Opschudding in Duitsland na ‘verboden verbond’ met extreemrechts

In de Duitse deelstaat Thüringen is de liberale kandidaat Thomas Kemmerich tot minister-president verkozen met behulp van de radicaal-rechtse Alternative für Deutschland. De nationale politiek staat in rep en roer.

Eerst even terug naar eind oktober vorig jaar. In Thüringen werden Die Linke van voormalig minister-president Bodo Ramelow de grootste partij, gevolgd door de Alternative für Deutschland (AfD) van kopstuk Björn Höcke. Omdat de sociaaldemocratische SPD een kleine vijf procentpunten moest prijsgeven en de Grünen amper winst boekten, behaalde de rood-groene coalitie nog maar 42 van de 90 zetels in het parlement van de Vrijstaat.

Andere coalities waren evenwel onmogelijk. De christendemocratische CDU en de liberale FDP willen niet in zee met Die Linke, terwijl geen enkele partij er wil samenwerken met de AfD. De vier centrumpartijen hebben op hun beurt samen onvoldoende zetels om een meerderheid te kunnen vormen. Een minderheidsregering van de vier is echter ook niet ideaal, wetende dat de twee grootste partijen vanop de oppositiebanken geen geschenken zouden uitdelen.

Verboden verbond

De patstelling was compleet en twee eerdere stemrondes moesten worden uitgesteld. Woensdagnamiddag kwam het tot een derde poging, waarin Ramelow – ietwat naiëf – toch hoopte om een meerderheid achter zich te scharen. Thomas Kemmerich, voorzitter van de liberalen in Thüringen, diende onverhoopt een tegenkandidatuur in ondanks het feit dat de FDP slechts vijf procent van de stemmen haalde. Ook de AfD had een eigen kandidaat, de onafhankelijke Christophe Kindervater.

Tegen de verwachtingen in – en tot grote verbazing van de nationale partijen – stemde de AfD niet voor de eigen kandidaat, maar wel voor Kemmerich. De liberaal haalde 45 stemmen, Ramelow 44. Kortom, de FDP en de CDU hebben samen met radicaal-rechts een minister-president in het zadel getild. Kindervater gaf na de stemming aan lokale media zonder verpinken toe dat hij niet meer dan een bliksemafleider was.

Het nieuws sloeg in als een bom: voor het eerst heeft de AfD effectief kunnen wegen op een concrete en belangrijke gebeurtenis bij onze oosterburen. En dat met behulp van de liberalen en de christendemocraten. In Duitsland heerst het dogma dat er niet mag worden samengewerkt met de Alternative für Deutschland, maar dat werd donderdagavond vakkundig doorbroken. De AfD verleent zodoende gedoogsteun aan twee traditionele partijen.

Consternatie

Bij de Grünen, Die Linke en de SPD is men niet te spreken over het feit dat de afkeer voor Ramelow groter was dan die voor Björn Höcke. De fractievoorzitter van Die Linke wierp Kemmerich veelzeggend een bos bloemen voor de voeten. De partijen wijzen erop dat de nationaalsocialistische NSDAP in 1930 voor het eerst aan de macht kwamen met behulp van de liberalen in deelstaat Thüringen.

https://twitter.com/hogesatzbau/status/1225163701986168833HoGeSatzbauhttps://twitter.com/hogesatzbau

#Thueringen #AfDP
Die Blumen sind für Sie…#HoGeSatzbau pic.twitter.com/A6aaYo1A4J

— HoGeSatzbau (@hogesatzbau) February 5, 2020

Voor de goede orde, Höcke behoort tot de extreme strekking van de AfD en is onder meer voorzitter van de partijfactie Der Flügel, een völkisch-nationalistische beweging die in 2015 werd opgericht en de gematigde eurocritici binnen de partij deed wegvluchten. Niet toevallig organiseert de groep jaarlijks een bijeenkomst op de Kyffhäuserberg. Daar ligt volgens de Duitse mythologie voormalig keizer Barbarossa te slapen, die ooit zal opstaan om het rijk te redden en in ere te herstellen.

Of de samenwerking met de AfD een ongeluk of de bedoeling was, blijft voorlopig onduidelijk. Christian Lindner, voorzitter van de Duitse liberalen, feliciteerde Kemmerich aanvankelijk met de overwinning maar liet zich nadien eerder warrig uit over de situatie. Heeft de FDP op voorhand apart met de CDU en de AfD afgetoetst om Kemmerich in het zadel te tillen?

Twee jaar geleden liet Lindner de nationale formatiegesprekken mislukken omdat hij onvoldoende van zijn partijprogramma verwezenlijkt zag. ‘Het is beter om niet te regeren, dan om verkeerd te regeren’, luidde het. Die uitspraak wordt momenteel gretig van onder het stof gehaald.

Ook bij de CDU zit voorzitter Annegret Kramp-Karrenbauer, ook wel AKK genoemd, in een lastig parket. Zij krijgt de wind van voren omdat ze onvoldoende greep lijkt te hebben op de CDU-afdelingen in de deelstaten. Waarom heeft de afdeling in Thüringen, onder leiding van Mike Möhring, zich niet gewoon onthouden? Wist de partij dat de AfD ook voor Kemmerich zou stemmen?

AKK is na de feiten onmiddellijk naar Thüringen vertrokken om de scheve situatie recht te trekken. Geen enkele CDU’er mag van haar minister worden in de regering-Kemmerich. Ook CSU-voorzitter Markus Söder eist van zijn zusterpartij dat de steun voor Kemmerich opnieuw word ingetrokken. Niet toevallig was het CSU-coryfee Franz-Josef Strauss die erop hamerde dat er rechts van zijn partij geen andere mocht bestaan.

Nieuwe verkiezingen?

Voor de AfD is het hele gebeuren een opsteker. De partij kan zich momenteel profileren als lid van het burgerlijke midden. Bovendien zal de radicalere vleugel de gematigde flank ervan willen overtuigen dat het radicalisme wel degelijk zijn vruchten afwerpt. De geslepen tactiek van de partij heeft gewerkt. In Berlijn heerst er onder de AfD-leden en kopstukken een ware feeststemming.

Hoe het nu verder moet is voorlopig onduidelijk. Kemmerich lijkt in ieder geval een keizer zonder kleren. De liberalen en de christendemocraten halen in Thüringen slechts 26 van 90 stemmen. Op de informele gedoogsteun van de AfD willen beide partijen niet rekenen.

De Grünen hebben gekozen voor een oppositiekoers, terwijl de SPD en Die Linke ziedend zijn om wat er is gebeurd. Kramp-Karrenbauer heeft Lindner gevraagd om Kemmerich te laten terugtreden, maar de liberale partijvoorzitter weigert voorlopig. Wel zijn de twee bereid nieuwe verkiezingen te houden – een erg waarschijnlijk scenario.