Over oorlog en vrede in Oekraïne beslist alleen de Russische machthebber Vladimir Poetin: vlak voor de top in Alaska tonen mensen in Moskou zich zelfverzekerd over hun overwinning. President Trump? ‘Een clown.’
Voor de Amerikaanse ambassade in het centrum van Moskou staan ze nog: de grote witte letters ‘Z’, ‘V’ en ‘O’. Herkenningstekens van het Russische leger, aan het begin van de invasie in Oekraïne op tanks en ander materieel geschilderd, nu symbolen voor Russische oorlogsondersteuners. De Moskouse autoriteiten hebben ze neergezet om de Amerikanen voor hun deur te tonen wie er in Oekraïne wint.
‘Die gaan binnenkort weg’, denkt de 69-jarige Moskoviete Wera. Het is volgens haar slechts een kwestie van tijd. De stadsdiensten werken altijd wat traag, ze halen soms ook pas in april een kerstboom weg, zegt de muzieklerares.
Als Wera van ons hoort dat de Amerikaanse president Donald Trump en de Russische leider Vladimir Poetin elkaar zullen ontmoeten, zegt ze stralend: ‘Dat werd tijd. Eindelijk.’ Goed nieuws vindt ze dat, ze hoopt vurig op vrede in Oekraïne. Over Trump spreekt ze alleen maar warm: een ‘charismatische man’ die naar anderen luistert, net zo ‘slim en vooruitziend’ als Poetin handelt.
Vrijdag wordt de Russische leider door Trump ontvangen in de Amerikaanse staat Alaska. Poetin wil al maanden persoonlijk met de Amerikaanse president spreken. Na diens ambtsaanvaarding speculeerden Russische staatsmedia wekenlang bijna dagelijks over zo’n ontmoeting. Maar in juni veranderde Trump plotseling van toon: in plaats van lof en bewondering uitte hij boosheid en frustratie over de Kremlinchef, die geen enkele bereidheid toonde tot compromissen in de oorlog tegen Oekraïne. De Amerikaanse president dreigde zelfs met sancties tegen Rusland en zijn handelspartners.
En nu komt er toch een ontmoeting. Dus hoop op vrede? Hoe zien Russen dat?
Alaska-top Trump-Poetin: Europese leiders vrezen ‘Oekraïne zonder Oekraïne’-akkoord
Wantrouwen overheerst
In Moskou is niet iedereen zo optimistisch als muzieklerares Wera. In de gesprekken voor de top in Alaska klinkt veel scepsis.
‘Trump is een ingewikkeld mens,’ zegt de 50-jarige Natalija, lerares uit Jekaterinenburg, ‘een sluwe, listige kerel.’ Hij verandert volgens haar voortdurend van mening.
Een 77-jarige gepensioneerde vrouw uit Moskou vergelijkt Trump met een slang: ‘Zo glad, zo wendbaar, dat je hem niet kunt pakken.’ Maar, voegt ze eraan toe, in elk geval praat hij met Poetin — anders dan Joe Biden, Trumps voorganger.
‘Eerst kondigt Trump sancties en invoerrechten tegen ons aan — en dan gebeurt er niets. Hoe moet je hem serieus nemen?’
‘Ach, die’, zegt de 48-jarige Moskoviet Wadim bij het horen van Trumps naam. ‘Dat is een clown. Een showman die steeds populistische aankondigingen doet waar niets van terechtkomt. Eerst kondigt Trump sancties en invoerrechten tegen ons aan — en dan gebeurt er niets. Hoe moet je hem serieus nemen?’ Volgens Wadim draait het bij Trump vooral om zijn persoonlijke imago. ‘Hij wil de Nobelprijs voor de Vrede. En als de vrede niet standhoudt, is iedereen schuldig behalve hijzelf.’
Jonathan Holslag over de Oekraïnetop in Alaska: ‘Poetin stevent af op een horrortriomf’
Politiek? Liever niet op straat
Interviews op straat zijn in het vierde oorlogsjaar voor westerse correspondenten nog moeilijker geworden. Een politieman controleert bij de Amerikaanse ambassade alvast onze accreditatie en paspoorten. Hij wil weten waarover we zullen berichten. Als hij van de top met Trump hoort, glimlacht hij veelbetekenend.
Hoe langer de oorlog duurt, hoe sterker de agressieve staatspropaganda tegen het Westen zich in de hoofden nestelt. Daarbij is er angst in de samenleving: wie te veel zegt, kan in de problemen komen met de autoriteiten. Politiek is een delicaat onderwerp, zeker in het openbaar.
Veel mensen wuiven vragen over de top in Alaska weg, die in de staatsnieuwsuitzendingen — naar Russische propagandamaatstaven relatief ingetogen — als een ‘belangrijke gebeurtenis in de wereldpolitiek’ wordt aangekondigd.
Hoe langer de oorlog duurt, hoe sterker de agressieve staatspropaganda tegen het Westen zich in de hoofden nestelt.
‘Ik voer geen politieke gesprekken’, zegt een vrouw van rond de dertig, in een zwart jurkje en een wit glinsterjasje, op het Manegeplein bij het Kremlin. Ze loopt verder naar een rijk beplant bloemenperk en poseert voor foto’s.
De Moskouse stadsdiensten hebben straten en pleinen in het centrum omgetoverd tot een grote tuin. Op het Manegeplein zijn naast bomen en palmen ook een waterval en vijvers met vissen geplaatst — een fotodecor voor Russen uit het hele land en toeristen, vooral uit het Midden-Oosten. Moskou wordt steeds mooier, prijst een bezoekster uit Tsjeljabinsk in de Oeral.
Collectieve verdringing
Moskou viert de zomer alsof er geen oorlog woedt in het buurland. Men oefent zich in collectieve verdringing en schuift problemen met mobiel internet en urenlang gesloten luchthavens door Oekraïense droneaanvallen zo ver mogelijk weg.
Ondanks fors gestegen prijzen lijkt het geld in de hoofdstad nog makkelijk te rollen: wie weet wat morgen brengt? Men leeft nu. De terrassen van restaurants en cafés in het centrum zitten vol.
De schuld voor de gevechten zien de gesprekspartners eensgezind bij de VS. Alexej, 51, gepensioneerd militair uit de regio Moskou, formuleert het op het Rode Plein zo: ‘De Amerikanen hebben alles in Oekraïne gepland. Zij hebben het geld in deze oorlog gestoken. Nu moeten zij hem ook beëindigen, Zelensky afzetten en Rusland de gebieden in het oosten van Oekraïne geven.’ Volgens hem is het aan Trump om met Poetin tot overeenstemming te komen. ‘De gevechten zullen stoppen, misschien al snel’, zegt Alexej.
Volgens het onafhankelijke Russische opinieonderzoeksinstituut Levada vindt twee derde van de Russen dat het Kremlin vredesonderhandelingen moet beginnen. Maar de meerderheid van hen verstaat onder ‘vrede’ hetzelfde als Alexej: de capitulatie van Oekraïne, conform Poetins imperialistische koers.
‘Trump danst naar Poetins pijpen’
Als de regering in Kiev met haar Europese bondgenoten geen compromissen sluit, moet Trump ingrijpen, zo leeft het idee. ‘Hysterie’ zou nu heersen in de EU-lidstaten die Oekraïne steunen, meldt de Russische staatstelevisie.
De Europeanen zijn, net als de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, tot nu toe niet uitgenodigd voor de top met Poetin in de VS. De regeringskrant Rossijskaja Gazeta schrijft op de voorpagina van de maandageditie: ‘Verder weg van Europa — dichter bij vrede’, met een foto van Poetin in een vliegtuig erbij.
Toch zal uiteindelijk maar één iemand beslissen, denkt rechtenstudent Fjodor. En dat is Poetin. ‘Onze president heeft de touwtjes in handen, hij heeft het voor het zeggen. Trump danst naar Poetins pijpen’, zegt de 20-jarige Moskoviet stellig. De gebieden in Oekraïne waar het Russische leger al aanwezig is, ‘horen bij ons’, zegt Fjodor, waarmee hij de eis van het Kremlin herhaalt. ‘Die geven we nooit terug, daar kan Trump niets aan veranderen. Eerst gebieden, dan een staakt-het-vuren.’
‘De gebieden in Oekraïne geven we nooit terug, daar kan Trump niets aan veranderen.’
Zelfs bij hardliners als Fjodor is er echter een sprankje hoop op een einde van de oorlog. Vroeg of laat, zegt hij, moet de ‘speciale operatie’ in Oekraïne eindigen. Hij gebruikt de officiële term voor de Russische grootschalige aanval, die de meeste anderen inmiddels ‘oorlog’ noemen — uiteraard zonder enige kritiek, want die staat onder straf.
Het zou mooi zijn als de rede het zou winnen, vooral aan Amerikaanse kant, zegt de 50-jarige Moskouse Jevgenija. Zij rekent op Amerikaanse invloed. De verkoopster hoopt dat de top in Alaska eind deze week een eerste stap wordt naar het einde van de oorlog: ‘Oorlog zou nergens mogen bestaan, noch hier noch daar. Zo veel mensen sterven.’
In de straten van Moskou is zij een van de weinigen die over de slachtoffers van de oorlog spreken.
