‘Het Iraanse regime rekent erop dat na enkele dodelijke dagen de angst weer sterker wordt dan de hoop op verandering’

Zan, Zendigi, Azadi: vrouw, leven, vrijheid. Met die woorden gaan jonge vrouwen in Iran de straat op, verbranden ze hun sluier en riskeren ze hun leven. Soms is trop echt te veel.

Na acht dagen en nachten van ongemeen fel protest tot in de straten van heilige steden zoals Mashad en Qom, telde Iran vorig weekend officieel al 35 doden. De manifestaties zijn een reactie op de dood van een jonge vrouw die door de zedenpolitie werd gearresteerd omdat ze niet gesluierd was zoals dat volgens de voorschriften moet. Mahsa Amini was 22 en ze belandde na haar arrestatie in coma in een ziekenhuis, waar ze drie dagen later overleed. De overheid ontkent dat ze klappen kreeg en zegt dat ze stierf aan een hartaanval. Dat gelooft op straat niemand.

De zedenpolitie waakt over de voorgeschreven dresscode voor vrouwen. Die regels over het dragen van de hidjab worden niet altijd even rigoureus nageleefd. Maar na zijn verkiezing vorig jaar tot president eiste de aartsconservatief Ebrahim Raisi dat de voorschriften strikt worden toegepast. Hij beschuldigt er de Verenigde Staten, Europa en zogenaamde antirevolutionaire groepen nu ook van dat ze het protest aansturen en eist dat wie de veiligheid van het land in gevaar brengt streng wordt aangepakt. Het is niet de eerste opstoot van verzet tegen het ayatollahregime. Het verschil is dat dit keer zo veel jonge vrouwen hun leven riskeren uit protest tegen de manier waarop ze worden behandeld. En dat betogers ook terugvechten.

Het Iraanse regime rekent erop dat na enkele dodelijke dagen de angst weer sterker wordt dan de hoop op verandering.

Zoals gebruikelijk reageerde het regime eerst behoedzaam om na enkele dagen dodelijk terug te slaan. Het internet werd afgesloten om communicatie moeilijker te maken en te verhinderen dat de buitenwereld meekijkt. Het gaat ook niet alleen om het dragen van de sluier. Het land is economisch uitgeput, de inflatie en de werkloosheid zijn hoog. De kans is klein dat de economische sancties die het land werden opgelegd wegens zijn atoomprogramma snel worden versoepeld. De gesprekken over een nieuw akkoord daarover zitten al maanden in het slop. Het steekt veel Iraniërs ook dat Teheran tegelijk toch veel geld stopt in steun aan Bashar Al-Assad in Syrië, sjiitische milities in Irak, Houthi-rebellen in Jemen en nu ook aan Vladimir Poetin.

Zoals een jonge Iraniër in de krant The Guardian zei: ‘Dit regime heeft het volk niets te bieden.’ Toch houdt het de macht stevig in handen. Onder meer met de verkiezing van Raisi tot president wordt de opvolging van de nu 83-jarige Opperste Leider, ayatollah Ali Khamenei, voorbereid. Hervormers worden zorgvuldig weggezuiverd. Honderden vrouwen zouden in heropvoedingscentra zijn weggestopt. Er circuleren zelfs plannen om in de metro met gezichtsherkenning te speuren naar vrouwen die de sluierregels niet volgen. Het regime rekent erop dat het verzet, zoals dat eerder het geval was, na enkele dodelijke dagen uitdooft. Als de angst weer sterker wordt dan de hoop op verandering. Maar dat er in het hele land om de dood van de dictator is geroepen, zal ook de geestelijke leiders zelf hebben verrast.