‘Nergens is het cynisme en amoralisme zo groot als in het Kremlin’, zegt gewezen Europees ‘president’ Herman Van Rompuy.
Herman Van Rompuy had als voorzitter van de Europese Raad ettelijke gesprekken met Vladimir Poetin. ‘Met geen enkel andere strategische partner hadden wij zo veel vergaderingen. We deden er alles aan om een goede relatie met hem en zijn regering te onderhouden. Maar alles veranderde met de opstand van Maidan in het najaar van 2013. ‘
Waarom?
Herman Van Rompuy: Rusland belette de nochtans russofiele Oekraïense president Viktor Janoekovitsj een associatieverdrag met de EU te ondertekenen. Het volk pikte dat niet, en op het Maidanplein werden 100 mensen doodgeschoten.
Toch nodigde u hem uit voor een gesprek.
Van Rompuy: In januari 2014 kwam Poetin naar Brussel voor een top. Het was de laatste rechtstreekse topontmoeting met de Russische president. Ik had voor die gelegenheid de format veranderd. We vergaderden niet in groot gezelschap met de Europese regeringsleiders, maar alleen met Commissievoorzitter Emmanuel Barroso, Vladimir Poetin en ik.
Hoe verliep de ontmoeting?
Van Rompuy: Het was geen makkelijk gesprek. Zeg maar: Siberisch kil. Toch raakten we het eens over een banaal voorstel om aan de buitenwereld te tonen dat we nog on speaking terms waren. Daarna verergerden de zaken. De president trok zich terug in het Kremlin en er ontstond een machtsvacuüm in Kiev. Daarvan profiteerde Poetin om de Krim binnen te vallen en bij Rusland te voegen.
De wereld van gisteren is terug.
Was dat het begin van de isolatie van Vladimir Poetin?
Van Rompuy: Het Westen gooide hem uit de G8. De EU en Oekraïne ondertekenden toch het Associatieverdrag, in aanwezigheid van alle premiers van de Europese Raad. De eenheid bij de Europese leiders was op dat moment niet zo groot als het ging om de houding ten aanzien van Rusland, maar uiteindelijk raakten we het toch eens over economische sancties.
Maar wel pas nadat Russische separatisten in de buurt van Donetsk vlucht MH17 van Amsterdam naar Kuala Lumpur uit de lucht hadden geschoten.
Van Rompuy: En met 298 onschuldige slachtoffers tot gevolg. Dat zegt iets over het Russische cynisme. Ondanks alles bleven enkele landen, waaronder Duitsland, geloven in de dialoog. Dat leidde tot de akkoorden van Minsk in februari 2015 over een staakt-het-vuren in en met Oekraïne.
Hoelang heeft Rusland zich daaraan gehouden?
Van Rompuy: Niet erg lang. Zoals verwacht. Voor de Russen was Oekraïne nooit een echt onafhankelijke staat. Het kon alleen blijven bestaan als het zwak was en afhankelijk bleef van Rusland, zoals Belarus en Kazachstan. Die logica wordt nu doorgetrokken.
Is er tussen de Europese regeringsleiders ooit gesproken over een toetreding van Oekraïne tot de NAVO?
Van Rompuy: Over een mogelijk lidmaatschap was er concreet geen enkel akkoord binnen de alliantie, en sinds 2008 werd er nooit over gesproken, ook niet binnen de Europese Unie. Bovendien heeft de NAVO nooit enig plan gehad om Rusland te bedreigen. Rusland heeft die leugen altijd als voorwendsel gebruikt om zich hard op te stellen, alsof wij hén militair zouden aanvallen.
Waarom deed Poetin dat?
Van Rompuy: Die leugen dient de zaak van het nostalgisch nationalisme, het gevaarlijkste van alle nationalismes: ‘Make Russia great again’. Alle middelen zijn daar goed voor. Nergens anders ter wereld zijn het cynisme en het amoralisme zo groot als in het Kremlin. Poetin heeft een ‘voorsprong’ op anderen omdat hij ‘mag’ liegen, omkopen, akkoorden schenden, oorlogvoeren, tegenstanders opsluiten of vermoorden enzovoort. Het doel heiligt de middelen.
Hoe moet het nu verder?
Van Rompuy: De tijd van naïviteit is voorbij. Poetin wilde de EU uit elkaar spelen, maar het tegenovergestelde gebeurt. De EU herontdekt haar eenheid – maar het is nog maar het begin van de confrontatie. Er is meer nodig om Rusland op alle fronten te isoleren en om de EU strategisch meer soeverein te maken, qua energie én qua defensie. Rusland moet een marginale speler worden. Ik stel tevreden vast dat zelfs China wat afstand neemt.
U klinkt pessimistisch.
Van Rompuy: De wereld van gisteren is terug. Helaas.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
