In de uitzending Meet the Press lanceerde Trumps speciaal adviseur Kellyanne Conway het concept van ‘alternatieve feiten’. Een dag later gaf zijn woordvoerder aan dat “we het soms oneens kunnen zijn met de feiten”. In de eerste dagen van het presidentschap wordt het gevecht om de waarheid met blote vuist bevochten.
De eerste dagen van een president hebben altijd een hoog chaos-gehalte. De posten zijn nog niet ingevuld, of wanneer ze ingevuld zijn, zijn de ministers nog niet door de Senaat geconfirmeerd. Donald Trump, die in de loop van zijn campagne vele dingen beloofd had die hij op zijn eerste dag in het ambt zou doen, kan niet helemaal op volle snelheid starten, al deed hij maandag erg zijn best om via presidentiële besluiten impact te hebben. Hij haalde een streep door het Trans-Pacific Partnership (TPP), hij schrapte ontwikkelingshulp waar die abortus ondersteunt, zowel de uitvoering ervan als raadgeving errond (dat is een terugkeer naar de oude situatie, die onder president Ronald Reagan werd gestart), en hij beval een aanwervingsstop voor de overheid, met uitzondering van het leger. De Republikeinen in de Senaat gaven hun verzet of twijfel rond Rex Tillerson op, Trumps keuze voor de post van minister van Buitenlandse Zaken. CIA-baas Mike Pompeo werd met enige vertraging geconfirmeerd.
Maar van de eerste dagen zal vooral de korzelige toon bijblijven, met een Donald Trump die door sommigen werd omschreven als “een slechte winnaar” (een variant op de “sore loser”).
Vrijdag ging het tijdens de eedaflegging vanuit het standpunt van Trump al bij al goed tot de nieuwe president een bericht opmerkte waarin werd gesteld dat hij de buste van Martin Luther King Jr. uit The Oval Office had laten verwijderen. Dat werd geschreven door een journalist van Time Magazine, die op dat moment poule-reporter was – dat wil zeggen dat hij namens en voor de hele pers berichtte.
De buste was wel degelijk aanwezig en zat verscholen achter veiligheidsagenten of andere lichamen. De journalist verontschuldigde zich korte tijd later voor zijn foute informatie (maar hij verontschuldigde zich niet persoonlijk bij de president). Het punt ligt gevoelig omdat Trump tijdens de campagne herhaaldelijk het verwijt gekregen heeft van racisme, of ten minste van vooroordelen tegen zwarten en Mexicanen, en de vermeende verwijdering van de buste werd snel aangegrepen als bewijs van die vooroordelen. De foute informatie over de buste wordt sindsdien ontelbare keren door Trump-medewerkers ter sprake gebracht, onder wie door Trump zelf, om de geloofwaardigheid van de pers in vraag te stellen.
Zaterdag: ‘We zijn de grootste’
Het werd veel erger op zaterdag.
Over heel het land (en heel de wereld) werd massaal betoogd tegen Trump, en de vergelijking tussen de opkomst tijdens de eedaflegging van de nieuwe president en de betogingen tegen hem was onvermijdelijk. Bijna alle schattingen verliepen zwaar in het nadeel van Trump. Er is geen uitsluitel over hoofdstad Washington zelf. Kreeg Trump bij zijn eedaflegging vrijdag meer mensen op de been, of waren er meer betogers op zaterdag? Zowel over de ene manifestatie als over de andere zijn er geen algemeen geaccepteerde cijfers beschikbaar. Maar er bestaat weinig twijfel over dat nationaal een veelvoud van mensen tegen Trump op straat kwam dan er voor hem op straat kwam.
Politieke cijferwebsite fivethirtyeight.com kwam via een ingewikkelde maar te volgen berekening uit bij 3,2 miljoen betogers in de VS, verspreid over 300 locaties.
Trump had niet noodzakelijk die Women’s Marches in het hoofd toen hij zaterdag de pers toespraak in de CIA-gebouwen. Dat was zoal wat een sof, want de Senaat had op dat moment Mike Pompeo, zijn kandidaat CIA-baas, nog niet geconfirmeerd. Trump stond voor de muur waarop degenen die in CIA-dienst gestorven zijn herdacht worden, en sprong ongeveer 10 minuten van de hak op de tak.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Hij zei onder meer dat hij een slim mens was. Toen kwam hij uit bij berichten alsof hij een vete zou hebben met de inlichtingendiensten uit de lucht gegrepen waren. “Het is helemaal het tegendeel. Er is niemand die het meer opneemt voor de inlichtingendiensten en de CIA dan Donald Trump”, aldus Donald Trump.
Factcheckers konden naderhand wijzen op herhaalde beweringen van de toenmalige president-elect dat de claims over Russische inmenging in de verkiezingen door de inlichtingendiensten “ridicuul” waren. En recent, na het lekken van zijn ‘Russisch dossier’, verwees hij naar nazi-Duitsland. “Leven we in nazi-Duitsland?” vroeg Trump zich in een tweet af. Dat was niet bepaald in goede aarde gevallen bij FBI en CIA.
Tijdens de persbijeenkomst bij de CIA, nog altijd geposteerd voor het monument van de gevallen CIA-medewerkers, schakelde Trump dan over op de menigte tijdens zijn eedaflegging: “Het zag er eerlijk gezegd uit als 1,5 miljoen mensen. Wat het ook was, het ging tot aan het Washington Monument. Maar de media toonden een leeg veld.”
De National Parks Service geeft geen officiële schatting vrij, maar experts, die door The New York Times gevraagd werden om beelden te analyseren, kwamen uit bij een derde van de mensenzee die voor de eerste eedaflegging van Obama op de been kwam. Dat zou dan om ongeveer 600.000 mensen gaan (voor Obama werd de aanwezigheid op 1,8 tot 1,9 miljoen geschat). En de menigte strekte bijlange niet tot aan het Washington Monument, zoals uit een boel beelden aantoonbaar is.
Trump kreeg tijdens zijn bizar CIA-bezoek luid applaus maar dat was, bericht CBS, vooral afkomstig van 40 medestanders die hij had meegebracht (dat CBS-bericht werd ontkend door een Trump-woordvoerder, maar nog later herbevestigd door aanwezigen). De CIA-leden zelf voelden zich volgens deze zender “ongemakkelijk” bij de woorden van de nieuwe president.
De net afgetreden CIA-baas John Brennan liet via een voormalige medewerker weten dat hij “diepbedroefd en kwaad is omwille van Donald Trumps verachtelijk vertoon van zelfverheerlijking voor de CIA-muur van helden”. Trump zou “beschaamd moeten zijn”, aldus nog Brennan.
Ook op andere punten had Trump een andere eedaflegging meegemaakt dan vele andere Amerikanen. Hij zei dat er enkele druppels waren gevallen bij het begin van zijn toespraak, maar dat vervolgens de wolken wegtrokken en de zon scheen, waarna onmiddellijk na zijn toespraak de hemelsluizen opengingen. Volgens alle andere bronnen, en de tv-beelden, begon het te regenen tijdens zijn toespraak, en ging dat na de 18 minuten durende toespraak nog even door.
Enkele uren na de doortocht van Trump bij de CIA riep zijn woordvoerder Sean Spicer de pers bijeen voor een briefing met de opkomst tijdens de eedaflegging klaarblijkelijk als enige onderwerp.
“Dit was het grootste publiek dat ooit een eedaflegging meemaakte, punt, zowel in persoon als rond de wereld”.
Ook dat bleek feitelijk onjuist. De aanwezigheid op de mall was het grootst voor Obama in 2009, en ook qua tv-publiek was Trump niet de grootste. Hij haalde 30,6 miljoen kijkers, maar Obama haalde er in 2009 38 miljoen en Ronald Reagan in 1981 zelfs 42 miljoen. Spicer verwees ook naar het gebruik van de metro om zijn stelling te staven, maar moest naderhand toegeven dat hij op dit punt verkeerde cijfers had gebruikt.
Nog altijd zaterdag tikte de Trump-ploeg de National Parks Service op de vingers omdat een beeld was geretweet waaruit kan afgeleid worden dat Trump véél minder volk op de been had gebracht dan Obama in 2009. De dienst kreeg tot nader order een tweet-verbod opgelegd.
Zondag: introductie van ‘alternatieve feiten’
Wie dacht dat de Trump-mensen waren uitgepraat over de grootte van het publiek had het verkeerd voor. Op zondag kwamen zijn stafchef Reince Priebus (“We zullen met hand en tand de media bekampen”) en vooral zijn speciaal adviseur Kellyanne Conway erop terug. Conway, campagnemanager tijdens de verkiezingen en tijdens die campagne nooit te beroerd om Trump in alle omstandigheden te verdedigen, ging tijdens de uitzending van Meet The Press van NBC het duel aan met Chuck Todd, de presentator van het programma.
Todd vroeg haar waarom de president bij de CIA bewijsbaar foute dingen had verkondigd.
Conway zei dat de omvang van het publiek tijdens de eedaflegging ertoe deed omdat het symbool stond voor de onfaire behandeling van Trump. Hij haalde een tv-publiek van 31 miljoen, daar waar Obama in 2013 slechts 20,5 miljoen tv-kijkers lokte. En Trump haalde zijn toeschouwers terwijl regenweer voorspeld was (wat er, valt te veronderstellen, niet toe deed voor de tv-kijkers – de weersvoorspelling was 33 procent kans op regen, met ongewoon milde temperaturen).
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Waarom, wou Todd weten, stuurde Trump zijn woordvoerder voor zijn allereerste officiële optreden naar buiten met “bewijsbaar foute informatie”?
Conway: “Wees daar niet zo overdreven dramatisch over, Chuck. Jij zegt dat het valse informatie is. En Sean Spicer, onze persvertegenwoordiger, gaf daar alternatieve feiten voor”.
Todd: “Wacht even – alternatieve feiten? Vier van de vijf dingen die hij beweerde – een ervan had hij juist. Kijk, alternatieve feiten zijn geen feiten. Het zijn onwaarheden”.
Conway veranderde van onderwerp, maar Todd liet niet los.
Todd: “Jullie stuurden de persvertegenwoordiger uit om onwaarheden te verkondigen over het kleinste, kleinzieligste ding. En ik begrijp niet waarom jullie dat deden”.
Conway: “Ik denk niet dat je die cijfers in de ene of de andere richting kunt bewijzen. Er is geen manier om dergelijke menigtes echt te tellen. Dat weten we allemaal. Je kunt me uitlachen maar ik denk dat dit symbolisch is voor de manier waarop we door de pers behandeld worden. Ik zal dat gewoon negeren. Ik sta daarboven”.
En later werpt ze tussen dat slechts 14 procent van de mensen de pers geloofwaardig vindt.
Maandag: ‘onbetwistbaar’ de grootste
En ook maandag ging dit nog door, op de nieuwe persbriefing van Sean Spicer. Spicer gaf toe dat hij zich vergist had met zijn metrocijfers, en geen klein beetje (hij had het drievoudige van het echte aantal reizigers opgegeven voor de eedaflegging) maar verder hield hij alles staande of negeerde hij zijn eerdere uitspraken.
“Het is onbetwistbaar”, zei hij, dat de eedaflegging van Trump het grootste publiek aller tijden had gehad. Hij gaf geen details maar zei nu wel dat hij ook online-kijkers meerekende. “En ik zie geen cijfers die betwisten dat wanneer je het publiek ter plaatse optelt met kijkers op tablets, telefoons en tv – ik zou willen dat iemand bewijst dat we dan niet het grootste publiek hadden”.
Hier ging hij het pad op dat ook Conway al bewandeld had: dat deze beweringen vals zijn kan niet echt bewezen worden.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
“Ons voornemen is jullie nooit te beliegen”, verklaarde hij vervolgens tegenover de geaccrediteerde journalisten van het Witte Huis. “Jullie zitten in hetzelfde schuitje. Op bepaalde momenten tweeten jullie is of schrijven jullie een artikel en volgt er een correctie. Dat betekent niet dat jullie doelbewust het publiek om de tuin probeerden te leiden, of wel? Ik vind dat wij dezelfde mogelijkheid moeten hebben”.
“Er zijn tijdens wanneer wij iets als waar aannemen of dat we iets van een agentschap overnemen omdat we gehaast waren omdat de volle informatie nog niet beschikbaar was, maar ons verlangen is om het meest complete verslag te brengen dat op het moment beschikbaar is. Ik zal de feiten zoals ik ze ken naar best vermogen brengen, en als we fout zitten, zal ik ze corrigeren”.
Maar sommige feiten zijn niet onbetwist. Of zoals Spicer dat formuleerde: “We kunnen het soms oneens zijn met de feiten”. Hij bedoelde wellicht: over de feiten, maar met kan ook.
Een columnist van The Washington Post zag dat als de essentie van de eerste dagen: “Trump luidt het tijdperk van de alternatieve feiten in”.
Een journaliste van concurrent New York Times vroeg zich in een blog af wat het publiek het meest ten kwade zou duiden: de verkeerde info van de journalist van Time over de buste van Martin Luther King Jr., of de foute beweringen rond geheime diensten en de omvang van het publiek?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
