De Croo en Van der Straeten houden vast aan prijsplafond op gas: ‘We zijn geen Duits kanonnenvoer’

België wil niet solidair zijn met Duitsland zolang Berlijn een prijsplafond op gas tegenhoudt.

In de Europese machinekamer is urgentie soms een rekbaar begrip. In oktober 2021 vroegen de Europese staatshoofden en regeringsleiders voor het eerst aan de Europese Commissie om ‘snel’ maatregelen uit te werken om de energieprijzen voor gezinnen en bedrijven betaalbaar te houden. De prijzen voor gas en stroom waren toen al enkele maanden aan het stijgen. Toen het Russische leger in februari van dit jaar Oekraïne binnenviel, gingen die prijzen helemaal door het dak.

Het heeft uiteindelijk tot vorige week geduurd voor de Europese Commissie met een concreet voorstel kwam om de gasprijzen te plafonneren. Daarmee is de kogel nog altijd niet door de kerk. Onder de lidstaten bestaat er verdeeldheid over het voorgestelde plafond. België wil samen met 15 andere landen een plafond dat laag genoeg ligt om de energiefacturen gevoelig te drukken. De andere groep, waartoe onder meer Nederland en Duitsland behoren, is bang dat eender welk plafond de Europese gasbevoorrading in het gedrang kan brengen. Dat zou kunnen gebeuren als andere continenten meer willen betalen voor hetzelfde gas.

De Europese Commissie is zelf ook een koele minnaar van een plafond, omdat het de interne Europese energiemarkt zou verstoren. Europees Commissaris voor de Green Deal Frans Timmermans vreest daarnaast dat een plafond het verbruik zal doen stijgen – een standpunt dat ze zelfs in groene kringen te dogmatisch vinden. In de Europese wandelgangen valt te horen dat Timmermans, die als Europees Commissaris neutraal zou moeten blijven, in dit dossier vooral de Nederlandse belangen verdedigt.

‘Slag in het water’

Tegen die achtergrond heeft de Europese Commissie een prijsplafond voorgesteld dat nauwelijks tot geen effect zou hebben. Want met een gasprijs die twee weken lang hoger moet liggen dan 275 euro per megawattuur ligt het plafond erg hoog. Zo hoog zelfs dat het mechanisme afgelopen zomer, toen de prijzen piekten, niet zou zijn geactiveerd. ‘Ontoereikend, een slag in het water en zelfs gevaarlijk’, zei premier Alexander De Croo (Open VLD) daarover in de Kamer. ‘Een regelrechte grap’ noemde de Spaanse minister voor de Ecologische Transitie Teresa Ribera het voorstel.

Behalve het prijsplafond liggen er over energie nog twee andere teksten van de Europese Commissie op tafel. Europees Commissaris Kadri Simson presenteerde een plan over de bevoorradingszekerheid, groepsaankopen, verplichte solidariteit en minder gasverbruik. Daarnaast kwam er een aanzet om de goedkeuring van zonnepanelen en warmtepompen te versnellen.

Over de laatste plannen bestaat sinds enkele weken een informeel akkoord tussen de Europese lidstaten. Maar over een prijsplafond is dat nog helemaal niet het geval. Waardoor nu drie dossiers geblokkeerd zitten. België aanvaardt alleen een package deal: de regering-De Croo wil pas haar handtekening onder alle teksten als er ook over het prijsplafond een overeenkomst is bereikt.

De Belgische regering verwijst naar de meest recente Europese top, waar de staatshoofden en regeringsleiders de drie voorstellen vroegen. In de conclusies van die top stond te lezen ‘dat er nog intensiever moet worden gewerkt om de vraag naar energie te verminderen, rantsoenering te voorkomen, de energie­voorziening te garanderen en de prijzen te verlagen’. Volgens de Belgische onderhandelaars is dat ‘één zin voor één akkoord’. België wil naar eigen zeggen ‘het politieke evenwicht tussen al de elementen van de overeenkomst bewaren’.

‘Europese logica’

Dat Duitsland om Europese solidariteit vraagt als het over bevoorradingszekerheid gaat maar zich tegelijk tegen een prijsplafond verzet, schiet heel wat lidstaten in het verkeerde keelgat. Ook België. ‘We gaan Duitsland niet geven wat het wil zolang Berlijn via de Europese Commissie een prijsplafond probeert te blokkeren. We zijn hun kanonnenvoer niet. Het is het een mét het ander’, aldus een Belgische diplomaat.

Dat Europese groepsaankopen en snellere goedkeuringsprocedures voor zonnepanelen en warmtepompen daardoor wat vertraging oplopen, vindt de regering-De Croo geen probleem. ‘In de eerste plaats past onze houding in een Europese logica, niet zozeer in een groene’, klinkt het in de Wetstraat. ‘Vergeet niet dat we samen met vijftien andere landen deze gang van zaken verdedigen. Wij vormen de regel, niet de uitzondering.’

Ook het kabinet van minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) verdedigt de Belgische houding in het Europese energiedossier. ‘Natuurlijk vinden we die andere zaken ook belangrijk’, luidt het daar. ‘Vorige week nog heeft de regering de doorlooptijd voor energieprocedures bij de Raad van State verkort. Het is niet België dat het proces vertraagt. Dat doen andere landen. Als het aan ons ligt dan hebben we morgen een broodnodig prijsplafond, samen met de andere Europese maatregelen.’

Op dinsdag 13 december komen de ministers van Energie opnieuw samen. Bedoeling is dat er tegen dan een voorstel ligt dat de meeste lidstaten kunnen pruimen. Voor een akkoord volstaat een gekwalificeerde meerderheid, unanimiteit is niet nodig – die voorwaarde wist België eerder uit de brand te redden. Tegen zondag 18 december moet er dan een definitief pakketakkoord liggen.