‘Onaanvaardbaar’: chaos in Europees Parlement over omstreden klimaatwetgeving

Het Europees Parlement werkt aan een gemeenschappelijke positie om de Europese Green Deal uit te voeren. Van een leien dakje loopt dat niet.

Chaos in het Europees Parlement woensdagmiddag. Het halfrond zou er zoals verwacht een gemeenschappelijke positie bereiken over delen van het zogenaamde Fit for 55-pakket. Dat dertiendelige dossier moet concrete invulling geven aan de reeds wettelijk bindende Green Deal, die op zijn beurt de Europese Unie tegen 2050 klimaatneutraal moet maken. Maar de plenaire stemming liep uit op een sisser.

Voornaamste twistappel is de aanpassingen van het zogenaamde Europese handelsemissiesysteem (ETS). Dat systeem werkt als volgt: de Europese Unie plaatst certificaten op de markt die bedrijven in ruil voor een ton CO₂-uitstoot (of equivalenten) moeten opkopen. Gaandeweg neemt de Commissie steeds meer certificaten uit de markt, waardoor het aanbod daalt en de prijs van de CO_2e-uitstoot toeneemt. Kortom: door middel van marktwerking wil Brussel bedrijven ertoe nopen om de groene omslag te maken.

Weglekeffecten

Toch is het systeem niet waterdicht. Naarmate de prijs per ton uitstoot toeneemt, wordt de productie duurder en dreigen bedrijven in de Europese Unie te worden weggeconcurreerd door niet-Europese tegenhangers die zulke heffingen niet moeten neertellen. De gevolgen: Europese bedrijven verhuizen hun productie naar het buitenland en/of importeren van bedrijven die niet naar de uitstoot(heffingen) moeten omkijken. Met andere woorden ondergraven zulke weglekeffecten het oorspronkelijke opzet van het ETS.

Er werden twee ‘oplossingen’ uitgewerkt: gratis uitstootrechten voor bepaalde Europese sectoren en een nog goed te keuren koolstofcorrectiemechanisme (CBAM). Via dat laatste systeem moeten niet-Europese ondernemingen een heffing te betalen als ze hun producten op Europese bodem willen slijten. Tenminste op voorwaarde dat de bedrijven in kwestie dat op hun vestigingslocatie nog niet of minder doen dan in de EU het geval is. Om aan de regels van de Wereldhandelsorganisatie te voldoen, mag CBAM ook niet discrimineren. De CBAM-heffing moet met andere woorden even hoog zijn als de heffingen die EU-bedrijven binnen het ETS-systeem betalen.

Omdat CBAM veel technische en administratieve zaken vereist, stelt bevoegd eurocommissaris Frans Timmermans voor om het domein ervan aanvankelijk tot vijf sectoren te beperken: cement, staal en ijzer, aluminium, kunstmest en elektriciteit. Maar zolang die sectoren in de Europese Unie van de gratis ETS-uitstootrechten genieten, mogen de niet-Europese bedrijven in de bewuste sectoren via CBAM dus niet worden belast. Samengevat: de gratis uitstootrechten moeten worden uitgedoofd om CBAM juridisch waterdicht te maken.

Consternatie

Op de radicale fracties in het Europees Parlement na is iedereen het daarmee eens. Hoe snel dat moet gebeuren vormt evenwel een splijtzwam. De Europese Commissie wil de gratis uitstootrechten voor de vijf CBAM-sectoren tussen 2026 en 2036 helemaal uitdoven. De sociaaldemocraten, groenen en liberalen zijn die startdatum genegen, maar willen de einddatum naar 2032 vervroegen. De christendemocraten (CD&V), conservatieven (N-VA) wil daarentegen pas in 2028 beginnen en in 2034 eindigen. Radicaal-rechts (Vlaams Belang) wil van CBAM in zijn geheel niks weten.

Het waren die laatste partijen die, gesteund door enkele liberalen en sociaaldemocraten, woensdagmiddag een amendement met hun voorkeursdata konden goedkeuren. Reden genoeg voor de liberalen, sociaaldemocraten en groenen om de algemene stemming over ETS op te schorten. ‘Dit kunnen we niet aanvaarden. Wat de christendemocraten voorstellen ligt zelfs nog onder de ambitie van de Europese Commissie’, aldus Vooruit-Europarlementslid Kathleen Van Brempt. ‘Zo kunnen we helemaal geen druk op de lidstaten uitoefenen.’

Meteen vielen ook de geplande stemmingen over CBAM en het Sociale Klimaatfonds in het water. Zoals hierboven beschreven, hangen ETS en CBAM te nauw samen om apart goed te keuren. En aangezien het Sociale Klimaatfonds (een pot middelen voor mensen die worden geconfronteerd met energiearmoede) via het handelsemissiesysteem moet worden gefinancierd, kon ook die stemming maar moeilijk doorgaan. Consternatie alom.

‘Wat we eerder al voorspelden, werd nu op pijnlijke wijze duidelijk tijdens de stemmingen in plenaire vergadering: De EU wil vooroplopen in klimaatambities, maar holt zichzelf in de feiten hopeloos voorbij’, klinkt het bij N-VA-Europarlementslid Johan Van Overtveldt.  Zijn Groen-collega Sara Matthieu gaat niet akkoord. ‘Dit is volstrekt onaanvaardbaar, hiermee halen we nooit onze klimaatdoelstellingen en het is een unfaire deal’, klinkt het.

Bedoeling is dat de Europese fracties opnieuw rond tafel kruipen in de bevoegde parlementaire commissie en daar een nieuw akkoord uitwerken. Vervolgens kunnen de drie dossiers opnieuw naar de plenaire vergadering van het Europees halfrond. ‘Wat een chaos’, besluit Open VLD-politica Hilde Vautmans. ‘Het Parlement zal haar werk moeten overdoen. Laten we werk maken van een pro-Europese meerderheid.’