Het wordt misschien het duurste Amerikaanse project sinds het Apollo-programma en het Manhattanproject. Donald Trump zet vaart achter de plannen voor de Golden Dome, een raketafweersysteem in de ruimte. Maar of het systeem doeltreffend wordt en de Amerikaanse veiligheid echt een gouden tijd tegemoet gaat, valt te betwijfelen.
In januari had Trump het nog over een ‘Iron Dome’ voor de Verenigde Staten. Hij gaf het ministerie van Defensie toen de opdracht om een plan op te stellen voor een ‘rakettenschild voor de volgende generatie’. De naam ‘Iron Dome’ vond de president blijkbaar niet sprankelend genoeg. Bovendien bezit het Israëlische overheidsbedrijf Rafael de rechten op die naam. Daarom doopt Trump zijn prestigeproject nu ‘Golden Dome’.
Hij kondigde dinsdag in Washington aan, op zijn typisch zelfverzekerde manier, dat zijn keuze voor een concept gemaakt was. Het systeem is geïnspireerd op het Israëlische raketafweersysteem, maar is nog een pak ambitieuzer. De Israëlische Iron Dome is enkel geschikt voor korteafstandsraketten, terwijl de VS zich willen beschermen tegen intercontinentale wapens die een deel van hun traject door de ruimte afleggen.
Daarom zal de Golden Dome niet alleen bestaan uit raketten die vanaf de grond worden afgevuurd. Een netwerk van satellieten zal projectielen uit bijvoorbeeld Rusland, Noord-Korea of China in de ruimte al kunnen onderscheppen. ‘Hiermee kunnen we zelfs raketten uitschakelen die van de andere kant van de aardbol komen’, claimt Trump.
Trump wil dat de Golden Dome nog vóór het einde van zijn ambtstermijn in januari 2029 in werking treedt.
Terug naar de jaren 80
In de jaren 80 gaf president Ronald Reagan miljarden uit aan het Strategic Defense Initiative (SDI), in de volksmond het ‘Star Wars-project’. De bouw van een schild tegen langeafstandsraketten van de Sovjet-Unie mislukte door de hoge kosten en technische beperkingen. Trump lijkt ervan overtuigd dat dit lot de Golden Dome niet zal treffen. ‘Het zal ons lukken,’ zei hij dinsdag. ‘Het wordt een systeem van het hoogste niveau.’
Maar er zijn grote twijfels over de uitvoerbaarheid, zowel economisch als technisch. De Amerikaanse president heeft in een wetsvoorstel dat momenteel in het Congres besproken wordt alvast 25 miljard dollar (22 miljard euro) gevraagd. In totaal zou de Golden Dome 175 miljard dollar gaan kosten.
Volgens het Congressional Budget Office, een onafhankelijk adviesorgaan van het Congres, zal het bedrag waarschijnlijk veel hoger uitvallen. Het berekende de kosten voor een afweersysteem dat een of twee Noord-Koreaanse raketten kan onderscheppen. Zo’n systeem in werking stellen en operationeel houden voor twintig jaar zou op 542 miljard dollar neerkomen. Dan is er nog geen sprake van een wereldwijd conflict waarbij ook Rusland of China betrokken zou zijn. Chance Saltzman, een hooggeplaatste militair van de Amerikaanse Space Force, wilde geen commentaar geven op dat bedrag, maar zei: ‘In mijn 34 jaar in deze sector heb ik nog nooit een te hoge kostenraming gezien.’
Gecorrigeerd voor inflatie zou dat het duurste project worden sinds de maanvluchten van Apollo en de atoombom van het Manhattanproject. Van de Republikeinse senator Tim Sheehy, een voorstander van de Golden Dome, mag hij zelfs duizenden miljarden kosten. Kunnen de VS zich zoiets veroorloven? Want het is niet dat er geen andere uitgaven zijn. Defensie zet ook al zijn tanden in een ander gigantisch bewapeningsproject: de modernisering van de kernmacht. Meer dan 400 Minuteman III-kernraketten moeten tegen 2036 vervangen worden door Sentinel-kernraketten. Mede doordat er daarvoor nieuwe silo’s worden gegraven, loopt de kostenraming al op tot 141 miljard dollar.
Israëls Iron Dome geldt als een succesmodel. Maar de VS zijn ruim 400 keer groter dan Israël.
Duizenden satellieten
Daar komt nog bij dat Trumps tijdschema voor het project als extreem ambitieus wordt beschouwd. Hij kondigde dinsdag aan dat de Golden Dome nog vóór het einde van zijn ambtstermijn in januari 2029 ‘volledig operationeel’ zou moeten zijn, dus binnen vier jaar. Nochtans is het rakettenschild nog maar ‘in de ontwerpfase’, vertelde het nieuwe hoofd van de luchtmacht, Troy Meink, aan senatoren tijdens een hoorzitting. De president heeft dan wel een concept gekozen, de technische uitwerking is nog een ander paar mouwen. Een ingewijde bij het programma liet weten dat het waarschijnlijker is dat het afweersysteem pas in 2029 operationeel zal zijn.
Israëls Iron Dome geldt als een succesmodel: het systeem onderschepte al vele vijandelijke raketten. Maar de VS zijn ruim 400 keer groter dan Israël. Het valt dus sterk te betwijfelen of de Golden Dome het volledige land en zijn 340 miljoen inwoners kan beschermen, zoals Trump bij de voorstelling suggereerde met een vergulde kaart van het grondgebied.
De grootste technologische uitdaging zit vermoedelijk in de ruimtecomponent. Daarvoor zal een groot aantal satellieten nodig zijn. Die moeten de vijandige raketten al vóór het afwerpen van de kernkoppen vernietigen. Maar omdat satellieten razendsnel rond de aarde draaien, bevinden ze zich slechts kort boven een bepaald gebied. Om voldoende dekking te verzekeren, moeten er bijgevolg enorm veel satellieten ingezet worden.
Volgens een recent rapport van de American Physical Society zouden 1600 satellieten nodig zijn om te allen tijde één Noord-Koreaanse kernraket te kunnen onderscheppen. Voor een salvo van tien kernraketten: 16.000 satellieten. Bovendien, merkt het rapport op, worden er verschillende ‘optimistische en simplistische aannames’ gedaan, en vallen ettelijke ‘steden in Alaska, de noordelijke delen van de oost- en westkust en het Midden-Westen’ kennelijk niet in de verdedigingsgordel.
Naast het grote aantal benodigde satellieten is er nog een ander fundamenteel probleem: systemen die rond de aarde draaien, kunnen gemakkelijk worden uitgeschakeld. Niet alleen de VS, maar ook Rusland, China en India hebben wapensystemen getest die dat kunnen. Het volstaat zelfs om de satellieten op het juiste moment vanaf de grond te storen. Dan is het niet eens nodig om ze neer te schieten.
De angst voor de atoombom is terug
Nieuwe wapenwedloop
Deskundigen zijn het oneens over de kansen van het project. Tom Karako van het Center for Strategic and International Studies in Washington is een expert in raketverdedigingssystemen. Hij gelooft dat de Golden Dome haalbaar en zinvol is. ‘We leven niet meer in de jaren tachtig. Niet wat de dreiging betreft, noch wat de technologische mogelijkheden betreft. De ruimte is geëvolueerd tot een oorlogsgebied.’ Karako verwacht ‘aanzienlijke investeringen’ in ruimtesensoren en ruimtewapens.
Tobias Fella van het Instituut voor Vredesonderzoek en Veiligheidsbeleid in Hamburg ziet vooral grote obstakels opdoemen bij de uitvoering van Trumps plan. Hij is beducht voor ‘technologische risico’s en allerlei perikelen bij uitbestedingen’, maar ook voor ‘spanningen in het buitenland- en veiligheidsbeleid’.
Op het gebied van kernwapens bestaat er immers tot op heden een afschrikkingsevenwicht. Het principe van de mutually assured destruction (MAD) weerhoudt landen ervan als eerste een nucleaire aanval uit te voeren; ze weten dat vervolgens hun eigen grondgebied zal worden verwoest door de kernwapens van de tegenpartij.
Een zich onkwetsbaar wanend Amerika zou in oorlogstijd kunnen overwegen om als eerste kernwapens af te vuren.
Trumps nieuwe project zou dat principe op de helling kunnen zetten en tot meer internationale instabiliteit leiden. Niemand zou waarschijnlijk nog nieuwe verdragen over wapenbeheersing willen sluiten. Een zich onkwetsbaar wanend Amerika zou in oorlogstijd kunnen overwegen om als eerste kernwapens af te vuren. Daarom zullen Rusland en China alvast hun nucleair arsenaal uitbreiden. Op die manier zouden de Amerikanen zich toch kwetsbaar blijven voelen, ondanks hun afweersysteem.
Trump, Poetin en de nucleaire wapenwedloop: moeten we (weer) bang zijn voor de bom?
Onderzoeker Fella zegt dat de Golden Dome strategisch in het nadeel van de VS zou kunnen uitpakken. ‘Amerika’s tegenstanders zouden meer raketten en kernkoppen produceren of raketten uitrusten met extra kernkoppen, of misleidingssystemen ontwerpen om de Amerikaanse afweer te verschalken.’ Een antiraketsysteem als de Golden Dome zou kunnen ‘leiden tot een wapenwedloop en de verspreiding van aanvalswapens’. In de meeste gevallen zijn wapens immers veel goedkoper te produceren dan afweersystemen.
Thomas Withington, militair analist van het Royal United Services Institute in Londen, komt tot een vergelijkbare conclusie. De Golden Dome zou anderen kunnen aanmoedigen om eveneens ruimtewapens te ontwikkelen. ‘Zulke wapens zouden niet alleen een bedreiging zijn voor de VS, maar voor alle landen die op welke manier dan ook afhangen van satellieten.’
Uiteindelijk zou de Golden Dome hetzelfde lot beschoren kunnen zijn als Reagans Star Wars-project: de geschiedenis ingaan als ‘een grap. Het is eigenlijk oplichterij,’ zegt John Tierney van het Center for Arms Control & Non-Proliferation in Washington. ‘Strategisch gezien slaat het nergens op. Technisch gezien slaat het nergens op. En economisch gezien slaat het nergens op.’ Trump investeert miljarden in iets ‘dat niet zal werken’.
Vertaling: Daan De Roo
De race om de atoombom : een verbijsterend verhaal
