‘Niet alleen extreemrechts pleit ervoor dat Frankrijk zijn lot weer meer in eigen handen neemt’

Ook in Frankrijk maakt het soevereinisme opgang. De relatie met Europa wordt een thema tijdens de verkiezingscampagne.

Na zijn verkiezing tot president van de republiek schreed Emmanuel Macron in 2017 op de tonen van het Europese volkslied naar een podium voor zijn overwinningsspeech. De kans is groot dat de volgende president, wie dat ook wordt, bij die gelegenheid gewoon de Marseillaise laat horen. Frankrijk was van bij het begin een voorstander van Europese integratie. Wie luistert naar veel van de kandidaten die zich voor de race naar het Elysée volgend jaar hebben ingeschreven, mag eraan twijfelen of dat nog lang zo blijft. Niet alleen extreemrechts pleit ervoor dat Frankrijk zijn lot weer meer in eigen handen zou nemen.

Dat bleek zeker na de voor de Unie gevaarlijke Poolse beslissing dat het nationale recht primeert op dat van Europa. In Frankrijk haastten verschillende vooral (maar niet uitsluitend) centrumrechtse presidentskandidaten zich om ook voor meer nationale soevereiniteit te pleiten. Van Valérie Pecresse (Les Républicains) over Xavier Bertrand (onafhankelijk) tot zelfs Michel Barnier (Les Républicains). De voormalige EU-commissaris en brexitonderhandelaar komt niet alleen op voor een referendum over migratie, hij vindt ook dat de discussie over migratie aan de zeggenschap van het Europese Hof van Justitie moet worden onttrokken.

Al die wannabe-presidenten spelen in op een gevoel van neergang dat veel Fransen overvalt. De schuld daarvoor schuiven ze gemakshalve in de schoenen van Europa. De nieuwssite Politico citeert de recentste Eurobarometer, die weet dat nog maar 36 procent van de Fransen vertrouwen heeft in de Unie – dat is 13 procentpunt minder dan het gemiddelde van de hele EU. Een trumpiaans verbond van een middenklasse die achteruitboert en een rijke, conservatieve bovenklasse die meer soevereiniteit wil, zou tot 40 procent van de bevolking aanspreken. Zoals de brexiteers zeggen: take back control. Het lijkt soms alsof ze het Kanaal zijn overgestoken.

Het soevereinisme wint dus ook in Frankrijk veld. De Fransen werden recent nog diep in hun eigenliefde geraakt, toen Amerikanen, Britten en Australiërs hen buiten een nieuwe alliantie in Azië hielden. Het helpt ook niet dat geen enkel Frans bedrijf erin slaagde om een vaccin tegen het coronavirus te ontwikkelen. Macron staat nu voor de zware taak om de Fransen ervan te overtuigen dat het afstandelijke Europa echt wel iets voor hen kan betekenen. Als hij tenminste zichzelf wil opvolgen, want officieel is dat nog niet zeker. Zijn ambitieuze Europese agenda leverde tijdens deze ambtstermijn overigens niet veel op. Maar hij heeft nog een kans: op 1 januari wordt Frankrijk voorzitter van de Europese Unie.