In hun nieuwe Nationale Veiligheidsstrategie juichen de Verenigde Staten de ‘invloed van patriottische Europese partijen’ toe. Geeft die steun van president Donald Trump rechtse Europese partijen wind in de zeilen? Historicus Vincent Scheltiens (Universiteit Antwerpen): ‘Trumps agenda is de positie van de EU destabiliseren om die van de VS te versterken. Pure machtspolitiek.’
‘De groeiende invloed van patriottische Europese partijen geeft aanleiding tot groot optimisme’, zo staat het letterlijk in de nieuwe Nationale Veiligheidsstrategie van de VS, die recent is gepubliceerd. ‘Ons algemene beleid voor Europa moet prioriteit geven aan (…) het cultiveren van weerstand binnen Europese landen tegen Europa’s huidige koers.’
Steun aan antidemocratische Europese partijen staat niet expliciet in het document vermeld, maar de goede verstaander begrijpt meteen waarover Amerikaans president Donald Trump het heeft.
‘Dit document is heel revelerend voor de nieuwe Amerikaanse positie ten opzichte van Europa’, zegt onderzoeker Vincent Scheltiens (Universiteit Antwerpen), gespecialiseerd in extreemrechts. ‘In de naoorlogse geschiedenis is dit een gamechanger. President Trump spreekt als het ware zijn steun uit voor partijen die in het Europees Parlement tot de fractie Patriotten voor Europa behoren, om hun destabiliserende rol te versterken. Partijen als het Vlaams Belang of het Spaanse extreemrechtse Vox maken deel uit van die Patriot-fractie.’
Deze nieuwe veiligheidsstrategie bevestigt toch wat we al wisten?
Vincent Scheltiens: Je had inderdaad al de uitspraken en gedragingen van vicepresident JD Vance, die zeer misprijzend over Europa spreekt en met sympathie kijkt naar partijen zoals Alternative für Deutschland, in de grootste economie van de Europese Unie. Of naar het Franse Rassemblement National, in de tweede grootste economie van de Europese Unie.
Washington moet toch ook weten dat als die partijen aan de macht komen, heel het Europese project kantelt. In die zin werkt de aanmoediging van zulke extreemrechtse partijen destabiliserend. Je zag dat ook bij de tweets van Elon Musk. Dat zijn mensen die het Europese project onder de grond willen stoppen en daarvoor in extreemrechts een nuttige bondgenoot zien.
Russisch president Poetin zal lachen in zijn vuistje.
Scheltiens: Deze nieuwe Amerikaanse strategie spoort opmerkelijk genoeg met wat aan ‘de overkant’ gebeurt, waar Poetin net diezelfde extreemrechtse partijen met veel sympathie bejegent. Vergeet niet dat het Rassemblement National van Marine Le Pen in Frankrijk geld heeft gekregen van de entourage van Poetin, nadat ze had gezegd dat het referendum in de Donbas democratisch verlopen was.
Europa zit dan ook in zwaar water, met aan de ene kant Trump en de andere kant Poetin. Beiden hebben plannen om hun invloed uit te breiden. Voor Poetin is dat duidelijk: het gaat om een deel van Oekraïne, maar ook om de Baltische staten. Bij Trump gaat het om het downsizen en kapotmaken van het Europese project.
Fijne NAVO-bondgenoot is dat.
Scheltiens: Europa zit gevangen in dat NAVO-gegeven, waar Trump de lat zeer hoog legt voor militaire investeringen en een discours van culpabilisering ontwikkelt naar Europa: ‘Als je veiligheid wilt, zul je er voor moeten dokken – en jullie dokken niet genoeg.’ Met NAVO-topman Mark Rutte als vertolker – eigenlijk als slaafje en waterdrager – van die boodschap. En ook dat werkt destabiliserend op een moment dat men ons overal vertelt dat wij moeten besparen gelet op onze begroting en staatsschuld. Met één grote uitzondering, namelijk de vraag van de VS om onze militaire budgetten op te krikken. Met name door vooral Amerikaans materiaal aan te kopen.
‘Voor Donald Trump is de Patriot-fractie in het Europees Parlement een potentieel wapen in het destabiliseren, in de klem houden en tandeloos maken van Europa.’
Terug naar de veiligheidsstrategie. Blijft het bij mondelinge steun voor extreemrechtse partijen, of kan het ook verder gaan – denk aan clandestiene financiering door de CIA?
Scheltiens: Dat weet ik niet. Maar deze mondelinge steun alleen al geeft die partijen een zekere legitimiteit. Het normaliseert hen als een soort alternatief.
Vergeet ook niet hoe sommige van hun kopstukken zich niet genoeg konden haasten om op de inauguratie van Donald Trump aanwezig te zijn. Dus uiteraard zijn er contacten. Daar wordt natuurlijk wel met een vergrootglas naar gekeken, de VS kunnen niet zomaar van alles beginnen te doen. Maar voor Trump is de Patriot-fractie een potentieel wapen in het destabiliseren, in de klem houden en tandeloos maken van Europa.
In die Amerikaanse strategie staat ook dat het beleid rond Europa prioriteit moet geven aan ‘het cultiveren van weerstand binnen Europese landen tegen Europa’s huidige koers’.
Scheltiens: In dat verband begrijp ik niet hoe een figuur als defensieminister Theo Francken (N-VA) volledig meeloopt met Trump. Het is verbluffend dat je je daar als minister van een EU-lidstaat geen vragen bij stelt. Dan ben je bijna een gevaar op je post. Het mag best wel eens gezegd worden hoe Francken vooraleer hij op Defensie terechtkwam geen probleem maakte van die evolutie in Trumps tweede ambtstermijn. Vicepresident JD Vance komt de Europeanen beledigen maar Francken ziet daar geen graten in. Iedereen in Europa weet: hier is nattigheid, maar we weten niet hoe ver het zal gaan. En daar heb je Francken, die denkt: het is allemaal goed zo.
Waarom is Amerika plots zo anti-Europees? Wat speelt hier?
Scheltiens: Machtspolitiek. Komt daarbij dat het Verenigd Koninkrijk – altijd de trouwste Europese NAVO-bondgenoot – géén lid meer is van de EU. Dat laat ook een hardere houding toe vanuit Washington. Presidenten als Barack Obama of Bill Clinton zouden die houding nooit hebben aangenomen. Maar hier is er echt een specifieke Trump-agenda. Die gaat over de destabilisatie van Europa om de positie van de VS te versterken.
De vraag die ik mij daarbij stel, is in hoeverre Washington daarover met Moskou marchandeert. Ik krijg niet de indruk dat Trump echt een groot probleem heeft met Vladimir Poetin. Trump heeft veeleer een visie die Poetin zeer goed uitkomt: we verzwakken de boel in Europa en nemen allebei een zo groot mogelijke buit mee. En dat terwijl ze allebei zeventigers zijn. Ze lijken wel te denken: na ons de zondvloed. Wat daarna volgt, interesseert hen niet.
‘Europeanen zien ook wel de fratsen van Trump en FIFA-baas Gianni Infantino tijdens de loting voor het wereldkampioenschap voetbal. “Wat is dat voor een flauwekul en zever”, vraagt Jan met de pet zich af. Trumps steun zou dus ook wel contraproductief kunnen werken.’
Kan de uitgesproken steun van Trump voor extreemrechts in Europa ook contraproductief werken, zoals in Canada en Brazilië is gebeurd?
Scheltiens: Terechte bemerking. Trump is bij grote delen van de Europese bevolking helemaal niet zo populair. Mocht het in Spanje tot vervroegde verkiezingen komen, dan zal premier Pedro Sánchez zeker die kaart trekken. Hij zal zeggen dat de extreemrechtse partij Vox – en bij uitbreiding ook de Partido Popular – achter Trump aanlopen.
Europeanen zien ook wel de fratsen van Trump en FIFA-baas Gianni Infantino tijdens de loting voor het wereldkampioenschap voetbal. ‘Wat is dat voor een flauwekul en zever’, vraagt Jan met de pet zich af. Trumps steun zou inderdaad dus ook wel contraproductief kunnen werken.
Het is ook niet omdat Elon Musk zegt dat de AfD de enige kracht is die Duitsland kan redden, dat de Duitse kiezer dat zomaar gelooft. Het is niet dat de weg voor extreemrechtse partijen zonder obstakels is, en dat ze nog sneller zullen groeien door een Amerikaans duwtje in de rug.
Vlaams Belang reageert:
‘Het is wel erg kort door de bocht om te denken dat dit document enige impact zal hebben voor de electorale keuzes die Europeanen maken, laat staan dat het bepalend zou zijn voor de politieke keuzes in dit land’, reageert een woordvoerder van het Vlaams Belang.
‘Dat wil niet zeggen dat er geen waarheid in het document zit en op bepaalde elementen het aansluit bij de kritieken en visie van het Vlaams Belang. Voornamelijk de nefaste invloed van massamigratie op de samenleving als geheel, en dan vooral op onze veiligheid, cultuur en identiteit. Dit Amerikaans rapport is een ongemakkelijke spiegel voor Europese leiders die geen werkelijke verandering willen op vlak van ongecontroleerde massamigratie. En net om die reden hebben partijen gelijk het Vlaams Belang in Europa de wind in de zeilen. Niet omwille van deze nieuwe Amerikaanse veiligheidsstrategie.’
