Op sociale media verzandde de zoektocht naar de moordenaar van activist Charlie Kirk al snel in een ideologisch gemotiveerde klopjacht – met een twijfelachtige rol voor AI.
De choquerende moord op de rechtse Amerikaanse influencer en activist Charlie Kirk zorgde op sociale media voor een te verwachten stortvloed aan reacties. Enerzijds verontwaardiging en condoleances, anderzijds oproepen tot vergelding van politieke vijanden en in sommige hoeken zelfs gejuich of schampere opmerkingen. En tussen dat alles: een golf aan misinformatie.
De jacht
De eerste twee dagen na de moord was de dader nog niet geïdentificeerd. In die periode speculeerden politici en gewone burgers volop en deelden ze online hun theorieën of hun conclusies over de verantwoordelijken.
Zoals meestal in dergelijke situaties gingen er ook allerlei foute identificaties van de dader rond. Ongeveer tegelijkertijd met de beelden van de moordaanslag waren beelden verspreid van de arrestatie van een oudere man uit het publiek. De man werd kort nadien weer vrijgelaten toen bleek dat hij niks met de moord te maken had, maar op sociale media hadden sommigen hem ondertussen al ‘geïdentificeerd’ als de 77-jarige gepensioneerde bankier Mike Mallinson. Die woont echter in Canada, ver weg van Utah, en vernam het nieuws dat hij als de moordenaar genoemd werd van zijn dochter, die hem tijdens zijn dutje wakker belde.
De zoektocht naar de dader ging crescendo nadat de FBI verschillende korrelige ‘gezocht’-foto’s verspreidde van een jongeman met pet, zonnebril en een zwart shirt met een adelaar en de Amerikaanse vlag. Omdat de beelden niet bijzonder duidelijk waren, deden sommigen beroep op zogenaamde ‘AI enhancers’ die beweren de scherpte van wazige beelden te kunnen verbeteren. Daarmee krijg je een eindresultaat dat meer fantasie – dan werkelijkheid is, maar niettemin werden de ‘verbeterde’ beelden gebruikt om aan de hand van gezichtsherkenningssoftware of fotocollages allerlei onschuldige mensen als dader aan te duiden.
‘Na de moord op Charlie Kirk: politiek geweld loopt als een rode draad door de Amerikaanse geschiedenis’
Onschadelijk is dat fenomeen van online ‘salondetectives’ niet. Het leidde tot online belaging van totaal onschuldige personen en de verkeerde identificaties verstoorden ook de tiplijn die de politiediensten openden. Kers op de taart: eenmaal de daadwerkelijke verdachte gevat was, grepen complotdenkers terug naar de neppe ‘AI-enhanced’ beelden om te beweren dat er ‘onvoldoende gelijkenis was’ en ‘de verkeerde persoon’ was gevat.
De dader
Met de de naam en de arrestatiefoto van de verdachte – Tyler Robinson, een blanke jongeman uit een conservatief mormoons gezin die door zijn vader was aangegeven – begon de zoektocht naar een mogelijk motief voor de moord. Op sociale media werd stellig beweerd dat Robinson geregistreerd stond als een republikeinse kiezer, of net lid was van de Democratic Socialists of America. Allebei onzin, en grotendeels gebaseerd op persoonsverwarringen of vervalste foto’s van Robinson met gefotoshopte politieke boodschappen op zijn T-shirt.
Bijzonder waren de boodschappen die Robinson op de kogels in zijn Mauser-geweer had gekerfd. Eén daarvan was een strofe uit ‘Bella Ciao’, een Italiaans antifascistisch lied, een andere luidde ‘Hey fascist! Vang!’ Die twee inscripties lijken op het eerste zicht pertinent te wijzen op antifascistische motieven. Maar de ‘Hey fascist! Vang!’-uitspraak was vergezeld van een reeks pijltjes – ↑→↓↓↓ – die een code bleken te zijn uit de videogame Helldivers II, een soort satire op een fascistisch regime. Een andere inscriptie verwees naar een obscure meme uit het furry fandom – mensen die zich graag verkleden in dierenpakken, al dan niet om seksuele redenen – nog een andere was de zin ‘Als je dit leest, ben je homo’. Het lijken meer de krabbels van een internettrol dan een coherente ideologische boodschap.
Groeiende verdeeldheid in de VS na de moord op Charlie Kirk: ‘Dit land is in oorlog’
Het kadert in een traditie waarbij daders van schietpartijen of prominente moorden vaak een ‘manifest’ achterlaten, hun daden filmen of allerlei boodschappen aanbrengen op hun wapens. Soms bevatten die boodschappen verschillende lagen ironie en sarcasme die moeilijk te ontcijferen zijn. Zelfs Brenton Tarrant, die als dader van de massale moordpartijen in Christchurch in 2019 een duidelijk blank-nationalistisch motief had, verwerkte in zijn manifest allerlei grappen. Zo stelde hij dat hij ‘etnonationalisme had opgestoken bij Spyro the Dragon 3’, een computerspel.
De internetmemes en cryptische boodschappen die sommige (massa)moordenaars achterlaten, zijn vaker bedoeld als een knipoog naar gelijkgestemden. Het stelt die eigen online gemeenschap ook in staat om te giechelen over de manier waarop ‘niet-ingewijden’ als politici en journalisten struikelen over hun verklaringen voor de obscure referenties.
Groypers
Aan linkerzijde klampte men zich vast aan de mogelijkheid dat Robinson geen oprechte antifascistische motieven had, maar zou behoren tot de ‘Groypers’, een ultrarechtse subgroep van blanknationalisten en volgelingen van de influencer Nick Fuentes. Enkele jaren geleden was Charlie Kirk het mikpunt geworden van de ‘Groyper Wars’, waarbij Groypers opdaagden bij de optredens van Kirk – die ze te soft vonden – om hem suggestieve vragen te stellen en hem extreme uitspraken te ontlokken.
Ook de ambiguïteit van de inscripties die Robinson op de kogels achterliet, liet speculaties over een mogelijke link met Groyper toe. Louter speculatie, maar achter de veronderstellingen aan linkerzijde hoor je vooral duidelijke opluchting: ‘Oef, het gaat mogelijk niet om “een van ons”.’
Trans partner
De werkelijkheid, bij het ter perse gaan van dit artikel, is dat we nog niet met zekerheid weten waarom Robinson Kirk neerschoot. Op zondag vertelde de gouverneur van Utah, Spencer Cox, aan de media dat de verdachte niet meewerkt met het onderzoek. Wat we weten over Robinson komt van de getuigenissen van familie en bekenden van de verdachte. Volgens de laatste berichten, nog onbevestigd, zou Robinson samengewoond hebben met een partner die bezig was aan een transitie van man naar vrouw.
In afwachting van een duidelijker beeld zal elk vacuüm aan informatie na grote gebeurtenissen zoals aanslagen of politieke moorden altijd ingevuld worden door partijen die – met goede of slechte bedoelingen – prematuur reageren op wat ze dénken dat er gebeurd is, meestal volgens bestaande ideologische lijnen. Maar de vraag naar de motieven van de verdachte gaat best verder dan ‘hij was links’ of ‘hij was rechts’. De ironie en het nihilisme die weerspiegeld worden in de boodschappen op Robinsons kogelhulzen passen stilaan in een nieuwe traditie van aanslagen door daders voor wie verwarring en chaos scheppen een deel van de motivatie vormt.
Charlie Kirk, de ultraconservatieve influencer die tot op de dag van zijn dood ‘libtards’ uit hun kot lokte
