De Europese Commissie stelde midden juli een stevig toekomstplan voor: een zevenjarenbegroting van maar liefst 2000 miljard euro. Dat voorstel maakt in België – en vooral in Vlaanderen – flink wat emoties los.
‘Het status quo is geen optie.’ Met die duidelijke woorden schreef premier Bart De Wever (N-VA) begin juni een brief aan de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen. In dat schrijven, dat Knack kon inkijken, waarschuwt De Wever dat Europa voor ‘ontmoedigende tijden’ staat. De nieuwe Europese meerjarenbegroting voor de periode 2028-2034 vraagt daarom moeilijke keuzes, aldus de premier.
Voor dat nieuwe budget vraagt Brussel 2000 miljard euro voor een periode van zeven jaar – een ogenschijnlijk astronomisch bedrag, al komt het neer op slechts 1,26 procent van het gezamenlijke bbp van alle EU-landen. Ook voorziet het plan in de terugbetaling van EU-schulden die tijdens de coronacrisis werden gemaakt, iets wat de lidstaten sowieso moeten doen – tenzij ze opnieuw gaan lenen om die schulden af te lossen.
Veel voorstellen uit het plan, zoals meer Europese middelen voor onder meer defensie, migratie, veiligheid en concurrentiekracht, en een flexibelere budgetaanpak, worden door ons land alvast positief onthaald. ‘Er zijn best veel elementen die we kunnen smaken,’ vatte de Belgische EU-ambassadeur Peter Moors het tijdens een recente Europese vergadering samen.
Tabakstaks
Even de cijfers. Dit jaar betaalt België 7,5 miljard euro aan de EU, in 2027 stijgt dat naar 9,5 miljard. Dat geld komt van een nationale bijdrage op basis van het bbp enerzijds en van de afdracht van douane- en btw-inkomsten anderzijds. Let wel: als handelsdraaischijf en als land dat de Europese instellingen huist, profiteert België meer van de EU dan dat ze ons kost, zo berekenden onder meer het Nederlandse planbureau en de Duitse Bertelsmann Stiftung.
Maar dat laatste voelt in benarde begrotingstijden niet altijd zo aan, zeker niet nu de Europese wijk ons land met haar nieuwe plan om nog meer vraagt. Uit nieuwe prognoses van de FOD Beleid & Ondersteuning, die Knack kon inkijken, zou de Belgische bbp-afdracht met het nieuwe Commissievoorstel in de periode 2028-2034 toenemen tot gemiddeld 5,6 miljard euro per jaar, tegenover 4,3 miljard dit jaar – dat is vooral een gevolg van het feit dat ons bbp ook zal stijgen.
Met het voorstel van de Commissie zou België in 2029 zo’n 12,4 miljard euro aan de EU moeten betalen. Dat is bijna het dubbele van wat ons land vandaag neertelt voor de Europese pot.
Problematischer is echter dat de Commissie meer douane-inkomsten wil, die de lidstaten innen op alle producten die via hun grenzen binnenkomen. Momenteel houdt het federale niveau daarvan een kwart bij, maar de Commissie wil dat naar tien procent verlagen. Dat zou ons land in 2028 tot 1,25 miljard euro kosten. Dat vindt de Wetstraat oneerlijk, onder meer omdat ons land als handelsdraaischijf veel meer producten binnenkrijgt en verhoudingsgewijs al meer afstaat dan andere EU-landen. ‘Een donkerrode lijn’, noemt Moors dat.
Tot slot wil Europa nieuwe inkomsten aanboren, zoals een hogere heffing op tabaksproducten – denk aan sigaretten, vapes en pruimtabak. Lees: de lidstaten voeren een hogere minimumheffing in en storten 15 procent door naar de Europese pot. Dat zou ons land in 2028 bijna 390 miljoen euro kosten. Alle eigen inkomstenbronnen samen – de Commissie wil ook een heffing op elektronisch afval – zouden België in 2028 ruim 1,6 miljard euro kosten, er weliswaar van uitgaande dat die middelen anders in onze eigen schatkist zouden belanden.
Slotsom: met het voorstel van de Commissie zou België in 2029 zo’n 12,4 miljard euro aan de EU moeten betalen, zo blijkt uit de berekeningen van de administratie. Dat is bijna het dubbele van wat ons land vandaag neertelt voor de Europese pot. Dat komt dus niet alleen omdat het Belgische bpp stijgt, maar ook omdat de Commissie wil dat we proportioneel meer afstaan dan vandaag het geval is – ook al beweert de Commissie dat het nieuwe voorstel de lidstaten niets meer zal kosten.
Steekspel
Dat alles plaatst ons land om meerdere redenen in een lastig parket. Vandaag betaalt de federale pot alle bijdragen aan Europa, terwijl de regio’s vrijwel alle Europese subsidies opstrijken. Dat zorgt al langer voor problemen. Denk aan de EU-plastictaks die sinds 2021 bestaat. De regio’s, bevoegd voor de materie, besloten om die niet in te voeren, waardoor het federale niveau jaarlijkse zo’n 150 miljoen euro naar Europa moet doorstorten. Dat zorgde in het verleden al meermaals tot spanningen, onder meer tussen voormalig minister van Financiën Vincent van Peteghem (CD&V) en de Vlaamse ex-minister voor Milieu Zuhal Demir (N-VA).
Communautair steekspel over omstreden Europese taks
Europa wil voortaan het grootste deel van de Europese subsidies via nationale en regionale plannen uitdelen. Lidstaten moeten plannen indienen en krijgen maar geld als ze die ook uitvoeren. België is daar in principe niet tegen, want het systeem beloont wie goed werk levert.
Het nieuwe voorstel van de Commissie stelt die problemen nog meer op scherp, en niet alleen omdat de voorgestelde heffing op elektronisch afval waarschijnlijk tot dezelfde problemen zal leiden als bij de plastictaks. Brussel wil namelijk voortaan het grootste deel van de Europese subsidies via nationale en regionale plannen uitdelen – geïnspireerd op het systeem van het coronaherstelfonds. Lidstaten moeten plannen indienen, en krijgen maar geld als ze die ook uitvoeren. België is daar in principe niet tegen, want het systeem beloont wie goed werk levert.
‘Discussie over defensie? Regering-De Wever moet àlle uitgaven in de begroting eens goed tegen het licht houden’
Maar de meeste Europese aanbevelingen gaan over zaken waar het federale niveau voor bevoegd is. Dat betekent dat Vlaanderen of Wallonië de Europese subsidies zouden kunnen verliezen als de federale regering haar werk niet doet. Denk aan het pensioendossier van de afgelopen jaren: omdat de regering-De Croo haar beloofde pensioenhervorming niet klaarkreeg, bleef coronageld voor de gewesten op de plank liggen, tot grote ergernis van Vlaanderen.
Veto
Hoeft het te verbazen dat Vlaanderen dat systeem maar weinig kan smaken – wat als N-VA federaal in de oppositie belandt en pakweg Ecolo naar de federale knoppen terugkeert? De Vlaamse en federale regering pleitte al eerder voor een meer regionale invulling van de Europese budgetten, zodat Vlaanderen niet te afhankelijk wordt van het federale niveau. Met succes: de Commissie spreekt nu niet meer alleen over ‘nationale’ plannen, maar dus ook over ‘regionale’.
Toch blijft het opletten geblazen, want tot ergernis van Vlaanderen kijkt de Commissie nog steeds in de eerste plaats naar de lidstaten, niet naar de regio’s. Vlaams minister-president Matthias Diependaele (N-VA) is er niet gerust in. ‘Nationale plannen kunnen werken, maar we zullen niet toelaten dat regio’s zoals Vlaanderen de dupe worden’, zei hij in afgelopen mei in Knack.
‘Wat het ook wordt, opnieuw zal de EU de federale overheid en de regio’s stimuleren om samen te werken. Alle voorbije staatshervormingen, die net het tegendeel beoogden, ten spijt.’
Professor Europese politiek Peter Bursens (UAntwerpen): ‘Met het voorstel van de Commissie zal ons land een gecoördineerd plan moeten indienen, maar dat gaat vaak moeizaam – denk aan de nationale klimaatplannen of het coronaherstelfonds. Vlaamse prioriteiten kunnen sneuvelen door een veto van Wallonië of het federale niveau. Of omgekeerd. Wat het ook wordt, opnieuw zal de EU de federale overheid en de regio’s stimuleren om samen te werken. Alle voorbije staatshervormingen, die net het tegendeel beoogden, ten spijt.’