In Trump-tijden kiezen de kardinalen een Amerikaanse paus: een toeval is dat niet

De 69-jarige kardinaal Robert Prevost is verkozen tot de nieuwe paus en heeft gekozen voor de naam ‘Leo’ – hij wordt Leo XIV. Hij is een Amerikaanse augustijner pater die na vele jaren missiewerk inmiddels de Peruviaanse nationaliteit heeft aangenomen. Hij wil ‘bruggen bouwen’.

Iedereen wacht erop, en toch komt het altijd onverwachts: om 18.08 uur kwam er plots witte rook uit de schouw van de Sixtijnse kapel. Na vier stemronden – evenveel als de vorige keer, maar minder dan algemeen verwacht – hebben de 133 kardinalen in conclaaf Robert Prevost verkozen tot opvolger van paus Franciscus.

Er waren nog ongeveer 15.000 mensen aanwezig op het Sint-Pietersplein toen de witte rook verscheen. Een dik uur later – wanneer protodiaken Philippe Barbarin op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek verscheen – waren het er 55.000.

Toen Barbarin Prevost aankondigde, was het stiller dan ooit, alsof iedereen in verwarring was over wie er nu juist verkozen was. Zelfs de zeer goed geïnformeerde commentatoren van de BBC wisten niet wat zeggen en moesten net te lang elke uitleg schuldig blijven. Zijn naam stond niet tussen de superfavorieten van de bookmakers, maar hij werd wel genoemd. Het vooraanstaande Britse katholieke blad The Tablet had hem opgenomen in de longlist: ‘Als er één Amerikaan papabile is, is het Prevost.’

Nochtans heeft de nieuwe paus stevige credits. Hij is de eerste Amerikaanse paus (en ook de eerste Peruviaan). Hij heeft vele jaren als missionaris in Peru gewerkt, maar de laatste jaren was hij ook een zwaargewicht in Rome, als prefect van het Dicasterie van de Bisschoppen – in wereldse termen: ‘de minister van de bisschoppen’, en tevens als prefect van de Pauselijke Commissie voor Latijns-Amerika.

Na Franciscus is er opnieuw een ‘pater’ verkozen: een priester die ook lid is van een kloosterorde: de Augustijnen. Hij was provinciaal van de Augustijnen in Peru en nadien prior (nummer twee) van zijn orde in Rome. Hij spreekt vloeiend Engels, Italiaans (hij studeerde aan diverse Italiaanse universiteiten) en Spaans. Hij kan de zaken bekijken vanuit het Vaticaanse perspectief, vanuit dat van het globale Zuiden én van de Verenigde Staten. In Trump-tijden heeft dat ongetwijfeld stevig doorgewogen – het tegenovergestelde is ondenkbaar. Inmiddels heeft de Amerikaanse president Donald Trump Leo XIV als eerste Amerikaanse paus al gefeliciteerd, ook al staat er op zijn identiteitskaart ‘Peruviaan’.

Geen volksmenner

Leo komt na Franciscus maar is geen nieuwe Franciscus. Hij kleedde zich niet in de eenvoudige witte kleren, zoals zijn voorganger, maar had opnieuw de klassiekere Roomse mantel aan. Tijdens zijn eerste toespraak sprak hij moeiteloos – en lang – in het Italiaans. Hij legt uit, en neemt daarvoor zijn tijd en woorden.

Zijn eerste woorden waren geen eenvoudige voor-de-vuist-wegtoespraak waarmee hij naar gemakkelijk applaus hengelde. Dat kwam er pas toen hij aan het einde verwees naar paus Franciscus. Er was ook applaus – en ontroering – toen hij overschakelde naar het Spaans: hij keert Peru, en bij uitbreiding ‘het Zuiden’, de rug niet toe. De kardinalen hebben duidelijk niet gekozen voor een nieuwe volksmenner. Wel voor een relatief jonge paus – met zijn 69 jaar telt hij amper meer jaren dan de toekomstige Belgische pensioenleeftijd van 67.

Prevost nam de naam Leo aan. Dat is voor katholieken een zeer herkenbaar teken. De laatste Leo (XIII, 1878-1903) was de paus van de encycliek ‘Rerum novarum’: de start van de sociale politiek van de kerk. Beweging.net vindt er nog altijd zijn basisinspiratie in.

In het algemeen was Leo XIII de man die ijverde voor dialoog en verzoening tussen de kerk en de maatschappij, al ging hij wel met veel ijver zijn strijd aan tegen het socialisme. Maar hij begreep dat dit alleen kon door als kerk zelf uitdrukkelijk sociaal te zijn. In de tijd van de industriële revolutie betekende dat een keuze voor ‘de kleine man’. Een ‘Leo’ gaat ook niet de strijd aan met de moderne samenleving, hij probeert die van binnenuit te beïnvloeden in de richting van ‘het goede’, of wat hij daaronder verstaat.

Met de keuze voor Robert Prevost, aka Leo XIV, lijkt nu alle vrees weg dat de conservatieve hardliners dit conclaaf naar hun hand hebben kunnen zetten. Prevosts loopbaan toont een ander profiel. Ze kregen een echo in zijn openingswoorden, met die twee woorden: ‘bruggen bouwen’.

In een wereld met steeds meer muren en frontlijnen is dat niet het slechtst mogelijke voornemen. Het was een zonnige lenteavond in Rome.