Jonathan Holslag

‘Joe Biden wil de Russen uit de armen van China halen. Maar zij zitten daar prima’

Jonathan Holslag Politoloog en publicist.

Als het op grootmachtenpolitiek aankomt, bestaat de Europese Unie niet. Onder haar dikke laag van handel, regels en instellingen schuren de belangen van de grote Europese landen als vanouds, met het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland, Italië en Rusland als protagonisten. Tussen de jaren negentig en de eurocrisis, die eind 2009 uitbrak, was Duitsland de gangmaker, de industriële en financiële macht die het meest profiteerde van de Europese uitbreiding. De voorbije tien jaar ontpopte Rusland zich als de grote winnaar.

Hoewel Vladimir Poetin nog altijd verguisd wordt voor zijn aanslagen op dissidenten in Europa, de annexatie van de Krim en tal van andere zaken, staan westerse leiders in de rij om hun relatie met Rusland te normaliseren. De Duitsers zijn altijd een flinke dosis pragmatisme aan de dag blijven leggen, maar ook de Fransen willen snel meer samenwerking met de Russen en de Britten zouden op een top in Berlijn toenadering hebben gezocht. De prominentste speler in de rij zijn de Verenigde Staten. In afwachting van de belangrijke ontmoeting tussen de presidenten Poetin en Joe Biden op 16 juni hebben de Amerikanen hun weerstand tegen de Nord Stream 2-pijpleiding alvast opgegeven.

Joe Biden wil de Russen uit de armen van China halen. Maar zij zitten daar prima.

De Russen zijn allerminst onder de indruk. Op de westflank mobiliseerden ze een maand geleden een gigantische troepenmacht nabij Oekraïne; vorige week werden er opnieuw grote aantallen gevechtsvliegtuigen naartoe gestuurd. Net nadat de Wit-Russische regering een lijnvlucht tot een landing had gedwongen om een dissident te arresteren, nodigde het Kremlin, bij wijze van schouderklopje, president Aleksandr Loekasjenko uit voor een bezoek. In Oost-Oekraïne deelt het in een ongezien tempo Russische paspoorten uit, wat in Kiev wordt onthaald als een zoveelste aanzet tot stille annexatie. Poetin zet het Westen méér dan in zijn hemd.

Elders gebeurt hetzelfde. In de poolgebieden bouwen de Russen veel sneller hun militaire aanwezigheid uit dan pakweg de Amerikanen. In Syrië wordt de haven van Tartus verder aangepast om permanent Russische schepen te ontvangen. Na de verschrikkelijke jaren 1990, voor veel Russen nog altijd de piekperiode van de westerse arrogantie, blijven ze de bakens in hun voordeel verzetten. De zwakte van het Westen is de belangrijkste verklaring. Met hun energiekeuzes verbinden Europese landen hun lot aan het Kremlin. Ook België klinkt zich via de gasterminal in Zeebrugge almaar steviger vast aan het Russische gasimperium. De gasinvoer uit Rusland is de voorbije drie jaar verdrievoudigd – en dan moeten de kerncentrales nog sluiten. Strategische autonomie blijkt een illusie.

De kans bestaat dat de zwakke opstelling van het Westen kan leiden tot méér Russische assertiviteit.

Ook de Amerikanen zijn verzwakt. Joe Biden heeft maar één doel: de Russen uit de armen van China halen. Maar ze zitten daar prima. China is vooral een Amerikaans probleem. Een sterk Peking zal de Amerikanen het komende decennium dwingen om vooral naar Oost-Azië te kijken, wat Europa nog kwetsbaarder zal maken. Voor de Russen is de Chinese invloed storend maar niet bedreigend, zolang Europa maar genoeg gas blijft kopen en met zij met de opbrengst onder andere hun kernwapenarsenaal kunnen moderniseren.

Rusland heeft misschien niet de sterkste economie, maar het boekt wel een jaarlijks handelsoverschot van 160 miljard dollar. De steun voor het regime blijft aanzienlijk, ook onder jonge mensen. 44 procent van de 14- tot 29-jarigen steunt de president, zo blijkt uit een peiling van de Friedrich-Ebert-Stiftung, terwijl 29 procent tegen hem is en 27 procent twijfelt. De gemiddelde Rus is vandaag tevredener over zijn levenskwaliteit dan bij Poetins aantreden in 2000. De meeste Russen zien het Westen trouwens veel meer als een rivaal dan China. Reken er maar niet op dat zij ooit in onze armen zullen vallen.

De kans bestaat zelfs dat de zwakke opstelling van het Westen kan leiden tot méér Russische assertiviteit. Omgekeerd kan die opstelling landen als Oekraïne en enkele bezorgde Europese lidstaten aanzetten om harder uit te hoek te komen. De beste manier om de Russen op lange termijn uit de armen van de Chinezen te halen, is misschien wel hen op korte termijn verder in die armen te drijven. Zo zouden ze de macht van Peking duidelijker voelen. Maar dat zal niet gebeuren.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content