‘Nieuwe belastingen!’, ‘A Point of no Return!’. Europese politici zijn dezer dagen bezig met plannen om nieuwe inkomstenbronnen aan te boren. Het vormt een mijlpaal in de Europese geschiedenis. Volgens de ene hét pad naar een Europese superstaat, voor de andere niet meer dan een logische stap.
De zenuwen staan gespannen in Brussel. Volgens sommigen moet u binnenkort bij wijze van spreken vrezen voor een Europese vlag op uw belastingbrief.
Onterecht. Alles draait om een geldpot van 750 miljard euro (prijzen van 2018) die de staatshoofden en regeringsleiders in de zomer van 2020 overeenkwamen. De Europese Commissie leent het geld op de kapitaalmarkten en moet de eigenaars van het schuldpapier tussen 2028 en 2058 terugbetalen. Bedoeling van het hele opzet is om sneller recht te krabbelen na de economische klap van de coronapandemie – en dat in tegenstelling tot de bezuinigingspolitiek tijdens de staatsschuldencrisis.
Splijtzwam is de manier waarop die leningen uiteindelijk aan de geldschieters moeten worden terugbetaald. Momenteel liggen er drie scenario’s op tafel. Ofwel betalen de lidstaten dat geld vanaf 2028 gewoon terug via de zogenaamde Europese zevenjarenbegrotingen. Maar nog meer bijdragen uit de nationale pot zien de meer spaarzame lidstaten zoals Nederland en Denemarken niet bepaald zitten. Een andere piste is om de huidige leningen simpelweg met nieuwe leningen terug te betalen. Ook hier willen de eerder spaarzame landen onder geen beding van een permanente schuldenunie weten. Italiaans premier Mario Draghi is daarentegen groot pleitbezorger. Tot slot kan men op zoek gaan naar nieuwe middelen voor de Europese pot. Hoewel dat vraagtekens oproept over de nationale soevereiniteit, kan het een torenhoog kostenplaatje voor de lidstaten wel vermijden.
Niet-gerecycleerd plastic
Waarom? Hoe meer eigen inkomstenbronnen de Europese Commissie kan aanwenden, hoe minder de lidstaten in de toekomst zullen moeten bijpassen aan het coronaherstelfonds.Vanuit die optiek biedt dit moment de Commissie een uitstekende gelegenheid om meer op eigen benen te kunnen staan – een handigheidje in een aanhoudende interinstitutionele machtsstrijd. Weinig verrassend en niet zonder goede redenen zet de Commissie dus in op nieuwe eigen middelen die vanaf 2023 het daglicht moeten zien.
Sinds begin van dit jaar is er al een taks op Europees niet-gerecycleerd plastic ingevoerd – in België gaat het om een miljoenenbedrag dat wegens een conflict tussen de federale overheid en de gewesten maar door de Federale Overheidsdienst Beleid en Ondersteuning (BOSA) werd betaald. Die inkomsten zullen evenwel niet gebruikt worden om de leningen voor het herstelfonds af te betalen, wel om andere uitgaven te bekostigen. Men moet dus op zoek naar alternatieven.
Zonder akkoord moeten de lidstaten de terugbetaling van het coronaherstelfonds volledig uit eigen zak betalen.
Na lang tobben kwamen Europees commissievoorzitter Ursula von der Leyen en begrotingsman Johannes Hahn recent op de proppen met drie nieuwe manieren om de leningen terug te betalen.
Digitaks?
De eerste omvat inkomsten via het zogenaamde emissiehandelssysteem (ETS) waarbij bedrijven een oplopend bedrag moeten betalen per ton CO2 die ze uitstoten. Een kwart van die inkomsten, goed voor een gemiddelde jaarlijkse som van negen miljard tussen 2023 en 2030, moet voortaan rechtstreeks in de EU-pot belanden. De tweede is een koolstofheffing op de invoer van niet-Europese producten die in het land van oorsprong niet aan de Europese CO2-normen voldoen – ook wel het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) genoemd. Tot slot is er nog de minimum-omzetbelasting van 15 procent voor multinationals die recent in de schoot van de G20 en de OESO overeen is gekomen.
Wel steekt Brussel het digitaks-voorstel voor techreuzen zoals Google, Amazon, Facebook en Apple in de koelkast. Dat doet ze niet zonder reden. De vrees bestaat namelijk dat onder meer Ierland en de Verenigde Staten hun steun voor die omstreden minimum-omzetbelasting zullen intrekken. Veel techreuzen zijn namelijk Amerikaans van oorsprong en hebben hun hoofdzetel uit fiscale overwegingen in Ierland geparkeerd. Een dubbele belasting kunnen Dublin en Washington niet bepaald smaken. Bovendien kan Amerikaans president Joe Biden meer controverse best missen als kiespijn nu senator Joe Manchin van West Virginia de minimumbelasting in het land blokkeert. De Europese Unie heeft evenwel aangekondigd dat ze ondanks de Amerikaanse patstelling wil doorgaan met de verwezenlijking van de overeenkomst.
Volgens de Commissie moet de combinatie van de drie nieuwe voorgestelde inkomstenbronnen elk jaar tussen de 15 en de 17 miljard euro opleveren. Een aanzienlijk bedrag, maar onvoldoende om de jaarlijkse terugbetalingen voor de 750 miljard op te vangen. Daarvoor moet een bedrag van jaarlijks 25 miljard euro gehaald worden. Met andere woorden zullen de lidstaten jaarlijks nog een achttal miljard euro moeten opleggen, tenzij er nog andere pistes opduiken – hier en daar circuleren bijvoorbeeld voorstellen rond een vliegtuigtaks op korte vluchten. De Commissie is naar eigen zeggen van plan om in 2024 een tweede pakket inkomstenbronnen voor te stellen.
De lidstaten moeten het voorstel van de Commissie wel met eenparigheid van stemmen goedkeuren. Ook het Europees Parlement moet zijn zegen geven. In dat laatste worden weinig problemen verwacht, in dat eerste orgaan des te meer. De Poolse regering van premier Matteusz Morawiecki heeft bijvoorbeeld aangekondigd dat zijn land elk wetsvoorstel dat per unanimiteit moet worden goedgekeurd zal tegenhouden. De reden? Voorlopig wil de Europese Commissie het geld uit het economische herstelfonds dat bestemd is voor Polen, niet vrijmaken wegens de problemen met de rechtsstaat in dat land.
Maar de tijd dringt. Volgens de officiële procedures moeten de voorstellen over de nieuwe inkomstenbronnen voor juli 2022 worden goedgekeurd.
Er wacht Brussel nog een heet voorjaar.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier