Torenhoge energieprijzen geven critici westerse sancties extra munitie: ‘Dit klinkt Poetin als muziek in de oren’

Vlaams Belanger Tom Vandendriessche wijt de hoge energieprijzen aan onze ‘economische oorlogsvoering’ tegen Rusland. Ook andere populistische partijen wijzen naar de prijsexplosie om de sancties te bekritiseren. ‘De Europese eenheid gaat serieus getest worden deze winter’, zegt energiespecialist Thijs Van de Graaf (UGent).

In heel Europa zitten beleidsmakers met de handen in het haar. De exploderende energieprijzen en de naderende wintermaanden zorgen voor ongerustheid. De laatste tijd lijkt er geen rem meer te zitten op de prijsstijging. Woensdag ging de Europese gasprijs opnieuw met ruim 5 procent de hoogte in. Maandag bedroeg de stijging nog zo’n 12 procent. Ook de prijzen voor elektriciteit gingen fors de hoogte in.

Sommige politici hebben zo hun eigen verklaringen voor de crisis. ‘De hoge energieprijzen zijn het rechtstreeks gevolg van economische oorlogsvoering van de EU tegen Rusland omwille van een oorlog waarin wij geen vitaal belang of verplichting hebben’, tweette Europees Parlementslid Tom Vandendriessche (Vlaams Belang) dinsdag. Hij linkt de prijsexplosie rechtstreeks aan het Europese sanctiebeleid jegens het Russische regime na de inval in Oekraïne. ‘Gewone mensen betalen de prijs’, besluit hij.

Op het Vlaams Belang-hoofdkwartier klinkt het dat het partijstandpunt al sinds enige tijd ongewijzigd is. ‘Het Vlaams Belang wil het Kremlin en Poetin straffen voor hun oorlogszucht, maar dit moet vooral Poetin en zijn regering treffen in plaats van onze welvaart en ons welzijn. Net zoals bij de start van het conflict en zoals premier Alexander De Croo (Open VLD) dat ook zei in mei, zijn wij dus geen voorstander van sancties waardoor alles hier peperduur wordt. Nu snijden we te hard in ons eigen vel. Onze mensen komen niet meer rond op het einde van de maand, terwijl Poetin wel mooi verdient aan de torenhoge gasprijzen’, zegt een woordvoerder.

Oligarchen

De boodschap van Vandendriessche kwam er op dezelfde dag dat Matteo Salvini de sancties in vraag stelde. Salvini, leider van de Italiaanse Lega-partij, denkt ‘dat ze de sanctionerende landen meer treffen dan het gesanctioneerde land’. Volgens Salvini, wiens partij samen met het Vlaams Belang in de Europese fractie Identiteit en Democratie zetelt, gaat het Rusland economisch voor de wind. ‘Ik hoop dat iemand in Brussel beseft dat sancties dienen om de oorlog te stoppen, niet om hem aan te wakkeren.’

In Duitsland gaat het radicaal-rechtse Alternative für Deutschland (AfD), ook al een fractiegenoot van het Vlaams Belang, in oktober de straat op uit protest tegen de hoge gasprijzen. De partij eist de opstart van de beruchte gaspijpleiding Nord Stream 2, die van Rusland naar Duitsland loopt. Bovendien noemt het de huidige sancties ‘in strijd met het internationaal recht’.

Eerder deze maand noemde Marine Le Pen van het Franse Rassemblement National de sancties nog ‘nutteloos’. Volgens de gewezen presidentskandidate zorgen ze er enkel voor dat Europeanen ‘lijden’. Ook Le Pens partij zit bij Identiteit en Democratie.

De partijen aan beide uitersten van het politieke spectrum zitten al sinds de Russische agressie in een bijzondere hoek. Zowel het Vlaams Belang als de PVDA veroordelen de oorlogszucht van president Vladimir Poetin, maar stappen niet zomaar mee in het Europese sanctiebeleid. ‘Wij steunen zeer gerichte sancties die de oligarchen, het kapitalistische grootbedrijf en de financiers van de oorlog in Rusland treffen’, klinkt het bij de PVDA. ‘Sancties tegen de Russische economie hebben onontkoombaar gevolgen voor de bevolking zelf, zowel daar als hier.’

Beide partijen suggereren alternatieven. Zowel het Vlaams Belang als de PVDA pleiten in eigen land voor een overwinstbelasting voor de energiesector. Beide willen ze eveneens ingrijpen op de btw en accijnzen.

De reacties van het Vlaams Belang en de PVDA contrasteren met die van eerste minister De Croo. Maandag waarschuwde die nog voor ‘vijf à tien moeilijke winters’ die we ‘met het nodige zelfvertrouwen en daadkracht aankunnen’. Eerder zei Frans president Emmanuel Macron nog dat de stijgende prijzen kaderen in een ruimer verhaal waarin we ‘de prijs betalen voor onze vrijheid en onze waarden’.

Russische manipulatie

Of de communicatie van De Croo en Macron goed is, laat energiespecialist Thijs Van de Graaf (UGent) in het midden. ‘Maar ik vind het alleszins transparant. Liever zo, dan dat men de feiten rooskleuriger voorstelt dan dat ze zijn.’

Volgens Van de Graaf ligt de groeiende kritiek in de lijn der verwachtingen. ‘Het is niet abnormaal dat er polarisering groeit tijdens een economische crisis, en dat politieke groepen beginnen te wijzen naar sancties of de energietransitie. Maar dit zal Poetin als muziek in de oren klinken. De Europese eenheid gaat serieus getest worden deze winter. En niet enkel door de populisten.’

Zo suggereerde Wolfgang Kubicki, vicevoorzitter van het Duitse parlement en lid van de liberale regeringspartij FDP, vorige week ook al om Nord Stream 2 te openen. De man werd weliswaar snel door zijn partij teruggefloten.

Van de Graaf wijst er fijntjes op dat de huidige energieprijzen niet veroorzaakt zijn door de sancties. ‘Zo is er helemaal geen embargo op Russisch gas. Het zijn de Russen die de toevoer manipuleren. Het is dus eerder andersom: wij zijn gesanctioneerd door Rusland.’

Bovendien dateert de prijsstijging al van vorige zomer, en dus vóór de oorlog in Oekraïne, die in februari losbarstte. ‘Die had te maken met de postcoronagroei, maar ook met de Russische manipulatie die er toen al was. Zelfs als er morgen een vredesakkoord zou komen in Oekraïne, dan zal Europa nog steeds minder afhankelijk zijn van gas uit Rusland, want hun reputatie is volledig beschadigd.’

Van de Graaf spreekt Vandendriessche ook tegen wanneer hij zegt dat België geen “vitaal belang” heeft in Oekraïne. ‘Dit is de grootste aanval op de territoriale status quo sinds de Tweede Wereldoorlog. Of vindt hij dat grootmachten zomaar kleine landen mogen kunnen binnenvallen?’

Knack vroeg Vandendriessche om een gesprek, maar daar wenste hij niet op in te gaan.