België blijft dwarsliggen wat de bevroren Russische tegoeden bij Euroclear betreft. Premier Bart De Wever vraagt harde garanties vooraleer hij instemt met een Europees plan om de fondsen te gebruiken voor steun aan Oekraïne. Een akkoord op de EU-top van donderdag en vrijdag lijkt daardoor veraf.
‘Volstrekte onzin.’ Een goed ingevoerde Belgische regeringsbron laat er weinig twijfel over bestaan: sommige buitenlandse media mogen dan wel optimistisch zijn over een goede afloop, maar op de Europese top van donderdag en vrijdag zullen premier Bart De Wever (N-VA) en zijn collega-leiders geen finaal akkoord bereiken over de honderden miljarden aan bevroren Russische tegoeden. Die staan sinds de start van de grootschalige Russische invasie in Oekraïne drie jaar geleden geblokkeerd bij de Belgische financiële dienstverlener Euroclear.
Sinds medio 2024 gebruiken de G7 en de EU die bevroren tegoeden als onderpand voor een lening van 45 miljard aan Oekraïne – daar blijft voor de komende twee jaar nog een kleine 12 miljard van over. Ook worden de Russische tegoeden door Euroclear bij de Europese Centrale Bank belegd, waarvan de winsten grotendeels naar Oekraïne gaan. Maar Oekraïne en steeds meer EU-lidstaten, sinds kort ook Duitsland, willen dat die tegoeden meer opleveren, zeker nu de nationale begrotingen onder druk staan.
België is op zijn hoede. De EU-sancties blokkeren namelijk ook middelen van individuen en bedrijven die niet noodzakelijk iets met de Russische agressie te maken hebben. Dat bezorgt Euroclear nu al een heleboel rechtszaken. En volgens het internationaal recht genieten staatstegoeden ook in oorlogstijd immuniteit. Elke stap die met andere woorden naar confiscatie ruikt, kan zowel ons land als Euroclear problemen opleveren én ervoor zorgen dat andere landen Euroclear niet langer als betrouwbare dienstverlener zien.
Lees ook: Euroclear: durft België zijn veto stellen tegen omstreden Europese overname Russische miljarden?
Inbeslagname
Maar omdat de druk toeneemt, legde de Europese Commissie begin oktober een eerste aanzet op tafel. Daarbij maakt Euroclear de tegoeden over aan de Commissie, die ze gebruikt als onderpand voor een lening van 140 miljard aan Oekraïne. Euroclear en de Commissie gaan een contract aan dat moet garanderen dat de Russische eigendomstitel van de staatstegoeden niet wordt afgenomen. Rusland krijgt de middelen pas terug als de oorlog ophoudt en Moskou de aangerichte schade in Oekraïne vergoedt.
België is niet noodzakelijk tegen het idee dat de Russische tegoeden meer opleveren, ook al brengt het huidige mechanisme onze schatkist een flinke stuiver op. Wel werpt het voorstel van de Commissie heel wat vragen op. Is het plan juridisch waterdicht? Wat met andere G7- en EU-landen die ook bevroren Russische tegoeden hebben staan? En wie zal Euroclear en België vergoeden als het fout loopt of als pakweg de Hongaarse premier Viktor Orbán beslist dat de EU de Russische tegoeden plots moet vrijgeven?
In een document dat de Commissie afgelopen vrijdag rondstuurde en dat Knack kon inkijken, wil ze vooral België geruststellen: het voorstel betekent géén inbeslagname, alle lidstaten moeten garant staan in het geval van eventuele schadeclaims én wanneer de EU het geld opeens aan Euroclear zou moeten terugbetalen, en andere EU- en G7-landen moeten aan de Oekraïne-lening bijdragen wanneer ze, net zoals België, bevroren Russische staatstegoeden in bezit hebben.
Dat volstaat niet, waarschuwt de Wetstraat. ‘Voor welk bedrag en hoe lang willen andere lidstaten voor onze risico’s garant staan, en wat met schadeclaims tegen Euroclear of de Belgische staat die nadien volgen? En is het wel verstandig dat andere lidstaten via pakweg de EU-begroting verzekeren dat de Unie op eender welk moment Euroclear kan terugbetalen? ‘We hebben momenteel niet eens een plan over de afbetaling van het coronaherstelfonds van 750 miljard euro vanaf 2028’, waarschuwt een regeringsbron.
Lees ook: De begroting en Euroclear: waarom Bart De Wever maar beter uitgeslapen is
Looptijd
Zolang ons land op zulke vragen geen antwoord krijgt, houdt de regering-De Wever het been stijf. Donderdag, op de Europese top in Brussel, staat de kwestie opnieuw bovenaan op de agenda. Dinsdagavond legde ons land over de kwestie nog een nieuwe tekst op tafel, waarin de Wetstraat uiterst strikte voorwaarden stelt voordat ze overstag wil gaan – omdat de kwestie zó gevoelig ligt en nog lopende is, annuleerde de Belgische ambassade bij de EU zelfs de gebruikelijke briefing aan Europese journalisten.
‘We stellen ons met reden zó hard op, maar dat is ook een onderhandelingsstrategie. We willen van de andere EU- en G7-lidstaten zo veel mogelijk garanties afdwingen. Daarom legt De Wever onze bezorgdheden ook zo assertief uit’, valt te horen in de Wetstraat. ‘Weigeren bepaalde landen om zich solidair op te stellen, dan eisen we bijvoorbeeld dat andere lidstaten dat gat opvullen. En momenteel willen ook Canada en het Verenigd Koninkrijk bevroren tegoeden op hun grondgebied inzetten, maar de Verenigde Staten niet.’
Een finaal akkoord over de hele kwestie wordt de komende dagen dus niet verwacht. Volgens de huidige stand van zaken zullen de lidstaten de Commissie slechts omfloerst vragen om enkele concretere voorstellen op tafel te leggen, onder meer over het ‘mogelijke’ gebruik van de Russische staatstegoeden. Maar ons land, zo zegt een regeringsbron, zal er vroeg of laat wel mee akkoord gaan dat Euroclear de tegoeden aan de EU overmaakt. ‘De Europese druk wordt met de dag groter, we kunnen dit niet blijven tegenhouden.’
Lees ook: Wat als Europa de geblokkeerde Russische activa bij Euroclear in beslag zou nemen?