Christine Lagarde (Europese Centrale Bank) wil een alternatief voor het Amerikaanse Visa en Mastercard. Daarmee wil ze vooral de digitale euro doordrukken, stelt professor risicobeheer Wim Schoutens. ‘Daar heb ik serieuze vragen bij.’
Toen de Amerikaanse president Donald Trump op 2 april zijn importheffingen aankondigde, reageerde Christine Lagarde, voorzitter van de Europese Centrale Bank, prompt: ‘Of je nu betaalt met een bankkaart of een telefoon, je betaling gaat via Visa, MasterCard, PayPal of Alipay. Waar komen die bedrijven vandaan? Ofwel de Verenigde Staten ofwel China’.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Lagarde stelt voor om een eigen Europees betaalsysteem op te zetten, los van de Amerikaanse of Chinese bedrijven die we nu allemaal in onze (digitale) portefeuille hebben. Is dat wenselijk? Professor Wim Schoutens (KU Leuven) is gespecialiseerd in risicobeheer en maakt voor Knack de denkoefening.
Is het realistisch om de Amerikaanse bedrijven Visa en Mastercard te vervangen door een Europees alternatief?
Wim Schoutens: Dat lijkt me heel moeilijk. Een nieuw betaalsysteem tover je niet zomaar uit de hoge hoed. Zelfs als het technisch lukt, moet je burgers overtuigen om naar dat systeem over te stappen, terwijl Visa en Mastercard zo in ons leven zijn geïntegreerd.
Moeten we minder afhankelijk worden van die Amerikaanse bankkaarten?
Schoutens: De kans dat ons betaalverkeer zou stilvallen door geopolitiek spel van Trump is zeer klein. Als het wel zou gebeuren, dan zouden we wellicht in een oorlogssituatie zitten. Voor de camera’s kan het politieke spel hard worden gespeeld, maar er zijn zoveel wederzijdse belangen dat Trump heus niet de stekker uit Mastercard of Visa zal trekken.
‘Ik schat de kans hoger in dat een zonnestorm ons betaalverkeer lamlegt dan een druk op de knop vanuit de VS.’
Dan heb ik meer schrik voor een breakdown door een zonnestorm, waarbij magnetische deeltjes ons elektriciteitsnet kunnen verstoren. Dan werken hoogspanningskabels niet en valt alles wat werkt op elektriciteit stil, ook ons betaalsysteem. Gelukkig komt een zonnestorm van dat kaliber slechts eenmaal in de paar eeuwen voor. Zelfs die kans schat ik hóger in dan dat de VS met een druk op de knop ons betaalverkeer lamgleggen.
Trumps tarievenoorlog: dit is hoe de EU moet terugslaan
Lagardes voorstel is moeilijk realiseerbaar én onnodig. Waarom komt ze er dan mee op de proppen?
Schoutens: Mogelijk gebruikt ze deze crisis als een excuus om de Central Bank Digital Currency, de zogenaamde digitale euro, door te duwen. Over het nut van zo’n digitale munt, beheerd door de ECB, zijn veel vragen te stellen. De burger heeft er geen nood aan. Zolang het huidige betaalsysteem gewoon werkt, zit niemand te wachten op een nieuwe app om met een digitale euro te betalen. Bovendien kan zo’n digitale ECB-munt de centrale banken van Europese landen destabiliseren. Als burgers geld aanhouden dat rechtstreeks is beheerd door de ECB, dan verdwijnt er kapitaal uit de banksector.
‘Niemand zit te wachten op een nieuwe app om met een digitale euro te betalen.’
En dan zijn er nog heel wat privacyproblemen. Technisch is het mogelijk om een digitale euro te maken mét respect voor onze privacy, maar de huidige voorstellen doen dat niet. Zoals die nu voorligt, zou de digitale euro programmeerbaar zijn of worden. Je kunt er dan een vervaldatum aan koppelen, waardoor je je geld vóór een bepaalde dag moet uitgeven. Nu is honderd euro altijd honderd euro. Met een programmeerbare munt is die zekerheid zoek. Dat is problematisch. Het opent mogelijkheden om Europeanen via het geldsysteem te controleren, zoals in China. Overheden kunnen dan geld aan- en uitzetten. Als een Europees betaalsysteem zou leiden tot zulke overheidsinmenging, dan maak ik me daar ernstige zorgen over. Als de ECB deze Trump-crisis misbruikt om de digitale euro te pushen, is dat kwalijk.
Leidt Trumps tarievenoorlog tot nieuwe Grote Depressie? ‘De schok is groter, maar er is hoop’
Nu is de data van ons betaalverkeer via Visa en Mastercard wel in Amerikaanse handen. Dat is toch ook niet goed?
Schoutens: Dat is nu zo. We moeten ons bewust zijn van die kritieke afhankelijkheid. Hetzelfde probleem hebben we met apps en diensten als Gmail, Instagram of Microsoft.
‘Totale onafhankelijkheid is in deze verbonden wereld onmogelijk.’
Voor al die zaken moeten we kijken of we een Europees alternatief kunnen ontwikkelen tegen een aanvaardbare kost. Dat is nastrevenswaardig op lange termijn, of het nu gaat over mondmaskers, medicijnen, sociale media of zeldzame aardmetalen. En het klopt dat dit verhaal ook opgaat voor ons betaalsysteem. Maar totale onafhankelijkheid is in deze verbonden wereld onmogelijk. Het beste wat je kunt doen, is wederzijdse afhankelijkheid creëren.
Betaalt u liever met Mastercard dan met het Chinese Alipay?
Schoutens: Als ik mag kiezen, dan betaal ik liever met Mastercard. Ook met de politiek van Trump liggen de Amerikaanse waarden nog altijd veel dichter bij de onze dan die van China, waar burgers streng gecontroleerd worden. Laat ons hopen dat Lagarde haar programmeerbare digitale euro niet kan doorzetten. Dat zou een stap in de verkeerde richting betekenen.
Boycot tegen Amerika: is het zinvol om geen producten uit de VS meer te kopen?
