‘Liz Truss is een Margaret Thatcher XL’: Lia van Bekhoven over de nieuwe Britse premier

Arme Liz Truss. Zelden is een politicus onder zulke moeilijke omstandigheden begonnen aan het premierschap, zegt Lia van Bekhoven.

De Britten wacht een tsunami aan economische crises. Haar eigen fractie heeft weinig vertrouwen in haar, de Conservatieve partijleden hadden liever Boris Johnson gehouden en de kiezers prefereren Labourleider Keir Starmer. De internationale markten zijn nerveus over leiders die deze zomer hun grip verloren lijken te hebben over de koers van het Verenigd Koninkrijk. En dan hebben we het nog niet gehad over Boris Johnson, die droomt van een comeback en een luis in de pels van Truss zal zijn. Het soort bijrijder die je na vijf minuten uit de auto wil gooien.

Terwijl Truss in Downing Street 10 de verhuisdozen uitpakt, voltrekt zich erbuiten een stille ramp. Dagelijks sluiten cafés, winkels en andere ‘kleinbedrijven’. Energierekeningen zijn overal hoog in Europa, maar in het VK komen daar bovenop prijsstijgingen van 10 procent en lonen die sinds 2007 niet gestegen zijn.  

Als Truss al een plan heeft om de vrije val van het levenspeil te stutten, dan heeft ze zich daar in de zeven weken durende campagne niet over uitgelaten. Niet gedetailleerd tenminste. Haar mantra was: inkomstenbelastingverlaging. Het antwoord op alles.

Het kan niet anders dan dat dat gaat veranderen. Truss moet tientallen miljarden uittrekken voor een steunpakket om de crisis in de kosten van het levensonderhoud door te komen. Een steunpakket zoals ook tijdens de coronacrisis uit de kast gehaald werd. 

De kiezers hebben weinig vertrouwen in Truss. Ze geloven niet dat ze een oplossing heeft voor de crises. Dat kan in haar voordeel werken. Als Truss de economie voor een crash kan behoeden, dan kan ze de uitgebluste Conservatieve partij, die al twaalf jaar regeert, nieuw leven inblazen. 

Als de crisis van het eerste uur bezworen is, kan Truss beginnen haar eigen agenda uitvoeren. Dat is het plan. 

Er is een reden voor de vergelijking van Truss met Margaret Thatcher. Ze is uit vergelijkbaar ideologisch hout gesneden. Ze streeft naar het terugdringen van de rol van de staat, naar een vrijere vrije markt, naar een VK dat de voordelen van brexit zal implementeren door Europese regels voor milieu en afspraken rondom betaalde vakanties en werkuren te schrappen. Maar heeft ze Thatchers doelgerichtheid, intelligentie en politieke slimheid?

Truss, een 47 jarige politica met twee tienerdochters en van huis uit econoom, is een ervaren minister – ze was minister voor Buitenlandse Zaken tot vandaag – maar blinkt meer uit door ambitie dan competentie. Benoemd door Johnson in een regering waarin trouw aan de leider en aan de idealen van brexit belangrijker waren dan politieke bekwaamheid, viel ze op door middelmatig bestuur. Ze maakte nergens diepe indruk.

Tijdens de campagne voor het partijleiderschap hield ze zich op de vlakte. Ze liet zich zelden interviewen. Economen, CEO’s, vakbondsleiders, denktanken en andere. smeekten Downing Street en Truss en Sunak de afgelopen weken om een steunpakket voordat de economie in het zand loopt. Nog steeds is niet duidelijk of Truss de omvang van wat er op haar afkomt erkent, dan wel ze het niet wil begrijpen.

Wel duidelijk is dat ze de vechtscheiding-achtige koers met Brussel die Johnson uitstippelde, zal blijven voortzetten of zelfs aanscherpen. Ze zou plannen hebben om het gewraakte artikel 16 (onderdeel van het brexitakkoord dat gaat over de Ierse grens kwestie) op te blazen. 

Nogmaals: Truss is een ideoloog. Een Thatcher XL. Misschien dat de economische realiteit de uitvoering van haar agenda (waar ze dus weinig over vertelt) in de weg gaat zitten, maar inzake brexit is het belangrijk voor haar te laten zien dat het VK, buiten de EU, kan doen wat het wil. Dus een permanente loopgravenoorlog met Brussel voor de brexitbühne in haar partij is niet ondenkbaar.