In memoriam, William Hurt: de slungelige intellectueel die de filmprijzen aaneen reeg

Acteur William Hurt (71) overlijdt in Oregon op 13 maart 2022 aan prostaatkanker.

William Hurt is in 1950 geboren in Washington D.C. als zoon van een hoge ambtenaar, directeur van Amerikaanse ontwikkelingsprojecten. Zo zit hij tot zijn zesde met zijn ouders en twee broers op Guam, een klodder Amerikaans territorium in de Stille Oceaan. Dan scheiden de Hurts en mama Claire verkast met de kinderen naar Manhattan. Ze gaat aan de slag bij uitgeverij Time.

William brengt lange zomervakanties door bij zijn vader in Lahore, Khartoum of Mogadishu (‘Mijn hobby bestond uit wachten op luchthavens en kijken naar mensen’). Wanneer Claire hertrouwt met de zoon van Time-oprichter Henry Luce kan de jongen naar privéscholen. Hij speelt verdienstelijk amateurtoneel en trekt naar Tufts University om er onder invloed van zijn presbyteriaanse stiefvader drie jaar theologie te studeren. Dat blijkt genoeg God.

De jongeman trouwt met de beginnende actrice Mary Beth Supinger en volgt haar naar Londen. Maar hij vliegt al snel en alleen terug naar de VS en schrijft zich in op het patente Juilliardconservatorium. Een aangeboden beurs wimpelt hij beleefd af. Hurt maakt keurig de vier jaar drama af, vult een scheidingsaanvraag in, pakt zijn motor en rijdt 5000 kilometer naar Ashland in Oregon om er Shakespeare te spelen op een festival, zijn officiële debuut. De daaropvolgende maanden hopt hij met zijn hond door het hele land van auditie naar screening. Resultaat: nul. Terug naar New York dan maar, waar Hurt zich inschrijft in de Circle Repertory Company, een zootje ongeregeld, maar: de broeikas van John Malkovich, Demi Moore en Alec Baldwin. En daar ontbolstert hij.

Flesje wodka

Door zijn uitgepuurde vertolkingen willen de makers van de film Altered States hem voor de hoofdrol. Hurt weigert tot dan elke cinema-auditie. Hij kijkt neer op film. Maar toch wordt die rol van een geobsedeerde psychopatholoog zijn grote debuut. Een jaar later staat hij tegenover femme fatale Kathleen Turner in het sensationele Body Heat. Hij draait The Big Chill, draagt de thriller Gorky Park en verdient in 1985 als verknipte travestiet in een Braziliaanse gevangenis ( Kiss of the Spider Woman) een Oscar.

De slungelige intellectueel met een lui oog mist geen enkele topper in de jaren tachtig. Hij legt de basis voor een indrukwekkende filmografie met finaal meer dan 100 producties en rijgt de prijzen aan elkaar: vier Oscarnominaties, BAFTA-award, winnaar in Cannes, vier keer kandidaat voor een Golden Globe. De jaren negentig worden iets kalmer. Hij werkt met arty-farty regisseurs als Wim Wenders of Chantal Akerman, lijdt er geenszins onder als die films floppen, gaat terug het toneel op en probeert zijn leven op de rails te krijgen. Dat blijkt nodig.

Na Mary Beth is balletdanseres Sandra Jennings een paar jaar zijn partner. Ze trouwen niet, het stel krijgt wel een kind en als Jennings bij de scheiding hun relatie en zoon wil laten erkennen, komt de achterkant van Hurt boven. Hij heeft losse handjes en een slechte dronk – eigenlijk nogal veel dronk: een paar flessen Italiaanse Soave van Bolla per dag, flesje wodka met lithium tussendoor, een middel tegen bipolaire stoornissen. Toch verliest Sandra het geding. En het gaat van kwaad naar erger.

Partner nummer drie, de dove actrice Marlee Matlin, wint een Oscar met Children of a Lesser God. William Hurt, genomineerd voor dezelfde film, verliest en na de uitreiking bijt hij haar gefrustreerd toe: ‘Hoe durf jij te denken dat je dit verdiend hebt?’ In haar memoires gaat Matlin, toen zelf niet vies van een lijntje, uitvoerig in op het zuipen en fysieke geweld van Hurt. Maar zonder MeToo overleeft die ook deze storm stoïcijns. Hij trekt zich met de Franse actrice Sandrine Bonnaire een tijd terug in Parijs en houdt daar een huis en een dochter aan over. Dan gaat de ster nog eens in rehab, leert er Heidi Henderson kennen en trouwt met haar. Nog geen drie jaar en twee kinderen later volgt de echtscheiding.

Zonnebrand

De flegmatieke, soms geniale karakterspeler zoekt in de jaren 2000 pais en vree op zijn ranch in Oregon. De sigarenaficionado en piloot van zijn eigen Beechcraft Bonanza studeert boeddhisme en computerwetenschappen aan Columbia. Op de set blijft hij onverminderd zijn eigen pedante zelf. ‘Ik moeilijk? Een acteur laat de tip van de ijsberg zien. Regisseurs cum suis willen de hele verdomde berg tonen.’ In elk geval: in niet één film valt William Hurt door de mand en hij haalt nog twee Emmy-nominaties en twee voordrachten voor een Golden Globe.

Interviews worden nooit zijn ding. Hij ratelt meestal een eind weg over de professie van de acteur. ‘Mijn beste gesprekken zijn met bomen, bergen en vreemden.’ Op een vraag met een voorzichtig geformuleerde metafoor over ouder worden (‘Wat als je haarlijn zich terugtrekt?’) komt de kattige repliek: ‘Je krijgt sneller zonnebrand.’

The Washington Post wist in 1989 al: ‘Hurt kent de betekenis van smalltalk niet. Hij is een marathonrapper.’ En de krant Newsday schreef: ‘Hurt is het verbale equivalent van de Bermuda Driehoek. Interviewers zijn al verdwaald in de rondtollende syntaxis van zijn abstracties en nooit meer teruggezien.’ U zei?