In Amerikaanse steden is de politie oppermachtig: ‘De vakbonden zijn een ondoordringbare barrière’

De Amerikaanse protesten tegen politiegeweld en racisme hebben opnieuw één ding duidelijk gemaakt: in de Verenigde Staten zijn politiekorpsen oppermachtig. De ijzersterke vakbonden maken het vaak zeer moeilijk om te moderniseren. ‘We worden tegengehouden door de architectuur van dit systeem.’

Tegen Derek Chauvin, de agent die negen minuten lang zijn knie in de nek van George Floyd drukte, hadden inwoners van Minneapolis al achttien keer klachten ingediend. Waar die klachten precies over gingen, weten we nog altijd niet. Wel dat Chauvin tweemaal werd gewaarschuwd, met de andere zestien klachten werd niets gedaan.

Naar Amerikaanse standaarden is de politie in Minneapolis nog vrijgevig met informatie over haar (inmiddels ontslagen) agenten. In veel steden is het, onder druk van politievakbonden, illegaal geworden om disciplinaire dossiers van agenten te delen. In een meerderheid van de steden worden overtredingen bovendien automatisch uit deze dossiers gewist, soms al na zes maanden, bleek in 2017 uit een onderzoek van persbureau Reuters. Politievakbonden dwingen in hun contracten vaak clausules af die dat verplichten.

Zes jaar geleden probeerde Sheryl Sculley, de stadsmanager van San Antonio, zo’n clausule te laten verwijderen. De vakbond gaf direct een miljoen dollar uit aan een advertentiecampagne tegen haar. Na twee jaar onderhandelen kwam een nieuw contract tot stand, waarin nog altijd stond vastgelegd dat klachten over wangedrag van politieagenten na enige tijd automatisch in de papierversnipperaar zouden gaan. ‘Het komt erop neer dat we het contract niet veranderd kregen’, zei Sculley tegen Reuters.

Agenten ontslaan is haast onmogelijk

Ook andere hervormingen worden door de vakbonden tegengewerkt. Zo zijn ze vaak een fel tegenstander van burgerraden die geweldsincidenten kunnen onderzoeken en beoordelen. Ook tegen de inzet van bodycamera’s op politie-uniformen, om de interacties tussen agenten en verdachten in beeld te brengen, komt vanuit de vakbonden weerstand.

De bonden vechten vaak ook fel terug als agenten worden ontslagen. Burgemeesters die proberen om de ‘rotte appels’ te ontslaan die verantwoordelijk worden gehouden voor politiegeweld, zien hen vaak binnen de kortste keren weer een uniform aantrekken.

Dat beeld wordt bevestigd door Jacob Frey, de burgemeester van Minneapolis. Tegen The New York Times zegt hij een voorstander te zijn van politiehervormingen. Dat gold echter ook al voor zijn drie voorgangers sinds de jaren ’90. ‘Maar zij zijn, net als ik, deze haast ondoordringbare barrière tegengekomen, namelijk het vakbondscontract en hoe dat wordt opgesteld.’

Bezuinigingen treffen politie vaak niet

De macht van politiekorpsen en -vakbonden is ook terug te zien in de begrotingen van steden door het hele land. Hoewel de misdaadcijfers al sinds begin jaren ’90 een daling laten zien, doen de politiebudgetten precies het tegenovergestelde. Los Angeles steekt jaarlijks 1,8 miljard dollar in de politie, ruim 50 procent meer dan tien jaar geleden.

De coronacrisis, die in heel Amerika de begrotingen van lokale overheden onder druk zet, deert de politiekorpsen nauwelijks. De New Yorkse burgemeester Bill de Blasio stelde in april een begroting voor 2021 op met 3,5 miljard dollar aan bezuinigingen ten opzichte van dit jaar. Op het politiebudget van 6 miljard werd slechts een bezuiniging van 24 miljoen (0,4 procent) voorzien. De openbare scholen moeten 827 miljoen (3 procent) inleveren.

De betogingen hebben inmiddels ook geleid tot muiterij in het stadhuis. Nadat op video’s te zien was hoe politieagenten in New York vreedzame betogers aanvielen met traangas en knuppels, ondertekenden honderden huidige en voormalige medewerkers van De Blasio een open brief waarin ze oproepen tot een bezuiniging van 1 miljard dollar op de politie, en het ontslag van agenten die zich tijdens de protesten hebben misdragen.

‘Wij schrijven samen deze brief omdat we niet stil kunnen blijven terwijl de regering die wij hebben gediend, het toestaat dat de NYPD (het politiekorps, nvdr.) een bezet gebied maakt van onze stad’, klinkt het. ‘Onze voormalige baas hoort wellicht de roep om justitie van zwarte en bruine New Yorkers niet, maar wij wel.’ De Blasio heeft nog niet specifiek gereageerd op de brief. De New York Post meldde donderdag dat er mogelijk toch bezuinigingen aankomen voor de politie.

Duizend doden door politiekogels per jaar

Ook in Los Angeles lijken de protesten een effect te hebben. De stad wilde volgend jaar nog flink investeren in de politie, ook al dwingt de coronacrisis de stad tot besparingen op andere kostenposten. Nadat duizenden betogers deze week naar het huis van burgemeester Eric Garcetti trokken, besloot hij om juist 100 à 150 miljoen dollar mínder uit te geven aan de politie, en die besparing door te sluizen naar programma’s die zich speciaal richten op de zwarte bevolking van de stad.

Dat is een indicatie dat de betogingen na de dood van George Floyd kunnen zorgen voor een kentering in sommige steden. Maar Republikeinse bestuurders, aangemoedigd door president Donald Trump, roepen juist op om extra geld te steken in de politie. Ook bij prominente Democraten is de kreet ‘defund the police’, die tijdens de betogingen van deze week vaak werd gescandeerd, nog niet veel te horen.

Wel roepen zij op tot hervormingen bij politiekorpsen. In zijn eerste toespraak sinds de dood van George Floyd riep Trumps voorganger Barack Obama woensdag alle burgemeesters van het land op om kritisch te kijken naar politiebeleid rond de inzet van geweld. Hij verwees naar het Use of Force Project, een initiatief van actiegroep Campaign Zero. De organisatie doet verschillende aanbevelingen, waaronder een verbod op de verstikkingstechniek die George Floyd fataal werd en een verplichting voor agenten om in te grijpen als een collega te ver gaat.

Volgens Campaign Zero kan de reeks hervormingen ervoor zorgen dat het aantal doden door politiegeweld ruim halveert. Zelfs als dat lukt, zouden jaarlijks echter nog honderden Amerikanen worden gedood door politieagenten. In het afgelopen jaar schoten zij ruim duizend mensen dood. Voor zwarte inwoners is het risico om te worden gedood door een agent tweeënhalf keer zo groot als voor witte Amerikanen, blijkt uit statistieken die The Washington Post bijhoudt. De aanbevelingen van Campaign Zero richten zich op een algemene reductie, niet op het verminderen van die raciale ongelijkheid.

‘Beperk takenpakket van politie’

Voor activisten als Philip en Thenjiwe McHarris zijn daarom grootschaligere hervormingen nodig. Volgens hen voert de politie nu veel taken uit die beter door anderen kunnen worden overgenomen. In The New York Times schreven zij onlangs dat het voor zwarte mensen angstaanjagend is om het noodnummer 911 te bellen, ‘omdat de politie crisissen vaak erger maakt’.

Een voorbeeld: in 2015 werd de zwarte veteraan Anthony Hill nabij Atlanta doodgeschoten door een witte agent. Hill had psychische problemen en liep naakt door zijn buurt, vragend om medicijnen. Een buurvrouw belde het noodnummer, maar toen vervolgens de politie arriveerde, werd Hill doodgeschoten.

‘De oplossing die politiegeweld beëindigt en het land veiliger maakt, is het beperken van de macht van de politie en hun contact met de gemeenschap’, schrijven Philip en Thenjiwe McHarris. ‘We moeten de openbare veiligheid heroverwegen, op manieren die politie en gevangenissen doen krimpen en uiteindelijk doen verdwijnen, terwijl we prioriteit geven aan onderwijs, huisvesting, economische zekerheid, mentale gezondheid en alternatieven voor conflict en geweld.’

Minneapolis wil proeftuin zijn

Lisa Bender, voorzitter van de gemeenteraad van Minneapolis, hoopt dat haar stad voorop kan lopen in het doorvoeren van zulke vergaande veranderingen. ‘We gaan het politiekorps van Minneapolis ontmantelen en vervangen door een transformatieve nieuwe vorm van openbare veiligheid’, zei zij deze week.

Of de stad daarin ook kan slagen, is een andere vraag. Door de macht van de politievakbond is het zeer moeilijk om slechte politieagenten te ontslaan en het korps te moderniseren, benadrukt burgemeester Frey. ‘We worden tegengehouden door de architectuur van dit systeem dat veranderingen voorkomt en ervoor zorgt dat agenten geen verantwoording hoeven af te leggen. Als we echt de enorme cultuurverandering willen zien die zo broodnodig is, dan moeten we die mogelijkheid (om te moderniseren, nvdr.) wel hebben. En nu, in veel gevallen, is dat eerlijk gezegd niet zo.’