Volodymyr Zelensky: ‘Poetin onderhandelt alleen met zichzelf’

In een interview met het Britse zakenblad The Economist verwerpt de Oekraïense president Volodymyr Zelensky het idee van een diplomatiek compromis met Rusland. Zelensky betreurt ook dat sommige westerse bondgenoten hun vertrouwen in een goede afloop lijken te verliezen.

Volodomyr Zelensky wil niet denken aan een lange oorlog. Wat hij nog minder wil, is over die mogelijkheid praten met zijn landgenoten, van wie velen nog steeds dromen van een snelle overwinning. Toch is het precies een lange oorlog waarop Zelensky zich voorbereidt.

‘Ik moet er klaar voor zijn, mijn team moet er klaar voor zijn, en emotioneel ben ik er klaar voor’, zegt de Oekraïense president in een interview met The Economist. Tijdens het gesprek, in de coulissen van een internationale conferentie in Kiev, lijkt hij kalm en beheerst maar somber.

Een jaar geleden was de stemming in dezelfde setting elektrisch en euforisch: het nieuws over het succes van de Oekraïense strijdkrachten in de regio Kharkiv was toen live te volgen op elke smartphone in de zaal.

Dit jaar is de sfeer heel anders. Na drie maanden tegenoffensief heeft Oekraïne slechts bescheiden vooruitgang geboekt langs de uiterst belangrijke zuidelijke as in de regio Zaporizja, waar het probeert Vladimir Poetins ‘landbrug’ van Rusland naar de Krim door te snijden.

Intuïtie

De westerse leiders vragen zich af hoe lang dat nog zal duren en of het wel zal lukken. Ze beloven plechtig dat ze Oekraïne zullen steunen ‘zo lang als nodig is’. Maar Zelensky, een voormalig televisieacteur met een scherp gevoel voor zijn publiek, ontwaart een veranderde stemming bij sommige bondgenoten. ‘Ik heb die intuïtie. Ik lees dingen, ik hoor dingen, ik zie hun ogen wanneer ze zeggen dat ze ons altijd zullen steunen.’

Hij opent zijn handen en maakt een gebaar van frustratie. Sommige partners zien de recente problemen van Oekraïne op het slagveld misschien als een reden om het land tot onderhandelingen met Rusland te dwingen. Maar ‘dit is een slecht moment, aangezien Poetin hetzelfde ziet’.

Poetin is er niet in geslaagd Oekraïne snel te overweldigen. Hij lijkt daarom vastbesloten het land uit te putten, en het geduld uit te putten van de bondgenoten die Oekraïne van geld en wapens blijven voorzien. Poetin wil van Oekraïne een disfunctionele, ontvolkte staat maken waarvan de vluchtelingen problemen veroorzaken in Europa.

Front

Zelensky zegt echter dat Rusland zelf kwetsbaar is. Poetin ‘begrijpt niet dat hij in een lange oorlog zal verliezen. Want het maakt niet uit dat 60 procent of 70 procent van de Russen hem steunt. Nee, zijn economie zal verliezen.’

Als Oekraïne zijn aanvallen binnen Rusland opvoert, dan zullen de Russen lastige vragen beginnen te stellen over het onvermogen van het Russische leger om hen te beschermen, ‘omdat onze drones er zullen neerdalen’. Het gezag van de Russische president werd verzwakt door de muiterij in juni van Jevgeni Prigozjin, baas van de huurlingengroep Wagner, die vervolgens werd vermoord. Het zal nog verder verzwakken, denkt Zelensky.

(Lees verder onder de preview)

Tegelijkertijd is de Oekraïense president zich scherp bewust van de risico’s voor zijn land als het Westen zijn economische steun begint in te trekken. Dat zou niet alleen de economie van Oekraïne schaden, maar ook de oorlogsinspanningen. Hij verwoordt het helder: ‘Als je niet voor Oekraïne bent, dan ben je voor Rusland, en als je niet voor Rusland bent, dan ben je voor Oekraïne. En als partners ons niet helpen, betekent dat dat ze Rusland zullen helpen om te winnen. Dat is het.’

Nu verschillende van zijn westerse bondgenoten (waaronder de Verenigde Staten) volgend jaar verkiezingen houden, weet Zelensky dat het moeilijk zal zijn om zich van steun te blijven verzekeren. Vooral als er geen significante vooruitgang aan het front wordt geboekt.

2024

De Oekraïense president weet als geen andere hoe hij een westers publiek moet aanspreken, vaak over de hoofden van hun politici heen. Hij gelooft nog altijd dat ‘de beste manier om regeringen te overtuigen en hen te laten geloven dat ze aan de goede kant staan, erin bestaat ze via de media onder druk te zetten. Mensen lezen, mensen discussiëren, mensen vormen hun mening en mensen pushen’, zegt hij.

Het was de publieke opinie die politici ertoe aanzette om de wapenleveringen aan Oekraïne in de eerste dagen van de oorlog op te voeren. Het terugschroeven van die hulp kan volgens hem niet alleen de Oekraïners boos maken, maar ook de westerse kiezers. Ze zullen zich beginnen af te vragen waartoe de hele inspanning diende. ‘Mensen zullen het hun leiders niet vergeven als ze Oekraïne verliezen.’

Als Vladimir Poetin hoopt dat een overwinning van Donald Trump bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2024 hem de overwinning zou opleveren, vergist hij zich volgens Zelensky. Trump zou Vladimir Poetin ‘nooit’ steunen. ‘Dat is niet wat sterke Amerikanen doen.’

Vluchtende Russen

Zelensky verwacht dat Joe Biden de huidige Amerikaanse koers zal aanhouden als hij wordt herkozen. (‘Willen ze Afghanistan, deel twee?’) En hij hoopt dat de Europese Unie niet alleen hulp zal blijven bieden, maar dit jaar ook onderhandelingen zal openen over het toetredingsproces van Oekraïne. (Die stap wordt algemeen verwacht tijdens een top in december.) ‘Het zal het moreel in Oekraïne ondersteunen. Het zal de mensen energie geven.’

Het moreel hoog houden is cruciaal. Daarom, zegt Zelensky, is zelfs beperkte vooruitgang aan het front essentieel. ‘Nu hebben we beweging. Dat is belangrijk.’ Na zware aanvankelijke verliezen en haastig aangepaste tactieken hebben de Oekraïense soldaten eindelijk de eerste van de drie belangrijkste verdedigingslinies van Rusland in de regio Zaporizja doorbroken. Een grote doorbraak is nog steeds mogelijk, benadrukt Zelensky: ‘Als we ze vanuit het zuiden onder druk zetten, dan zullen ze vluchten.’

Bachmoet

Aan het secundaire front van het tegenoffensief, bij de oostelijke stad Bachmoet, nemen de Oekraïense strijdkrachten ook langzaam grondgebied terug. ‘Tijdens de eerste dagen van de volledige oorlog werden we steeds teruggedrongen. Elke dag. Ze namen enkele steden en honderden dorpen in’, zegt Zelensky. Nu kruipen de Oekraïense troepen naar voren. Maar de troepen staan voor de zware taak om de opmars langs beide assen om te zetten in een strategische doorbraak.

Zelensky kent de westerse klachten over de traagheid van het offensief. Volgens hem is die traagheid het gevolg van de extreme gevaren die ermee gepaard gaan. Oekraïne wil grondgebied heroveren zonder te veel soldaten te verliezen. De militairen moeten de risico’s beperken: verkenningen uitvoeren, drones gebruiken, directe gevechten vermijden.

Oekraïne zou ‘duizenden’ manschappen hebben verloren als het land het advies had opgevolgd om veel meer troepen in te zetten, zegt Zelensky. Dit is niet het soort oorlog waarbij ‘de leider van een land zegt dat de prijs er niet toe doet’. Dat is het verschil tussen hem en Vladimir Poetin, zegt de Oekraïense president. ‘Voor Poetin betekent een leven niets.’

Compromis

Na maandenlang verwachtingen te hebben gewekt voor het tegenoffensief, past Zelensky zijn boodschap voorzichtig aan de realiteit aan. De overwinning komt niet ‘morgen of overmorgen’, zegt hij. Maar het is geen fantastische droom. Oekraïne verdient het om te winnen en het Westen moet het land steunen. Het Russische leger verliest ‘veel mensen’ en zet zijn reserves opnieuw in om de Oekraïense opmars te stoppen, zegt hij. ‘Dat betekent dat ze verliezen.’

Zelensky verwerpt het idee van een compromis met Vladimir Poetin. De oorlog zal doorgaan ‘zolang Rusland op Oekraïens grondgebied blijft’, zegt hij. Een onderhandelde overeenkomst zou niet permanent zijn. De Russische president heeft de gewoonte om ‘bevroren conflicten’ te creëren aan Ruslands grenzen (bijvoorbeeld in Georgië), niet als doel op zich, maar omdat het zijn doel is om ‘de Sovjet-Unie te herstellen’.

Degenen die ervoor kiezen om met de man in het Kremlin te praten, zo zegt Zelensky, ‘houden zichzelf voor de gek’. Net als de westerse leiders die in 1938 in München een overeenkomst met Adolf Hitler ondertekenden om hem vervolgens Tsjecho-Slowakije te zien binnenvallen. ‘De fout is niet diplomatie’, zegt Zelensky. ‘De fout is diplomatie met Poetin. Hij onderhandelt alleen met zichzelf.’

Emigratie

Het inperken van de hulp aan Oekraïne zal de oorlog alleen maar verlengen, stelt Zelensky. En het zou risico’s met zich meebrengen voor het Westen in zijn eigen achtertuin. Het is niet te voorspellen hoe de miljoenen Oekraïense vluchtelingen in Europese landen zullen reageren als hun land in de steek wordt gelaten.

De Oekraïners hebben zich over het algemeen ‘goed gedragen’ en zijn degenen die hen onderdak hebben geboden ‘zeer dankbaar’, weet Zelensky. Volgens hem zullen ze die vrijgevigheid niet vergeten. Maar het zou geen ‘goed verhaal’ zijn voor Europa als het ‘deze mensen in een hoek zou drijven’, aldus de president.

Een lange uitputtingsstrijd op het slagveld zou Oekraïne dubbel treffen, zegt Zelensky. Het land zou nog meer mensen verliezen, zowel aan het front als door emigratie. Het zou een ‘totaal gemilitariseerde economie’ vereisen. De regering zou dat vooruitzicht aan haar burgers moeten voorleggen, zegt Zelensky, zonder te specificeren hoe. Na bijna 19 maanden oorlog zegt de president dat hij ‘moreel’ klaar is voor de omschakeling. Maar hij zal het idee alleen met zijn volk bespreken als de zwakte in de ogen van zijn westerse geldschieters een ‘trend’ wordt. Of dat moment al aangebroken is? Nee, nog niet, zegt hij. ‘Godzijdank.’

Copyright The Economist