Het zat eraan te komen: op 1 juni neemt de liberale regeringskandidaat Rafal Trzaskowski het in de tweede en laatste ronde van de Poolse presidentsverkiezingen op tegen de conservatief Karol Nawrocki. Maar er is ook een ruk naar radicaal-rechts. ‘Konfederacja surft mee op de internationale politieke sentimenten’, zegt politoloog Bartek Biskup van de Universiteit van Warschau.
De peilingen hadden het in de aanloop naar de eerste ronde van de Poolse presidentsverkiezingen bij het rechte eind: op 1 juni zal de burgemeester van Warschau, de liberaal Rafal Trzaskowski (PO-Burgerplatform), het opnemen tegen de conservatief Karol Nawrocki (PiS – Recht en Rechtvaardigheid. Diezelfde peilingen duiden nu Trzaskowski aan als favoriet.
‘Trzaskowski en Nawrocki liggen dicht bij elkaar’, zegt Bartek Biskup, politoloog aan de Universiteit van Warschau. ‘Er is amper twee procentpunt verschil tussen de twee. Belangrijk is dat de peilingen er niet in zijn geslaagd de extreemrechtse stem juist in te schatten. Het is voor het eerst in twintig jaar dat de kandidaten van de twee grootste partijen zo slecht scoren. Samen halen ze amper 60 procent van de stemmen. Vijf jaar geleden, bij de vorige presidentsverkiezingen, was dat nog 75 procent. Op dat gebied heeft zowel Burgerplatform als Recht en Rechtvaardigheid werk aan de winkel.
‘Maar op zich is dit een behoorlijk goed resultaat voor Recht en Rechtvaardigheid’, gaat Biskup verder. ‘Het kan zichzelf in de markt zetten als de sterkste oppositiepartij en de andere rechtse krachten om zich heen scharen om de liberale regering het vuur aan de schenen te leggen.’
De populistische, economisch liberale maar sociaal en ethisch conservatieve Konfederacja doet het met 15 procent uitstekend.
Bartek Biskup: Konfederacia surft mee op de internationale politieke sentimenten. En de partij spreekt overduidelijk de jongeren aan, vooral laagopgeleide, jongere mannen tussen 18 en 29 jaar. Zij zien dat hoogopgeleide vrouwen hen niet willen als partner en dat vrouwen allerlei rechten opeisen en krijgen. Daarnaast vinden ze dat Oekraïense vluchtelingen beter behandeld worden dan Poolse mannen. Konfederacja verleidt die anti-establishmentstemmers.
Poolse presidentsverkiezingen: kan de ‘rechts-populist van de Aldi’ Slawomir Mentzen potten breken?
Konfederacja verklaarde bij vorige verkiezingen dat het noch met Burgerplatform, noch met Recht en Rechtvaardigheid wilde samenwerken. Nochtans is samengaan met Recht en Rechtvaardigheid de enige manier waarop die partij haar politieke potentieel kan verzilveren.
Biskup: Klopt. De slogan van de partij is PiS-PO jedno zlo (Recht en Rechtvaardigheid en Burgerplatform: één kwaad). Maar toch is Recht en Rechtvaardigheid met Konfederacja de meest voor de hand liggende coalitieregering in Polen.
Even terug naar de strijd om het presidentschap. Mocht Nawrocki winnen, dan zal de zogenaamde ‘cohabitation’ verdergezet worden. Hebben de liberale premier Tusk en de conservatieve president Andrzej Duda iets geleerd over willens nillens samenwerken?
Biskup: (lacht) Over samenwerken niet, nee. De regering heeft wel geleerd haar eigen wetgeving op de lange baan te schuiven, liever dan een permanente dreiging van een presidentieel veto te trotseren. Zo is er nog niets gekomen van een versoepeling van de abortuswetgeving of de uitbreiding van holebirechten.
Indien Trzaskowski wint, dan kunnen regering, premier en president samen de hervormingen van het Kaczynski-tijdperk ongedaan maken. Denk aan de omstreden hervormingen in het gerecht.
Biskup: Dat past in het grote politieke plan van Donald Tusk om komaf te maken met Recht en Rechtvaardigheid als een grote politieke concurrent.
Polen is nog een maand lang voorzitter van de Europese Unie, en de voorbije weken ging veel aandacht naar de presidentiële campagne. Zal Polen er nog in slagen dat voorzitterschap nieuw leven in te blazen?
Biskup: Zeker op het vlak van buitenlands beleid heeft Polen in dat halfjaar heel wat initiatieven genomen en heeft het geprobeerd de Europese Unie richting een harde aanpak van Rusland te stuwen. De relaties tussen Emmanuel Macron, Friedrich Merz en de Poolse premier Donald Tusk zijn uitstekend. Maar net omdat die buitenlandse agenda zo druk was, heeft Polen weinig aandacht kunnen besteden aan interne hervormingen binnen de EU. Ook dossiers zoals klimaat zijn blijven liggen.
https://www.knack.be/nieuws/wereld/europa/onder-friedrich-merz-wil-duitsland-weer-de-eerste-viool-spelen-in-europa/
Maakt het voor de oorlog in Oekraïne iets uit wie president wordt?
Biskup: Nee. Trzaskowski of Nawrocki behoren allebei tot de meest loyale bondgenoten van Oekraïne, allebei zijn ze voor beenharde sancties tegen Rusland, en allebei zijn ze voor een sterke Europese Unie met een stevige militaire poot.
Poolse blik op Oekraïne: ‘Een eigen Europees leger vraagt tijd. En die hebben we niet’
