Prestigieuze Amerikaanse universiteiten zetten steeds meer in op korte, dure online opleidingen die niet tot diploma’s leiden. Ook Donald Trump speelt daarbij een rol.
‘Trots dat ik aan Harvard kon studeren’, schreef voormalig parlementslid Els Ampe (Open VLD en later Voor U) eerder dit jaar op haar LinkedIn-pagina. Bij de verkiezingen van juni 2024 werd Ampe niet verkozen, en in augustus 2024 nam ze ook ontslag uit de Brusselse gemeenteraad. Vandaag hanteert ze op sociale media een nieuwe jobtitel: ‘Nutrition and Lifestyle Medicine Coach’.
Ampe heeft een masterdiploma in de ingenieurswetenschappen, maar bij haar carrièreswitch hoort ook een document dat dateert van januari 2025 en dat de naam en het logo van Harvard Medical School draagt. Er valt op te lezen dat ze een cursus vervolledigde met de titel ‘Health and Wellness: Designing a Sustainable Nutrition Plan’.
Het inschrijvingsgeld, zo leren we uit de studiefiche, bedraagt 3050 dollar (ongeveer 2600 euro). In ruil daarvoor kun je 8 weken lang 4 tot 6 uur online videolessen van Harvard Medical School-docenten volgen. Toch mag het eindresultaat geen diploma genoemd worden, zo benadrukken de kleine lettertjes: ‘Dit programma verleent geen academische studiepunten of professionele certificeringen van Harvard Medical School.’
Hoe zit dat precies?
‘Dit programma verleent geen academische studiepunten of professionele certificeringen van Harvard Medical School’ benadrukt de studiefiche.
Duimschroeven
De online cursus is een klassiek voorbeeld van het fenomeen ‘executive education’: een soort bijscholingen of permanente vormingen die vooral gericht zijn op zelfstandige bedrijfsleiders en managers. ‘Executive education’ bestaat aan Amerikaanse universiteiten al meer dan een eeuw, maar nam recent een hoge vlucht door de opkomst van het internet en de mogelijkheden die online opleidingen creëerden. Het past in een spectrum van alternatieve lesvormen waarvoor je technisch gezien nooit een voet op een campus hoeft te zetten, gaande van gratis massive open online courses (MOOC’s) tot dure masterdiploma’s die je integraal online kunt behalen.
De toename en populariteit van dergelijke online universiteitscursussen heeft diverse oorzaken. De globalisering en de coronapandemie, waarbij fysieke lessen zich naar het internet verplaatsten, spelen vanzelfsprekend een rol.
Een tweede factor zijn de universitaire budgetten. Ook gerenommeerde instituten als Harvard Medical School kampen geregeld met rode cijfers. ‘Executive education’ en andere online cursussen zijn uitgegroeid tot een belangrijke inkomstenbron voor universiteiten, waar weinig investeringen tegenover staan – geen fysieke studentenvoorzieningen, bijvoorbeeld, en de opgenomen docentenvideo’s kunnen steeds opnieuw hergebruikt worden. Vorig jaar, zo berichtte financieel nieuwsagentschap Bloomberg recent, was 42 procent van alle inkomsten die Harvard uit inschrijvings- en andere studiegelden haalde afkomstig van ‘executive education’ en soortgelijke programma’s.
Daarbij komt nog dat de regering-Trump verschillende Amerikaanse universiteiten de financiële duimschroeven aandraait. Fondsen worden geschrapt of gegijzeld in ruil voor ideologische intentieverklaringen. Het zal het gewicht en budgettaire belang van online cursussen alleen maar doen toenemen.
Miljardenindustrie
De belangrijkste impuls voor het fenomeen komt echter uit de private sector, waar ‘executive education’ is uitgegroeid tot een miljardenindustrie. Er bestaan vandaag talloze bedrijven die als ‘Online Program Managers’ (OPM’s) voor universiteiten de organisatie van de online opleidingen voor hun rekening nemen, in ruil voor een forfaitair bedrag of een percentage van het geïnde inschrijvingsgeld – soms zelfs meer dan de helft.
Zo werkt Harvard Medical School samen met het privébedrijf Emeritus, dat verantwoordelijk is voor de marketing van de cursussen, de registratie van studenten, en het innen van betalingen. De studiefiche stelt het zo: ‘Harvard Medical School heeft online onderwijsaanbieder Emeritus ingeschakeld om een portfolio van impactvolle online programma’s aan te bieden. Dit certificaatprogramma bevat videocontent die is gemaakt en opgenomen door docenten van Harvard Medical School, gecombineerd met werkboekactiviteiten, casestudy’s en quizzen van Emeritus.’
Emeritus is een relatief jong bedrijf dat voortspruit uit Eruditus, een onderneming voor onderwijstechnologie die in 2010 werd opgericht door Ashwin Damera en Chaitanya Kalipatnapu, aanvankelijk vooral gericht op de Indiase markt. Vanuit hun bestaande partnerschappen met Amerikaanse universiteiten begon Eruditus ongeveer 10 jaar geleden globaler te denken. De oprichting van online poot Emeritus was daarvan het gevolg. Anno 2025 werkt het bedrijf samen met meer dan 80 universiteiten en biedt het een duizelingwekkend scala aan kortere en langere online cursussen en bijscholingen aan.
Een lucratieve business met groeimarge, want het bedrijf verzamelde sindsdien al honderden miljoenen durfkapitaal van investeringsfondsen, die het winstpotentieel van online cursussen inzien. In 2020 pompte het Chan Zuckerberg Initiative – het investeringsbedrijf van Facebookbaas Mark Zuckerberg en zijn echtgenote – bijvoorbeeld zo’n 113 miljoen dollar in Eruditus.
Pronken
Hoewel ‘executive education’ dus meestal niet tot academische diploma’s of certificaten leidt, laat het deelnemers wel toe om aan hun cv toe te voegen dat ze een ‘Harvard-cursus’ volgden. Op het eerste gezicht is het een systeem met alleen maar voordelen: universiteiten genereren een vaste inkomstenstroom uit de (vaak forse) inschrijvingsgelden en de cursisten kunnen pronken met een ‘studie aan Harvard’.
Al mag dat laatste eigenlijk niet letterlijk. Harvard Medical School vraagt bijvoorbeeld om dat type online cursussen op LinkedIn te vermelden als vervolledigd aan ‘Harvard Medical School Professional, Corporate, and Continuing Education’. Dus niet zomaar ‘Harvard’, zoals Ampe op verschillende van haar socialemediaprofielen deed. (Nadat Knack daarover met haar contact had opgenomen, werd dat rechtgezet.) Ampe benadrukt ook nog in een reactie aan Knack dat ze vandaag een online masteropleiding Nutritional Sciences aan The University of Texas at Austin volgt. Ze wil bijdragen aan meer gezonde voeding in de voedingsindustrie.
Het risico bestaat dat een certificaat met de naam ‘Harvard Medical School’ indrukwekkender overkomt dan een bachelordiploma van een Vlaamse hogeschool.
Toch schept het fenomeen van ‘executive education’ ruimte voor misleiding. In de eerste plaats bij studenten: op internet lees je heel wat ontgoochelde reacties van cursisten die zich meer hadden voorgesteld bij de inhoud van bepaalde cursussen, of bij de carrièrekansen die ze erdoor verwachtten te krijgen.
Maar misleiding is ook mogelijk bij de potentiële klanten van voedingscoaches. In ons land is ‘coach’ sowieso al een niet-beschermde titel die iedereen zich kan toe-eigenen. Om je in Vlaanderen bijvoorbeeld ‘diëtist’ te mogen noemen – wat Ampe voor alle duidelijkheid niet doet – moet je aan een hogeschool een driejarige professionele bachelor Voedings- en dieetkunde afwerken. Het risico bestaat dat, voor wie nog nooit gehoord heeft van de beperkingen van ‘executive education’-cursussen, een certificaat met de naam ‘Harvard Medical School’ indrukwekkender overkomt dan een bachelordiploma van een Vlaamse hogeschool. En dat ligt toch een beetje zwaar op de maag.
