Hoe een drugsspecialiste haar eigen zoon aan heroïne verloor: ‘Mijn kennis liet me in de steek’

De Amerikaanse columniste Joline Gutierrez Krueger was gespecialiseerd in de drugsproblematiek toen ze haar 23-jarige zoon Devin aan een overdosis verloor. Sindsdien stelt ze de mogelijkheid tot redelijk gedrag in vraag, en is ze op zoek naar mensen die aan hun verslaving ontsnappen.

Op acht maart 2017 hing voor het eerst de lente in de lucht. Columniste Joline Gutierrez Krueger (°1957) leidt me naar een ongezellige, maar rustige hoek van de redactie van de Albuquerque Journal, de grootste krant in de Amerikaanse staat New Mexico.

Ze stelt het onderwerp van gesprek nog even uit, heeft het over politiek, hoe Hillary Clinton voor haar de meest redelijke keuze was voor het Amerikaanse presidentschap, en hoe die mening haar bakken bagger opleverde. De kritiek kwam niet zozeer van Trump-aanhangers, maar wel van de Bernie Bros, hardline supporters van de socialistische Democraat Bernie Sanders. ‘Diens verkiezingsprogramma raakte voor mij kant noch wal’. Ze begint over Better Call Saul, de tv-serie die zich in Albuquerque afspeelt en in de stad wordt opgenomen.

De voorbije dagen was de redactie afgesloten en omgebouwd tot de studioversie van een gemeentehuis. Het is crisis in de krantenwereld, en de krant verdient zo een stuiver bij. Joline heeft enkele beelden van de shoot op sociale media gedeeld. Zelden zoveel reacties gehad, zegt ze, en voor een keer was het geen gezeik.

Veertig minuten voor dat alarmerend telefoontje had hij haar zelf nog gebeld en gevraagd kattenbakvulling mee te brengen.

Ze heeft een zalvende, rustige stem. Ze houdt haar emoties grotendeels onder controle, in tegenstelling tot haar haar, dat niet in één plooi te strijken valt. Maar waarover ze wil spreken, kan niet zalvend, rustig of zonder emotie besproken worden.

Joline was met de jongste van haar zes kinderen bij de tandarts toen een ander kind, Nik, belde met de boodschap. Nadat ze het huis die ochtend had verlaten, schreef ze later, ‘wist ik niet dat mijn grote, briljante, stijfkoppige jongen Devin, mijn oudste zoon een paar uur later een naald met een dodelijke dosis heroïne in zijn arm zou steken’. Meer: ze wist zelfs niet dat hij ooit heroïne had gebruikt, laat staan dat hij verslaafd was.

Veertig minuten voor dat alarmerend telefoontje had hij haar zelf nog gebeld en gevraagd kattenbakvulling mee te brengen. Toen zijn telefoonnummer opnieuw oplichtte, dacht ze dat hij nog iets wou bestellen. Bier, vermoedde ze, om op de veranda op te drinken tijdens de eerste dag van het jaar met warme zonnestralen. ‘We leken op mekaar’. Joline kijkt op van haar handen terwijl ze het zegt. ‘We hadden allebei problemen met overgewicht. En we hielden allebei van bier’.

Vooroordelen

Devin was een kolos van 1m90, woog 150 kilo en had haar dat hij weigerde te kammen. ‘Toen hij op het middelbaar zat, had ik bijna een klacht wegens verwaarlozing aan mijn broek omdat zijn haar nooit gekamd was. Hij had prachtig haar. “Haal daar toch een borstel door”, zei ik soms. Hij luisterde niet’.

Twaalf uur nadat ze had vernomen dat Devin een overdosis had genomen, liet ze de ademhalingsmachine afkoppelen en was hij dood. In het ziekenhuis werd haar verteld dat het deel van zijn brein dat Devin tot Devin maakte bij gebrek aan zuurstof al eerder was afgestorven.

Je zou in de VS jaarlijks duizenden soortgelijke verhalen kunnen optekenen. In 2017 zijn er volgens het ministerie van Volksgezondheid 70.237 Amerikanen gestorven aan een overdosis, de meeste ten gevolge van opioïden. Wat dit verhaal anders maakt, is dat Joline over verslaving bericht. Ze was, ze is de specialiste van haar krant.

Voor ze over drugs begon te schrijven, wat ze zelf een stereotiep beeld van de heroïnegebruiker noemt – als iemand die in een krot leeft, ver weg van de beschaving, of die als dakloze in een donkere steeg de nacht doorbrengt. ‘Al mijn beelden over heroïne waren donker en diabolisch.’ Een heel ander idee had ze over oppeppende pijnpillen als oxycodone. ‘Die waren voor mij verbonden met beroemdheden. Ik zag geen verband tussen de wereld van heroïne en die van oxycodone.’

Dat veranderde toen ze het relaas optekende van de moeder van een drugsdode. De vrouw waarover ze schreef was welgesteld, leefde in een mooi huis in een aardige buurt. Haar zoon en zijn vrienden gingen naar een van de beste scholen van Albuquerque.

‘De oorsprong van het probleem lag in de sportafdeling van de school. Jongeren raakten gekwetst en kregen oxycodone voorgeschreven’. Ze werden verslaafd aan de pillen, en toen ze niet langer pillen op voorschrift konden krijgen, begonnen ze het medicijnkastje van hun ouders te plunderen. ‘Ze namen pillen mee naar fuiven en de zaak verspreidde zich. Ze wilden gewoon plezier maken en feesten. Ik deed dat in mijn apenjaren met bier..

In het leven graven we allemaal putten voor onszelf. Het komt erop aan geen put te graven die zo diep is dat we er niet meer uit geraken. Heroïne is een te diepe put

Maar omdat het aantal pillen beperkt was, en die pillen duur waren, schakelden de jongeren over op heroïne. ‘Net als ik beschouwden ze heroïne als iets voor achterbuurten. Maar ze zagen geen gevaar als ze de heroïne niet inspoten, maar het in dampvorm opsnoven. Chasing the dragon, noemen ze dat. Dat was heel naïef. Want al snel verslapt de kick van het snuiven, vallen schrik en voorbehoud weg en begint men toch te spuiten’.

‘De jongen over wie ik zou schrijven, was nooit zover gegaan. Hij had een zeldzame hersenziekte. Zijn brein verschrompelde ten gevolge van het inademen van de dampen. De moeder zei me: “ik ga bijna elke week naar de begrafenis van een vriend van mijn zoon.” Opnieuw dacht ik bij mezelf dat het wel wel slechte heroïne moest geweest zijn. Ik wist nog niet dat fentanol bestond, waarmee men de heroïne oppepte. Ik was zo gechoqueerd. Dit was het tegenovergestelde van mijn stereotiepe beeld: heroïne voor de gegoeden.’

Na de column over de moeder en haar kind, begonnen andere ouders haar te bellen. Zo werd Joline de verslavingsdeskundige van de Albuquerque Journal.

‘Ik schreef over de eigenaars van een chic restaurant wiens dochter overleed. Ze hadden voor de duurste afkickcentra betaald. Hun dochter kwam uit zo’n therapie en de volgende dag vonden ze haar bewusteloos. Net zoals Devin was ze hersendood. Dat meisje had alles: een sportauto, vrienden, ouders die alle aandacht voor haar hadden’.

Dat was een ander fenomeen dan ze doorgaans vaststelde. De dood volgde vaak op een periode van afkicken. Verslaafden verhoogden stelselmatig de dosis. Hun lichaam wende daaraan. Na de afkick begonnen ze meteen opnieuw op dat hogere niveau terwijl het lichaam dat niet meer gewoon was. Wat eerder een overleefbare dosis was geweest, werd ineens dodelijk.

Jolines werk werd ook bij haar thuis een onderwerp van gesprek.

‘Ik zei: “Devin, in het leven graven we allemaal putten voor onszelf. Het komt erop aan geen put te graven die zo diep is dat we er niet meer uit geraken. Heroïne is een te diepe put. Ik zie daar niemand uitkomen. Ik weet dat je wil experimenteren, maar laat alsjeblief heroïne achterwege.”‘

‘Hij zei. “Oh god, neen. Mams, heroïne jaagt me schrik aan. En ik houd niet van naalden. Geen van mijn vrienden gebruikt. Wij verkiezen marihuana en bier”‘. Het stelde haar gerust. Op het moment dat hij het zei, klopte het ook. ‘Hij was een snuggere, oprechte jongen’. Zijn vrienden waren potheads, wat toch een heel andere groep is dan heroïnegebruikers.

Voor zover Joline kon natrekken, begon Devin pas vijf maanden voor zijn dood heroïne te gebruiken. Zijn vriendin was naar Texas verhuisd. Haar ouders hadden zijn achtergronden laten natrekken en waren erop uitgekomen dat hij was gearresteerd wegens huiselijk geweld. Dat was een loze beschuldiging, maar het was voor hen voldoende om hun veto tegen hem te stellen.

De realiteit was dat zijn broer Nik tegen de politie had verteld dat Devin hem met een zwaard te lijf gegaan was. Nik is in de woorden van hun moeder ‘soms nogal een drama queen, en hij liegt vaak. Dat vertelde ik ook aan de politieagenten. Ik zei: kijk na hoe vaak Nik in de problemen is gekomen, terwijl jullie geen enkele klacht over Devin hebben binnengekregen’. De politiemensen hadden Devin volgens de geijkte procedure gearresteerd en voorgeleid. Nik gaf vervolgens volmondig toe dat hij de beschuldiging had verzonnen, en dat er niet eens een zwaard in huis is. Maar de arrestatie en de reden ervan belandden wel op Devins strafblad.

Devin trok naar Texas. Of zijn vriendin het daar gedaan maakte, weet Joline niet. ‘Zijn hart was gebroken. Zij was zijn grote liefde, althans dat dacht hij toch’. Hij wou er niet over praten, en al helemaal niet horen dat er voor een 23-jarige nog vele kansen zouden volgen.

Joline zag dat hij sindsdien meer dronk en meer pot rookte. Hij sloot zich almaar meer af. ‘Hij wou in de grond verdwijnen. Hij wou zo dronken of zo stoned zijn dat hij er niet meer over zou nadenken’.

‘Devin is onverwoestbaar’

Achteraf probeerde ze uit te maken welke signalen ze had gemist.

Hij zat altijd zonder geld, ondanks een goed betalende baan. Hij had een dure smaak. ‘Hij aarzelde niet om een fles Scotch van 100 dollar te kopen, die hij dan deelde met zijn vrienden. Hij zorgde voor die vrienden, nodigde hen uit voor etentjes, of betaalde op restaurant de rekening’.

Hij begon hemden met lange mouwen te dragen in plaats van T-shirts. Het waren dure hemden, die hij online bestelde en waar hij mee pronkte. Joline dacht dat hij eindelijk om zijn uiterlijk begon te geven. De mouwen hielden niet alleen de naaldprikken verborgen maar ook de zelfverminking. Joline ontdekte pas aan zijn sterfbed dat hij zich in de armen kerfde. ‘Dat was ook een manier van omgaan met de emotionele pijn’.

Zijn beste vriend bracht hem in contact met heroïne. Devin begon het goedje te roken, wellicht ook met het idee dat het ongevaarlijk was. Hij schakelde snel over op spuiten. Zijn broer Nik wist ervan, al minstens sinds hij Devin na een overdosis met blauwe lippen had teruggevonden. Nik hielp hem reanimeren, en droeg sindsdien Narcan bij zich, waarmee hij hem nog drie keer heeft gereanimeerd. Nik begon zelf ook te gebruiken, zij het in veel mindere mate.

Jongeren hebben een heel donkere kijk op de toekomst. Zo van: de wereld is om zeep, de toekomst is verschrikkelijk, we kunnen dus maar beter zo snel mogelijk zoveel mogelijk lol hebben

‘Als ik een overdosis had gehad, zou ik het spul nooit meer aanraken. Dat is natuurlijk de bewering van iemand die nooit heroïne heeft genomen. De verslaving is blijkbaar een stuk sterker dan de rede. Devin bleef gebruiken. Ook Nik bleef gebruiken, zelfs nadat hij zijn broer had zien overlijden. Je kunt al je vrienden zien creperen en toch blijf je zelf gebruiken. Zo sterk is de behoefte’.

Devin sloot vrienden buiten die zich bezorgd toonden over zijn gedrag. Hij schold hen de huid vol. Een van zijn vrienden bracht zijn heroïnegebruik ter sprake tijdens een rit in de bergen. Devin zette hem terstond uit de auto. Die vriend stond in shorts en zonder jas, samen met zijn hond, in het midden van de nacht op een godvergeten deel van een winterse weg. ‘Mijn zoon was doorgaans niet zo wreed, maar hij wilde op dit punt gewoon niet tegengesproken worden. Hij had geen tegenargumenten, en dus vermeed hij alle discussie. Vele vrienden lieten hem betijen. Want, dachten ze, het gaat om Devin, en die is onverwoestbaar’.

‘Volgens Nik had hij wellicht aanvaard dat hij zou doodgaan, en wilde hij zich in de tijd die hem restte zo goed mogelijk voelen. Ik heb sindsdien lange gesprekken gevoerd met zijn vrienden. Zij hebben een heel donkere kijk op de toekomst. Zo van: de wereld is om zeep, de toekomst is verschrikkelijk, we kunnen dus maar beter zo snel mogelijk zoveel mogelijk lol hebben. Nu het nog kan, want lang zal het niet duren. Dat was voor mij ook confronterend: hoe zijn we ertoe te komen kinderen op te voeden die uiteindelijk zo denken? Toen ik opgroeide, wist ik niet wat eerst te proberen, zoveel mogelijkheden zag ik. Bij hen schijnt de tijd altijd zo te dringen’.

De avond voor zijn overlijden leek het met Devin de goede kant uit te gaan. Hij zei ineens: ‘Mams, ik weet wat ik wil voor mijn verjaardag’. Hij vroeg om een hotelovernachting in Las Cruces, waar hij en zijn vrienden een concert wilden bijwonen. Hij vroeg ineens om drie overnachtingen voor hem en zijn vrienden, want, zei hij, ze wilden de bezienswaardigheden van Las Cruces gaan bekijken.

‘Daar moest ik om lachen. Ik zei hem dat er geen sikkepit te zien is in Las Cruces, en dat één nacht wel zou volstaan. Hij had de concerttickets al gekocht. Hij keek ernaar uit. Hij maakte weer plannen. De rest van de avond trok hij zich terug op zijn kamer, wat niet ongewoon was. En toen ik de volgende ochtend met mijn jongste naar de tandarts vertrok, kwam hij me omhelzen. Hij omhelsde graag en deed dat vol warmte. Toen hij wat later om de kattenbakvulling belde, leek hij me nog altijd vrolijk’.

‘Kennis liet me in de steek’, gaf Joline r te kennen in een interview met de Wall Street Journal. Een fascinerend zinnetje. ‘Ik wist zoveel’, zegt ze, ‘Echt waar. En ik deelde de kennis met mijn kinderen. Ik dacht altijd’ – ze aarzelt – ‘dat kennis macht en veiligheid zou brengen. Maar kennis liet me in de steek’.

Schuldgevoelens

Na de dood van haar zoon heeft ze een jaar niet meer over verslaving en stervende kinderen geschreven. Nu roert ze het onderwerp opnieuw aan. Ze zoekt weer kennis. Andere kennis. Diepere kennis. Achtergrondkennis.

Ze wil de statistieken uitpluizen. In het ziekenhuis vertelde men haar dat vele heroïnedoden niet als dusdanig herkend worden. Ze wil met specialisten praten over de onderschatting in de statistieken, want heroïne verdwijnt snel uit het bloed en vele verdachte overlijdens worden niet afdoend onderzocht.

In 2008 stond Amerikaanse staat New Mexico op kop in de nationale ranglijst van drugsoverlijdens, met 27 doden per 100.000 bewoners. Intussen is New Mexico gezakt naar de vijftiende plaats – niet omdat het beter gaat, maar omdat het aantal drugsdoden in andere staten verveelvoudigd is.

De grote missie die ze zichzelf heeft gegeven is te achterhalen wie een heroïneverslaving overleeft – ook met het oog op Nik, die voorlopig niet meer gebruikt. ‘Ik schreef zopas een column over een man die vier jaar lang verslaafd was, en die nu even lang clean is. Een samenloop van omstandigheden heeft hem geholpen. Hij werd betrapt toen hij dealde. Hij zou voor 8,5 jaar naar de gevangenis gaan tenzij hij voor een drugsrechtbank kon aantonen dat hij drugsvrij was en netjes alle voorgelegde therapieën volgde.’

‘Hij was een kersverse vader en hij heeft een baan. Hij vond dat hij het aan zijn kind verschuldigd was om clean te blijven. Hij kreeg een tweede kind gekomen. en kocht een huis. De meeste verslaafden hebben zulke elementen om hen uit de verslaving te halen niet. Ik blijf sceptisch en ronduit pessimistisch, ook over hem. Want ik zie bitter weinig verslaafden die het halen’.

Joline heeft niets op met schuld, zei ze aan de Wall Street Journal. ‘Ik heb ontelbare columns geschreven over ouders die kinderen verloren aan ziekte, geweld, zelfmoord of drugs. Ze worden verteerd door schuldgevoelens. Ze vragen zich af: had ik niets anders kunnen doen, niets meer kunnen doen? Ik heb zelf tot tranen toe die vragen gesteld. Maar ik had niets anders kunnen doen, omdat ik niets wist. Kon ik het geweten hebben? Devin was volwassen. Hij heeft zijn keuzes gemaakt. Ik heb nooit de illusie gehad dat ik een perfecte moeder was, maar ik was er, en ook zijn vader was aanwezig. We zijn na de breuk bevriend gebleven. Devin was altijd omringd door liefde, nooit verwaarloosd. Nu ik hem kwijt ben, heb ik veel om triest over te zijn. Maar schuld is geen van de elementen’.

‘De ouders die ik interviewde, zijn in deze mijn gids geweest. Ze beseffen vaak niet wat ik als buitenstaander wel zie: dat ze goede ouders waren. Ze hebben hun best gedaan. Ze komen uiteindelijk tot de conclusie dat ze dit niet hadden kunnen voorkomen. Dat is ook mijn conclusie’.

‘Devin was het beste van mijn leven. Hij was een lichtstraal’. Ze zegt het gelaten, terwijl haar blik nog altijd wisselt tussen mij en haar handen.

‘Toen ik jong was, was ik nogal hedonistisch en egoïstisch. Alles was fun en great. Ik leefde een tijd in Boulder, Colorado. Dat is een soort Disneyland voor volwassenen. Pas toen ik een kind had, realiseerde ik me dat niet alles om mijn persoontje draaide. Ineens draaide het om hem. Ik wilde voor hem de wereld beter maken’.

‘Als jong journalist schreef ik over de opvang van weeskinderen. Ik dacht: waarom zouden we niet zelf iets doen? Devin was twee, maar een pienter jongetje. Hij stond toen al helemaal positief tegenover de opvang of adoptie van andere kinderen. Ze bleven niet altijd. Maar hij was altijd een schitterende, indrukwekkende oudere broer voor de kinderen’.

Uiteindelijk adopteerde Joline vijf moeilijke kinderen. ‘Devin verwelkomde ze. Omdat ik hem van de geboorte heb gekend, en omdat we hetzelfde DNA hebben, was er een speciale band tussen ons, al heb ik getracht al mijn kinderen gelijk te behandelen. Devin heeft nooit iets denigrerends of afwijzends over hen gezegd. Hij was ook hun rots in de branding’.

‘Als volwassene behandelde hij ook zijn vrienden alsof hij hun oudere broer was. Ik noem ze zwerfvrienden, naar analogie met zwerfhonden. Hij had een voorkeur voor jongeren in nood. Het was alsof hijzelf weeskinderen in huis bracht, alleen waren het in zijn geval volwassenen van in de twintig. Hij zorgde voor hen, hij ving hen op. Dat zet ik verder. Ik bied nu opvang aan zijn zwerfvrienden, met vallen en opstaan. We doen wat we kunnen’.

‘Leed’, zegt ze, ‘kan mensen verdelen of samenbrengen. Ik relativeer nu mijn eigen inzicht. We weten geen van allen wat achter gesloten deuren gebeurt. Ik dacht dat ik het wist, maar dat was niet zo’.