Frans in opmars in Marokko: verovert de taal ook de wiskundeklas?

Kinderen volgen Franse les in een school in Rabat.
Willemijn de Koning
Willemijn de Koning Freelancejournaliste

Frans is de voertaal bij verschillende studies en in veel kantoren in Marokko. Een meerderheid in het parlement stelt nu voor om middelbare scholen wetenschappelijke vakken in het Frans te laten onderwijzen. Het plan stuit op weerstand van de Islamitische partij en conservatieve moslims.

In Rabat, bij een kantoor van Maroc Telecom, de grootste aanbieder van telefonie en internet in Marokko, vraagt een vrouw om hulp voor haar telefoon in het Frans. Op het station roept een vrouwenstem de bestemmingen om in het Arabisch en het Frans. De krantenverkoper op straat stalt naast Arabischtalige ook Franstalige tijdschriften en kranten uit. Universiteiten onderwijzen wetenschappelijke studies in – je raadt het al – het Frans. De taal van de voormalige bezetter krijgt een steeds prominentere plaats in het land.

Arabisch, Tamazight of Frans?

De officiële talen van Marokko zijn echter het Standaardarabisch en Tamazight – in België bekend als het Berbers. Publieke scholen geven dan ook les in het Standaardarabisch, en op enkele plekken sinds kort ook deels in het Tamazight, dat pas onlangs als officiële taal ingevoerd werd, maar niet overal in Marokko gesproken wordt. Op straat spreken Marokkanen echter hun eigen dialect. Van de steden Tanger tot Agadir heet dit Darija, oftewel het Marokkaans Arabisch. Elke stad heeft hier een eigen vorm van ontwikkeld, maar meestal verstaan Marokkanen elkaars dialecten wel. De moedertaal van de Marokkanen in het noorden, oosten en zuiden is een van de drie varianten die het Tamazight kent.

Makkelijker een baan met Frans

‘Maar Frans is de taal van degenen die slagen’, vat Noureddine Ayouch – initiatiefnemer van de onderwijsstichting Zagora en lid van de adviesraad voor het onderwijsministerie – samen. Daarom geven alle privé-scholen in het land al les in het Frans. ‘ Om ze voor te bereiden op de universiteit en hun werk later, ‘ verklaart Karim Bouali, directeur van een privé-school in Temara, een kleine stad naast de hoofdstad Rabat. ‘Zelf kreeg ik les in het Standaardarabisch op een publieke school, maar toen ik op de universiteit kwam, had ik een probleem omdat ze daar in het Frans onderwijzen. Ik snapte veel woorden niet, bijvoorbeeld ‘matrix’ in het Frans. Dat is een totaal ander woord in het Arabisch.’

Zijn school geeft daarom les in het Frans en Engels en dat werpt zijn vruchten af. De kinderen spreken er op hun vijftiende al vloeiend Frans en goed Engels. ‘Hun ouders zijn erg trots, omdat ze weten dat hen een goede toekomst te wachten staat, ‘ zegt de lerares Engels van de school, Hasnae Krimi.’ Dan kunnen ze namelijk studeren in het buitenland en daarmee krijg je makkelijker een baan in Marokko.’

Nu de politiek voor de eerste keer een wetskader maakt voor het onderwijs, is daarin opgenomen dat ook de publieke scholen – waar zo’n 85% van de schoolgaande kinderen heen gaat in Marokko – in het Frans les gaan geven. Het gaat om de middelbare school en alleen om wetenschappelijke vakken zoals wiskunde en biologie. Bijna alle politieke partijen zijn voor, behalve de Islamitische en grootste partij van het land: de PJD.

‘We maken dit wetskader op basis van de visie van koning Mohammed de Zesde en hij zei dat het gaat om vreemde talen in ‘enkele modulen van het vak’, niet het hele vak’, zegt Mouhcine Moufidi van de PJD. ‘ Een beetje Frans in een vak is goed om de studenten aan de taal te laten wennen, maar niet het hele vak. We kunnen het Arabisch niet marginaliseren. Geen enkel ontwikkeld land geeft meer les in vreemde talen dan in zijn officiële.’

Wig tussen Arabisch- en Franssprekenden

Veel privé scholen doen dat dus wel, en dat zorgt voor kinderen die beter Frans en Engels spreken dan het Standaardarabisch of hun eigen dialect. Het creëert een wig tussen deze groep en de groep die van de publieke scholen komt. ‘ Zij besteden minder aandacht aan de talen, dus kinderen van de publieke scholen spreken minder goed Frans en Engels. Als de middelbare scholen echt wetenschappelijke vakken in het Frans gaan geven, weet ik zeker dat zij niet mee kunnen komen’, zegt Krimi. En dan hebben we het nog niet over de leraren die hen in het Frans en/of Engels moeten gaan onderwijzen. Hoewel er ook Marokkanen zijn die denken dat de leerlingen na de basisschool wel klaar zijn om Frans onderwijs te krijgen, overheerst het idee dat taalonderwijs op publieke scholen niet voldoende is. Zelfs de Islamitische PJD erkent dat. ‘We moeten inderdaad eerst het taalniveau van de kinderen en leraren verbeteren’, aldus Moufidi.

Heilige taal?

Hoewel de PJD enkele modules in het Frans nog acceptabel vindt, zijn sommige Marokkanen helemaal tegen Franstalig onderwijs. ‘Hoe kunnen we het Arabisch vervangen door Frans? Onze taal heeft onze identiteit ontwikkeld!’ vertelde Fouad Abou Ali aan de Huffington Post. Zijn nationale coalitie voor de Arabische taal brengt 300 organisaties samen die vechten voor het behoud van het Standaard in het onderwijs. Abou Ali heeft een petitie gestart tegen het initiatief om deels Franstalig onderwijs te geven op de publieke middelbare scholen. De petitie is getekend door minstens 150 ‘prominente persoonlijkheden’ en 200 andere organisaties.

De directeur van de privé school in Temara vindt het onzin. ‘Natuurlijk bepaalt de taal waarin we onderwijs hebben onze identiteit niet. We zijn Marokkanen en dat zullen we altijd blijven. Op straat spreken we nog steeds het Marokkaans Arabisch.’

Ayouch krijgt als voorvechter van het Frans en Darija in het onderwijs veel kritiek van de voorstanders van het Standaardarabisch. ‘Ze zeggen me altijd dat het Standaardarabisch een heilige taal is omdat de koran daarin geschreven is. Dat is niet zo; de koran is heilig, niet de taal. Er zijn meer moslims die geen Arabisch spreken. Ik denk dat ze gewoon jaloers zijn op Franssprekenden, want zij hebben duidelijk een betere carrière en beter leven in Marokko.’

De komende week verwacht het parlement de knoop door te hakken over de kwestie.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content