Het conclaaf voor dummies

Dat honderdvijftien kardinalen voor onbepaalde duur in afzondering gaan om een nieuwe kerkvorst te kiezen, wist u vast al. Dat ze intussen bij kloosterzuster logeren, dat niet-geestelijken ook paus kunnen worden en hoe een dag op het conclaaf eruit ziet, wist u mogelijk nog niet. Daarom: het conclaaf voor dummies.

Vier maal daags naar de stembus
Dinsdagmiddag, na een laatste misviering in de Sint-Pietersbasiliek, gaan de 115 kardinalen achter slot en grendel (conclaaf komt van ‘Cum Clave’, wat Latijn is voor ‘met sleutel’, red.) voor de eerste stemronde om een nieuwe kerkvorst te verkiezen. Vanaf woensdag zijn er vier stemrondes per dag, twee in de ochtend, en twee na de lunch.

Voordat het conclaaf wordt afgetrapt (lees: in gang gebeden), leggen de kandidaten nog een eed af. Ze beloven plechtig aan God dat ze, indien zij als paus uit de stembus komen, met volle overtuiging en inzet de Katholieke Kerk zullen leiden. Daarnaast zweren ze plechtig dat ze nooit uit de biecht zullen klappen over het conclaaf. Uitslagen van stemronden, andere kandidaat-pausen en interne discussies blijven voor altijd binnen de muren van de Sixtijnse Kapel.

Om de drie dagen wordt er een dag van bezinning ingelast. Al komt het hopelijk niet zo ver. Volgens analisten zou het conclaaf twee tot drie dagen duren. Meer tijd zou op interne twisten bij de kardinalen kunnen wijzen.

Tellen en nog eens tellen
Elke kardinaal schrijft op een langwerpig wit briefje onder de woorden ‘Eligo in Summum Pontifem’ (‘Ik verkies als absolute kerkoverste’, red.) de naam van zijn kandidaat paus. Nadien steken ze het briefje in een verzegelde urne, terwijl ze intussen aan de Heilige Drievuldigheid zweren in eer en geweten en zonder verborgen agenda gestemd te hebben voor de beste kandidaat.

Nadat iedereen zijn stembiljet in de urne heeft gedeponeerd, maken drie kardinalen de urne open. Zij noteren alle namen en lezen intussen de resultaten van de stemming voor. Alle stembiljetten worden via een draad met elkaar verbonden. Drie andere kardinalen doen nadien een extra controle, om fouten en vergissingen te vermijden.

Tenslotte worden de stembrieven en alle bijhorende nota’s verbrand. Meestal wordt per twee stemrondes de kachel aangestoken en verschijnt er donkere rook uit de schouw van de kapel. Als er uit de stemming een nieuwe paus kwam, worden er chemicaliën in de kachel gegoten om de -ja dat wist u vast al- befaamde witte rook te creëren.

Verkozen, hoera!
Als na het tellen van de stemmen en de extra controle blijkt dat een kandidaat twee derde van de stemmen achter zijn (inderdaad zijn, nooit haar) naam kreeg, wordt door de deken van het kardinalencollege gevraagd of hij het ambt als pontifex maximus op zich wil nemen.

Indien de verkozene antwoordt met de woorden “accepto” (Latijn voor ‘ik aanvaard’, red.), is alles in kannen en kruiken. De nieuwe paus kiest een pausennaam en de deken van het kardinalencollege verschijnt op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek om de bekende woorden “Habemus Papam” (“We hebben een paus”, red.) uit te spreken. De nieuwe paus stapt naar voren en trapt zijn pontificaat onmiddellijk af met de uiterst bekende zegen voor de stad en de wereld: “Urbi et Orbi”.

Geen tablet, wel gebed
De spanning, sensatie en absolute opwinding van bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen is ver zoek in de Sixtijnse Kapel. Er zijn geen spotjes van kandidaat-pausen, geen vlaggen, t-shirts of petjes voor de aanhangers en geen verkiezingsshows op de Italiaanse televisie. De 115 stemgerechtigde kardinalen vullen hun dagen tijdens het conclaaf met stemmen en bidden en leven in absolute afzondering. Gsm’s, computers, laptops, tablets, ze worden allemaal verboden. De Sixtijnse kapel is bovendien voorzien van zogenaamde ‘stoorzenders’, die alle contact via mobiele toestellen met de buitenwereld onmogelijk maken.

Na elke stembusgang en tijdens het tellen van de stemmen van de kardinalen voor een nieuwe paus, gaan de religieuze leiders in gebed. Tijdens het gehele conclaaf zullen verschillende nonnen 24 uur per dag bidden voor een goede verkiezing.

Logement inbegrepen Tijdens het conclaaf logeren de kardinalen in het Huis van de Heilige Martha, een klooster in Vaticaanstad, waar een staf van zusters, koks en artsen voor hen zorgt. Elke kardinaal krijgt zijn eigen optrekje met privé-badkamer en ruimte voor studie en bezinning. Al moet er geen vijfsterren-resort bij voorgesteld worden. Sober en basic zijn de kernwoorden van het klooster.

Wie kan het worden?
De nieuwe paus hoeft niet per se een kardinaal te zijn. Elke katholieke man komt in aanmerking om plaats te nemen op de Heilige Stoel. Al moet hij na de verkiezing dan wel tot bisschop gewijd worden. In wezen is het haast altijd een kardinaal die tijdens het conclaaf aanwezig is die de nieuwe paus wordt. Het is sinds de verkiezing van paus Urbanus VI in 1378 geleden dat een niet-kardinaal werd gekozen. Wel gebeurde het dat een gekozene niet in het conclaaf aanwezig was.

In 236 werd een gewone katholieke man, Fabian, verkozen als nieuwe kerkvorst. Tijdens de verkiezing van een nieuwe paus landde een duif op zijn schouder, wat volgens de kerkoversten een absoluut teken van God moest zijn.