Wie wordt zondag 18 mei de volgende president van Roemenië: de ultranationalistische, eurosceptische George Simion of de pro-westerse burgemeester van Boekarest Nicusor Dan? In Brussel en Kiev houden ze de adem in, terwijl ze zich in Moskou en Washington al in de handen wrijven. Knack trok naar Roemenië.
Wie door de bruisende straten van de Roemeense hoofdstad Boekarest struint, merkt nauwelijks dat het Oost-Europese land dezer dagen voor cruciale presidentsverkiezingen staat. Op de talloze reclamepanelen valt geen verkiezingsposter te bespeuren.
Slechts een eenzame vrijwilligster deelt op deze vrijdag op het uitgestrekte Overwinningsplein flyers uit voor Nicusor Dan, de burgemeester van Boekarest die het in de eerste ronde naast nog een rist andere kandidaten opneemt tegen de ultranationalist George Simion. ‘Boeh! Caca!’ roept een voorbijganger afkeurend. Even later geeft de jonge vrouw er een beetje bedremmeld de brui aan.
In het dorpje Mogosoia, op zo’n halfuur rijden van Boekarest, heerst twee dagen later wel de nodige animositeit wanneer de stemlokalen opengaan. Aan de poort van de basisschool schreeuwen een honderdtal mensen zich de keel schor. ‘Calin Georgescu! President!’
Omringd door een stel bonkige lijfwachten en onder het oog van tientallen televisiecamera’s baant de 63-jarige partijloze politicus zich een weg door de menigte. ‘Georgescu is een vader die het licht brengt. Het is alsof hij vanuit mijn hart spreekt, over traditie, familie en geloof’, zegt Elena, een vurige aanhangster met een groot houten kruis om de hals.
‘Georgescu is de enige die altijd de waarheid spreekt. Zijn tegenstanders zijn politici, hij is een mens’, vult vriendin Runa aan. Zij heeft een Roemeense vlag over haar schouders gedrapeerd.
Roemeens Grondwettelijk Hof schrapt resultaat presidentsverkiezing op verdenking van Russische inmenging
Huurlingenleger
In Mogosoia lijken weinigen zich er iets van aan te trekken dat Georgescu, die in november 2024 verrassend goed had gescoord bij de later ongeldig verklaarde presidentsverkiezingen, nu niet meer op de kieslijst staat. De belangrijkste presidentskandidaat is nu de 39-jarige George Simion, partijleider van de uiterst rechtse Alliantie voor de Unie van Roemenen (AUR).
Simion en Georgescu waren in november nog elkaars concurrenten. Georgescu trok toen aan het langste eind en zou het normaal gesproken vervolgens tegen de liberale kandidate Elena Lasconi opnemen, maar die tweede ronde is er nooit gekomen: het Roemeense kiescollege en het Grondwettelijk Hof schrapten de verkiezingen en beslisten dat Georgescu zich niet langer kandidaat mocht stellen.
Wat was er precies aan de hand? Uit een analyse van de Roemeense inlichtingendiensten bleek dat een nog ‘onbekende partij’ erin was geslaagd om de verkiezingscampagne op ongeoorloofde manier te beïnvloeden. ‘Tot enkele dagen voor de eerste ronde in november gaven de peilingen Georgescu slechts enkele procenten van de stemmen’ zegt Madalina Botan, onderzoeker aan de Universiteit van Boekarest.
‘Totdat er plots 25.000 slapende TikTok-accounts actief werden die de algoritmes zodanig beïnvloedden dat de zichtbaarheid van Georgescu naar ongekende hoogtes ging. Een kleine negen miljoen Roemenen gebruikt TikTok – ruim de helft van de stemgerechtigde bevolking. Daarmee is het na Facebook en Instagram het populairste platform.’
Het bleef bij niet bij TikTok alleen. Op verkiezingsdag werd Roemenië door 85.000 cyberaanvallen uit maar liefst 33 landen geviseerd. Onder meer de websites van politieke tegenstanders van Georgescu en van de overheidsinstanties die verantwoordelijk zijn voor de organisatie van de verkiezingen werden platgelegd.
Uit onderzoek van het Franse onderzoeksportaal Mediapart, dat zich op een niet nader genoemde inlichtingendienst beroept, blijkt dat de Russische buitenlandse inlichtingendienst SVR al sinds 2023 plannen had om de Roemeense verkiezingen te beïnvloeden. ‘Hier zit zeker een staat achter, want de hele operatie was bijzonder goed gecoördineerd’, aldus Botan.
In februari werden bovendien tientallen mensen gearresteerd in een onderzoek naar een ‘samenzwering tegen de staat’. Onder de verdachten: Georgescu en Horatiu Potra, een oudgediende van het Franse vreemdelingenlegioen bij wie zware wapens, bergen cash geld en goudstaven gevonden werden.
Potra was betrokken bij de diamanthandel tussen Sierra Leone en Antwerpen en stuurde een huurlingenleger in Oost-Congo aan. Georgescu zou van Potra geld voor zijn campagne hebben ontvangen, zonder dat aan te geven. Aanvankelijk beweerde Georgescu Potra niet te kennen, tot er foto’s van de twee opdoken en Georgescu op zijn woorden moest terugkomen.
‘Staatsgreep’
‘Het Grondwettelijk Hof oordeelt niet over kandidaten, maar over de vraag of de verkiezingscampagne al dan niet integer verlopen is. Dat was dus niet het geval. Daarom was de nietigverklaring perfect legaal én legitiem’, zegt Oana Popescu-Zamfir, hoofd van het GlobalFocus Centre in Boekarest en voormalig Roemeens staatssecretaris van Europese Zaken.
Georgescu-supporters zijn het daar uiteraard niet mee eens. ‘Het establishment en de Europese Unie proberen Georgescu het zwijgen op te leggen’, zegt Runa, die zich uit wantrouwen als verkiezingswaarnemer heeft ingeschreven. ‘Een regelrechte staatsgreep. Niet de TikTok-algoritmes, maar ikzelf heb op Georgescu gestemd’, zegt ook taxichauffeur George.
Popescu kan enigszins begrip opbrengen voor de critici van de Roemeense overheid. ‘In de eerste plaats had dit alles nooit mogen gebeuren. Vorig jaar kwam Rusland bij de Moldavische verkiezingen ook tussenbeide, maar dat leidde bij onze autoriteiten niet eens tot verhoogde waakzaamheid.
‘Door die arrogante houding en incompetentie stonden we plots voor een onmogelijk dilemma: oneerlijke verkiezingen tolereren of miljoenen geldige stemmen nietig verklaren. Maar de regeringspartijen lijken het zich allemaal niet aan te trekken – er is zelfs geen parlementaire onderzoekscommissie gestart. Niet moeilijk dat mensen zich vragen beginnen te stellen.’
Volgens Ana Nutu, onderzoeker bij de onafhankelijke Roemeense organisatie Expert Forum, heerste er sowieso al veel onvrede over de regering. ‘Zo’n 60 procent van de bevolking wantrouwt de overheid. De huidige regeringspartijen waren vroeger elkaars ideologische tegenpolen, totdat ze in 2021 de handen in elkaar sloegen, louter uit machtshonger.
‘Reken daarbij de endemische corruptie in dit land, de torenhoge inflatie, de sputterende economie en de onzekerheid over de oorlog in Oekraïne, en je begrijpt waarom veel kiezers voor de extremen kiezen.’
Doublure
Het verklaart waarom de uiterst rechtse en eurosceptische George Simion bij de eerste ronde op 4 mei maar liefst 41 procent van de Roemenen kon overtuigen. Dat is veel meer dan de peilingen voorspelden én meer dan hijzelf en Georgescu samen tijdens de geannuleerde verkiezingsronde in november behaalden.
Simion is een voormalige voetbalhooligan die al een tijdje meedraait in de politiek. Vanuit de traditionele partijen werd wat op hem neergekeken. Ook Simion – die er in het parlement ooit mee dreigde een vrouwelijke collega te zullen verkrachten – vindt dat de verkiezingen in november gestolen zijn.
‘Maar Simion is een pragmaticus die zich overduidelijk als doublure van Georgescu profileert’, zegt Costin Ciobanu, politoloog aan de Deense Aarhus Universiteit. ‘Op zich is dat niet zo onverstandig. De recepten van Georgescu hebben hun succes bewezen.’
De campagne van Simion loopt over van de ultranationalistische symboliek. Op de goudgele gevel van zijn partijhoofdkwartier prijkt een muurschildering van Avram Lancu, die in 1848 de Roemeense strijd tegen Hongaren in Transsylvanië leidde.
Daarnaast een Dacische Draco, een mythisch wezen waarmee Simion de superioriteit van Roemenen als etnische afstammeling van het Dacische volk wil schetsen – een strekking die schertsend ‘dacopathie’ wordt genoemd.
‘Simion tapt daarmee uit hetzelfde vaatje als fascistische Roemeense politici zoals militieleider Corneliu Codreanu in de jaren dertig en het nationalistisch-communistische staatshoofd Nicolae Ceausescu’, zegt Nutu van het Expert Forum.
Simion wil naar het voorbeeld van Elon Musk zo’n 500.000 ambtenaren laten ontslaan en hanteert ‘Make Romania Great Again’ als een van zijn slogans. Geregeld geeft hij interviews aan rechtse Amerikaanse figuren, onder wie MAGA-huisideoloog Steve Bannon.
Ook met Rusland bakt Simion zoete broodjes, menen critici. Hij wil de wapenleveringen aan Oekraïne stopzetten, pleit voor de aanhechting van buurland Moldavië en wil Roemenië en Noord-Boekovina, een regio die sinds 1941 Oekraïne toekomt, opnieuw herenigen. In een interview met de conservatieve Amerikaanse commentator Tucker Carlson vorig jaar verwees ook de Russische president Vladimir Poetin daarnaar. In Oekraïne en Moldavië is Simion niet meer welkom. Volgens de voormalige Moldavische minister van defensie heeft zijn land bewijzen dat Simion Russische inlichtingenagenten ontmoette in Oekraïne.
‘Slang’
Ook Simions eurokritische discours valt op. In Roemenië is er nauwelijks een nagelnieuwe weg of verbouwd politiekantoor zonder een bijbehorend bord dat de Europese bijdrage in de verf zet. Op het moment van de Roemeense EU-toetreding in 2007 bedroeg ’s lands bbp nog maar 40 procent van het EU-gemiddelde, vandaag is dat gestegen tot 80 procent.
Toch vindt die toegenomen welvaart maar moeilijk de weg naar het platteland. In Boekarest, waar technologiereuzen zoals Google, Microsoft en Amazon prominent aanwezig zijn, ligt het bbp per capita ruim tweemaal zo hoog als elders – rekening houdend met de koopkracht hebben inwoners van Boekarest het zelfs beter dan die van Berlijn of Wenen.
Dat is vooral een probleem voor de 55-jarige wiskundige Nicusor Dan, die Simion zondag 18 mei van het presidentschap wil houden. Dan profileert zich als een onafhankelijke anti-establishmentkandidaat die de strijd aanbindt met de corruptie in het land. Dan is een overtuigde pro-Europese democraat, conservatief-liberaal van inslag en vooral populair bij de doorgaans rijkere en hoogopgeleide stedelingen.
Pro-Europese partijen vormen coalitie in Roemenië
In de eerste ronde op 4 mei behaalde hij 21 procent van de stemmen. Maar buiten de grootsteden geniet Dan nauwelijks bekendheid – in 36 van de 47 districten trok Simion aan het langste eind.
De vraag is nu wat de mensen zullen doen die in de eerste ronde níét op Simion en Dan hebben gestemd. In Baile Govora, op zo’n drie uur rijden ten noordwesten van Boekarest, spreken we het gepensioneerde koppel Lucian en Lili, dat nog het regime van Ceausescu heeft meegemaakt.
De twee stemden in de eerste ronde op Crin Antonescu, de kandidaat van de regeringspartijen ( Sociaal Democraten, de Nationale Liberalen en de Hongaarse minderheidspartij) die bij de verkiezingen nipt achter Dan eindigde.
‘We gaan ditmaal op Dan stemmen, hij is het enige wat ons nog rest. Simion is niet geschikt voor het presidentschap en heeft niets goeds in zijn hoofd. Van Dan weten we tenminste nog dat hij in Boekarest de corruptie probeert te bestrijden’ , klinkt het.
Volgens de peilingen zal een kleine 60 procent van de Antonescu-kiezers voor Dan stemmen en zo’n 20 procent voor Simion. Ook wie in de vorige ronde op ex-premier Viktor Ponta stemde, lijkt nu eerder voor Dan te zullen kiezen. Ook in de algemene peilingen sluipt Dan steeds dichterbij – al krijgt Simion traditioneel te lage scores toegedicht.
‘De opkomst wordt doorslaggevend, maar ik denk dat de race gelopen is in het voordeel van Simion’, zegt Popescu-Zamfir. Ciobanu ziet wel mogelijkheden. ‘Voor Dan is het moeilijk, maar niet onmogelijk. Het zou niet de eerste politieke verrassing zijn in Roemenië dit jaar.’
Als Simion wint, dan wacht Georgescu misschien wel een terugkeer door de grote poort. Zijn presidentschap afstaan zal Simion niet doen, wel wil hij Georgescu premier maken. ‘Daarvoor heeft hij echter een meerderheid nodig in het parlement’, zegt Ciobanu. ‘En momenteel komen de uiterst rechtse partijen niet verder dan zo’n derde van de parlementszetels.
Maar het is niet ondenkbaar dat Simion de sociaaldemocraten kan overtuigen, vooral omdat de volgende president de premier zal benoemen en de meerderheidsvorming kan beïnvloeden.’ En als dat niet lukt, heeft Simion al gezegd, dan wil hij als president het parlement ontbinden en nieuwe verkiezingen uitschrijven.
