaido:(scherp) Met een dictator valt niet te onderhandelen. Eerdere pogingen zijn allemaal met een sisser afgelopen. Maduro ligt niet wakker van het leed van zijn bevolking, anders had hij al lang humanitaire hulp toegelaten. Wie denkt dat hier alleen een strijd tussen links en rechts wordt uitgevochten, heeft het mis. Fundamentele mensenrechten zoals het recht op voedsel, gezondheidszorg en veiligheid worden geschaad, dáár gaat het om. Dit is een humanitaire crisis.

En vergeet niet: wie zich kritisch opstelt tegen de Bolivariaanse Revolutie wordt vervolgd, gevangengezet of vermoord. Wie dat niet gelooft, nodig ik uit om even in Caracas rond te kijken. Al kan ik hem aanraden om genoeg veiligheidsmaatregelen te nemen, anders komt hij voorlopig beter niet.

Veel landen erkennen u als interim-president, maar China, Rusland en Iran blijven Maduro trouw. Een nationale crisis dreigt een geopolitiek conflict te worden. Hoe denkt u hieruit te komen?

Guaido: Rusland en China hebben er alle belang bij dat hun investeringen in Venezuela gerespecteerd worden, en dat hun leningen worden terugbetaald. Dus hebben ze er ook baat bij dat er zo snel mogelijk een stabiele en legitieme regering aan de macht komt. We kunnen de nationale crisis pas oplossen als we de gigantische corruptie bestrijden en de olie-industrie weer op gang trekken. We komen van een olieproductie van 3 miljoen vaten per dag. Vandaag is dat minder dan 1 miljoen. Ons bruto nationaal product is de laatste vijf jaar met 53 procent gedaald, en we kampen met een inflatie van 2 miljoen procent. De olieproductie móét dus weer omhoog. Daarnaast moeten we internationale akkoorden sluiten om de internationale investeringen aan te zwengelen.

En dan is er nog de kwestie van het terrorisme. Groeperingen zoals Hezbollah, Hamas en ELN (het linkse Nationale Bevrijdingsleger uit Colombia, nvdr) zijn bij ons actief. Dat zeg ik niet alleen, dat zeggen inlichtingendiensten van verschillende landen, waaronder de VS. ELN heeft grote delen van Venezuela in handen. Het ontgint ons goud en koopt daarmee wapens, waarmee het aanslagen pleegt in de buurlanden. Landen als Colombia en Brazilië hebben er dus alle belang bij dat ons land weer stabiel wordt.

Daar komt dan nog eens bij dat 15 procent van de Venezolanen geëmigreerd is. Je kunt het vergelijken met een hele regio die in korte tijd getransporteerd wordt naar het buitenland. Dat is een enorm probleem. De migratie heeft een directe impact op landen zoals Colombia, Brazilië, Ecuador en Peru. Op termijn is dat voor hen positief want ze krijgen er jonge werkkrachten bij, maar in het begin zet het een enorme druk op hun economie. De enige manier om de migratie te stoppen is door de bezetting van ons land te stoppen. We moeten een rechtsstaat opbouwen en Hezbollah, Hamas, ELN en andere criminele organisaties het land uit zetten.

Het klinkt als een strijd tussen David en Goliath.

Guaido: Dat wel. De regering-Maduro is een dictatuur. De regering heeft gedurende twintig jaar 400 miljoen dollar per dag in handen gehad. Maduro en zijn voorganger, Hugo Chavez, hebben het geld van de olie-industrie gebruikt om stemmen te kopen en de eigen functionarissen steenrijk te maken. Dit was corruptie op grote schaal. Ik haal mijn motivatie uit de goede wil van de mens. Ik geloof in verstand en veerkracht.

Een VS-interventie? Alles hangt van Maduro af. Ik geloof in de vreedzame weg. Maar we moeten realistisch zijn.

Hoe groot is het risico dat er een burgeroorlog komt?

Guaido:(ontwijkend) Ik wou dat de toestand niet zo tragisch zou zijn. Elke Venezolaan heeft ooit een mooier en beter Venezuela gekend. Om een voorbeeld te geven: het gemiddelde loon is in Venezuela 6 dollar per maand, daar kan niemand van leven. Ik heb er grote twijfels bij dat er Venezolanen zouden zijn die naar het front zouden trekken om Maduro en zijn revolutie te verdedigen. Niemand durft nog te hopen dat Maduro en de zijnen een uitweg uit de crisis kunnen bieden, alle vertrouwen is zoek. En dát maakt Maduro bang. Terwijl hij oorlogstaal spreekt, zoeken wij vrijwilligers om voedsel en medicatie bij de zwaksten te krijgen. Denkt u dat een soldaat zijn eigen moeder zou bedreigen met een wapen om haar eten en medicijnen af te nemen?

De Amerikaanse president Donald Trump en zijn veiligheidsadviseur John Bolton hebben gezegd dat de Venezolaanse bevolking er niet alleen voor staat. Heb u contact met de Amerikaanse regering?

Guaido: Ja, ik praat met het Pentagon en het Witte Huis. Ik heb heel goede relaties met de Verenigde Staten. We hebben ook contacten met de regeringen van Frankrijk, Duitsland, Spanje, Colombia en Brazilië. Dankzij de goede relaties die we hebben opgebouwd, hebben we 200 miljoen dollar verzameld om basisgoederen en medicatie te kunnen aanbieden.

Sommigen menen dat de VS meer willen dan hulpgoederen leveren. Komt er een militaire interventie?

Guaido: Alles hangt van Maduro af. Hoelang legt hij de economische sancties, de ontevredenheid van meer dan 90 procent van de bevolking en het wantrouwen van de internationale gemeenschap nog naast zich neer? De beste oplossing voor Venezuela is dat er een democratische regering komt die rust kan brengen, de instellingen weer autonoom laat functioneren en ons land naar vrije verkiezingen leidt. De mensen zullen de onderdrukking niet blijven slikken. Weet u dat Caracas de gevaarlijkste stad ter wereld is? Indirect is de burgeroorlog maanden geleden al begonnen, er is al zo veel bloed vergoten door Maduro. Vandaar mijn oproep aan het leger: het is tijd dat jullie voor de juiste kant van de geschiedenis kiezen en Venezuela redden van de dictatuur. Ik geloof in de vreedzame weg. Maar we moeten ook realistisch zijn. De internationale gemeenschap kijkt toe.

Laten we het even over uzelf hebben. Gelooft u in vrije meningsuiting? Stel dat u president wordt: hoe gaat ú dan om met kritische journalisten?

Guaido: Ik ben een democraat in hart en nieren, en mijn vrouw is een journaliste. Journalisten mogen, nee: moeten kritisch zijn. Het is de enige manier waardoor politici kunnen beseffen dat ze hun job niet goed doen. Ik zal nooit, zoals Chavez en Maduro, journalisten opsluiten vanwege hun kritiek op het beleid.

Niemand is ooit bij iedereen geliefd. Hoe zou u omgaan met kritiek? Kunt u bijvoorbeeld om met satire?

Guaido: Ja, ik moet er vaak zelf om lachen. Vroeger had je in Caracas een tv-station dat niets anders deed dan spotten met politici en Bekende Venezolanen. Ik keek er graag naar. Helaas hebben dictators geen gevoel voor humor. Zulke zenders bestaan allang niet meer in Venezuela.

Even concreet: als er verkiezingen komen, hebt u dan de ambitie om president te worden?

Guaido: Honkbal is mijn favoriete sport. Daar heb ik geleerd dat je alleen kunt scoren samen met je ploeg. Zo kijk ik ook naar politiek. Mijn persoonlijke behoeftes en aspiraties zijn van onderschikt belang. Ik wil dit land naar democratische verkiezingen leiden. Als het zover is, zal ik nog eens over uw vraag nadenken.