Met de aanstelling van Paolo Gentiloni als premier lijkt de rust toch even terug te keren in Italië.
Gentiloni kon maandagavond, een dag na zijn benoeming door president Sergio Mattarella, al zijn nieuwe ploeg voorstellen. Op Buitenlandse Zaken wordt hij zelf vervangen door Angelino Alfano, de vorige minister van Binnenlandse Zaken. Alfano is het boegbeeld van de kleine centrumrechtse partij NCD. Zelf wordt Alfano vervangen op Binnenlandse Zaken door Marco Minniti. Op Economie blijft Pier Carlo Padoan op post.
Gentiloni is een trouwe luitenant van de opgestapte premier Matteo Renzi binnen de Partito Democratico (PD), een bonte alliantie van oud-communisten, sociaaldemocraten, linkse christendemocraten, linksliberalen en zelfs groenen. Zoals bekend stemde een deel van de PD, namelijk de aanhangers van oud-premier Massimo D’Alema en oud-voorzitter Pier Luigi Bersani ‘No’ in het referendum.
Gentiloni vormde in ijltempo zijn nieuwe regering ‘om de bestuurlijke continuïteit te verzekeren’. President Sergio Mattarella, die alle partijen consulteerde, drong daarop aan om zowel de binnenlandse als Europese afspraken en deadlines te respecteren. Gentiloni wilde kost wat kost present zijn op de Europese Raad van Ministers, nu donderdag in Brussel.
Nieuwe kieswet
Het is een regering geworden met dezelfde samenstelling als de regering-Renzi (Partito Democratico en de kleine centrumrechtse partijen NCD en UdC), want de parlementaire meerderheid van de regering-Renzi blijft onaangetast na het referendum. Aan de oproep van Renzi om een brede coalitie te vormen om samen een nieuwe kieswet te maken, hebben de partijen van de oppositie, inclusief Forza Italia van Silvio Berlusconi, geen gehoor gegeven. Zowel Renzi als Berlusconi spraken zich al uit voor vervroegde verkiezingen in het voorjaar, maar allebei willen ze eerst een hervorming van de kieswet.
Over de nieuwe kieswet, de Italicum, die alleen geldt voor het parlement, moet eerst een uitspraak van het Grondwettelijk Hof worden afgewacht op 24 januari. Volgens deze Italicum krijgt de winnaar van de verkiezingen die in de eerste ronde 40 procent van de stemmen haalt of de tweede ronde wint, dankzij een bonus aan zetels een absolute meerderheid in het parlement. Maar omdat de hervorming van de Senaat in het referendum werd verworpen, wordt de Senaat nog verkozen volgens de vorige proportionele kieswet. President Mattarella liet al verstaan dat verkiezingen door twee verschillende wetten geregeld mogelijk ‘onverenigbaar zijn met het oog op de regeerbaarheid’.
Dat wordt wellicht de belangrijkste taak van zijn regering, zei Gentiloni, maar prioriteit krijgt de hulp aan de heropbouw van de regio’s in Umbrië en Marche die getroffen werden door de aardbeving.
Banken
In de week na het referendum werd Pier Paolo Padoan, de minister van Financiën, als belangrijkste kandidaat-premier beschouwd. Nu de keuze viel op Gentiloni kan Padoan zich volop op de redding van de Italiaanse banken concentreren. En hij zal daarmee meer dan de handen vol hebben.
Een tweede opdracht van de nieuwe regering is immers de hoogdringende kapitaalverhoging met 5 miljard euro bij Banca Monte dei Paschi di Siena (MPS). MPS, dat 28 miljard slechte kredieten op zijn balans heeft die moeten worden afgeschreven, heeft een bankenconsortium onder leiding van JP Morgan en de Italiaanse zakenbank Mediobanca onder de arm genomen dat institutionele beleggers moet warm maken om de kapitaalbuffer van de bank te versterken. Eén miljard euro werd al gevonden bij de institutionele houders van een achtergestelde obligatielening uitgegeven door MPS. Via een swap werd een deel van die obligaties omgezet in MPS-aandelen.
Het staatsfonds Qatar Investment Authority, dat ook even bereid was om een miljard aan te brengen, heeft zich bedacht omwille van de onzekerheid die was ontstaan na de nederlaag van Renzi in het referendum.
Maar zondagavond besliste CEO Marco Morelli samen met de raad van bestuur van MPS dat ze vooralsnog een nieuwe poging gaan ondernemen om de 5 miljard euro bijeen te krijgen bij privéaandeelhouders.
Bailout/-in
Met de aanstelling van Gentiloni als eersteminister lijkt de rust toch even te zijn teruggekeerd. De bankaandelen stegen maandagmorgen fors op de beurs van milaan. Morelli hoopt vooralsnog het Qatarese staatsfonds over de brug te krijgen om met 1 miljard euro toe te treden tot de kernaandeelhouders. Verder zal hij proberen om nu ook particuliere houders van 2,4 miljard euro achtergestelde obligaties de kans te geven om in te tekenen op een swap die hun obligaties omzet in aandelen MPS. Die toelating kregen de particuliere houders bij de vorige swap-operatie niet van de financiële waakhond Consob.
Lukt de herkapitalisering niet door private aandeelhouders, dan moet de regering-Gentiloni tussenkomen met een bailout, wat neerkomt op een gedeeltelijke nationalisatie. Maar sinds de eurocrisis zijn de Europese regels door de Bank Recovery and Resolution Directive verstrengd.
Reddingsoperaties van banken door de staat moeten gepaard gaan met een bail-in, die aandeel- en obligatiehouders van de bank verplicht bij te springen om het kapitaal te versterken, zodat niet alle lasten op de belastingbetaler terechtkomen.
Die bail-in werd voor het eerst toegepast bij de reddingsoperatie van de Cypriotische banken, waarvan de spaarders met meer dan 100.000 euro op een rekening bij een probleembank samen met de aandeel- en obligatiehouders van die bank flinke verliezen moesten slikken.
De Italiaanse regering zal een dergelijke bail-in kost wat kost willen vermijden omdat duizenden Italiaanse spaarders ingetekend hebben op bankobligaties als een soort van hoogrentend alternatief voor het spaarboekje. In juli sprak Renzi zich al uit tegen een dergelijke bail-in.
Domino-effect
De regering-Gentiloni verwacht hier dus ook toegevingen van Europa, anders dreigt een domino-effect. Bovendien moet de herkapitalisering rond zijn tegen 31 december. Een aanvraag voor uitstel werd door de Europese Centrale Bank verworpen.
De herkapitalisering van MPS is een test case want ook vele andere Italiaanse banken zijn dringend aan een kapitaalversterking toe. Samen torsen ze 360 miljard slechte kredieten. Volgende week wil de grootste bank UniCredit de prijsvork bekendmaken waartegen hij begin volgend jaar 13 miljard euro wil ophalen via een aandelenuitgifte. Maar het zijn vooral een aantal middelgrote banken als Carige, Banca popolare di Vicenza en Veneto Banca dringend vers kapitaal nodig hebben.
In laatste instantie kan de nieuwe regering voor de herkapitalisering van zijn banken een beroep doen op een lening van het European Stability Mechanism, zoals Spanje deed in 2012. Spanje kreeg toen een lening van 40 miljard euro van het ESM. Spanje moest bij de reddingsoperatie van zijn banken toen geen bail-in-regels respecteren. Verwacht wordt dat Padoan dit zal aangrijpen om een ongelijke behandeling in te roepen.
Voorlopig is het gevaar op een besmetting van de hele Europese banksector niet zo groot. De meeste banken hebben sinds de eurocrisis hun kapitaalbuffer versterkt en zijn nu solieder dan toen. Bovendien houdt de maandelijkse opkoopoperatie van overheidsobligaties de rente laag, zodat Italië momenteel over tien jaar kan lenen tegen ongeveer 2 procent. Tijdens de eurocrisis was dat nog 7 procent.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
