Historicus Philipp Blom: ‘Over een jaar of vier keert Kurz terug naar de top’

SEBASTIAN KURZ 'Justitie en een deel van de media hebben goed werk geleverd', vindt Philipp Blom. © BelgaImage

Voor de tweede keer in evenveel jaren moest kanselier Sebastian Kurz een stap opzijzetten na een politiek schandaal. Is er ‘something rotten’ in de Oostenrijkse republiek? ‘Dit soort corruptie past in een vrij lange traditie’, zegt schrijver Philipp Blom.

‘Alsof ik naar een toneelstuk zat te kijken. Een toneelstuk met als titel Hybris.’ De Duitse schrijver, historicus en filosoof Philipp Blom woont al bijna vijftien jaar in de Oostenrijkse hoofdstad. Gefascineerd keek hij de afgelopen week naar de onthullingen over corruptie in en rond de ambtswoning van kanselier Sebastian Kurz. ‘Maar gechoqueerd ben ik niet’, zegt Blom in een Zoomgesprek met Knack. ‘Wat we hier te zien kregen, is het deel van de politiek dat normaal besproken wordt aan een tafeltje in een goed restaurant. Het ongewone is dat Kurz en zijn entourage dat allemaal hebben gedocumenteerd in 300.000 chatberichten.’

Nieuwe verkiezingen zouden wellicht een veel rechtsere regering in het zadel helpen.

Kurz zou geld van de belastingbetaler hebben gebruikt om vervalste peilingen in de media te krijgen. Je zou verwachten dat die belastingbetalers daar massaal tegen in opstand komen.

Philipp Blom:In wezen komt het erop neer dat ze de bevolking lieten betalen voor hun eigen fake news. De relatief gelaten reactie op die vorm van corruptie zou je kunnen verklaren door het feit dat het past in een vrij lange traditie in de Oostenrijkse republiek. In dit land is het niet ongewoon dat politieke partijen genereus advertentieruimte kopen in de populaire kranten. Het gaat om een soort gentlemen’s agreement: in ruil daarvoor schrijven die kranten niet al te onvriendelijk over de partijen. Dat systeem bestond al voor Kurz geboren was.

Eric Frey, politiek journalist voor de Oostenrijkse kwaliteitskrant Der Standard, zei in een recente podcast dat het voor partijen ook bijzonder moeilijk is om niet aan dat systeem mee te doen. Iedereen doet het, en wie het niet doet, maakt minder kans om aan de macht deel te nemen.

Blom:Dat is een juiste analyse, denk ik. De grootste fout die Kurz en zijn vertrouwelingen hebben gemaakt, is dat ze zich hebben laten betrappen. Wat je dan te zien krijgt, is natuurlijk allesbehalve fraai. Uit de chats van Kurz blijkt ook dat hij een plan van de sociaaldemocraten om honderden miljoenen euro’s in kinderopvang te investeren torpedeerde, enkel en alleen omdat hij door die sabotage zijn machtspositie kon versterken. Zijn naaste medewerker Thomas Schmid liet hij dan weer solliciteren voor een topjob waar Schmid zelf de vereiste kwalificaties voor mocht opstellen. Dat is allemaal akelig en fout, maar ik geloof nooit dat dit soort politiek typisch Oostenrijks is.

In de peilingen blijft Kurz’ Oostenrijkse Volkspartij met 26 procent voorlopig de grootste. Ook de radicaal-rechtse FPÖ houdt, ondanks het Ibizaschandaal van twee jaar geleden, goed stand. De gedachte dat ze ondanks alles bij nieuwe verkiezingen samen een meerderheid kunnen behalen, wekt verbazing.

Blom:Misschien, maar ook dat maakt Oostenrijk niet uniek. Kijk naar Mark Rutte in Nederland. Ondanks die verschrikkelijke Toeslagenaffaire blijft zijn VVD met voorsprong de populairste partij. Ik denk dat hier een ander, groter verhaal achter schuilt. Mij lijkt die schijnbare onverschilligheid vooral te wijzen op een zekere democratiemoeheid. Bij veel mensen bestaat het gevoel dat het niet veel uitmaakt door wie ze worden bestuurd. Ofwel zijn het allemaal boeven die schimmige deals sluiten achter onze rug, ofwel zijn het marionetten die uitvoeren wat de grote multinationals dicteren. Dat zorgt voor een soort crisis van de liberale democratie, en maakt mensen ook meer vatbaar voor de sirenezang van de andere opties.

Sebastian Kurz zag zichzelf graag als een soort mediator tussen de West-Europese democratieën en minder liberale landen als Hongarije en Polen. Mag je ook de Oostenrijkse democratie tussen die twee polen situeren?

Blom:Ik denk niet dat Oostenrijk zich vandaag op een slippery slope richting dictatuur bevindt. Dit schandaal kon alleen maar naar boven komen dankzij heel robuuste instellingen en mensen die durven op te staan voor de liberale democratie. Justitie en minstens een deel van de media hebben hier goed werk geleverd. En er is ook nog de groene bondspresident Alexander Van der Bellen, die meesterlijk met deze crisis is omgegaan.

De Groenen zitten nog altijd in de regering met de partij van Kurz. Waarom trekken ze de stekker er niet uit?

Blom:Ik denk dat het een slimme strategie was om nu niet aan te dringen op nieuwe verkiezingen. Nieuwe verkiezingen zouden wellicht een veel rechtsere regering in het zadel helpen.

Omdat ontgoochelde Kurz-kiezers naar de FPÖ zouden overlopen?

Blom:Zeker. De Groenen hebben het harde vluchtelingenbeleid van de ÖVP voor lief genomen vanuit het idee dat ze door regeringsdeelname hun klimaatagenda konden realiseren. Dat is voor een belangrijk deel aan het lukken. Als de regering valt, wordt de klok mogelijk teruggedraaid. Daarom hebben ze voor stabiliteit gekozen. Hun eis was dat Kurz zou vertrekken, niet de val van de regering.

Van Kurz wordt gezegd dat hij de vorige twee verkiezingen won vanwege dat harde vluchtelingenbeleid. Dat is in zekere zin merkwaardig. In onder meer Beieren en Vlaanderen is gebleken dat wie extreemrechts op dat vlak kopieert vooral een dienst bewijst aan het extreemrechtse origineel.

Blom:De verklaring lijkt me hier het fenomeen Kurz. Voor een grote groep Oostenrijkers is de FPÖ een vuile partij. Maar als hun partijstandpunten op een glimlachende, minder provocatieve manier worden gepresenteerd, willen ze die best onderschrijven. Dat zie je ook bij de nieuwe kanselier, Alexander Schallenberg. Als buitenlandminister weigerde hij onlangs vluchtelingen uit Afghanistan op te nemen. Van een kosmopolitische, gecultiveerde beroepsdiplomaat wordt zo’n koude boodschap veel makkelijker aanvaard dan van een FPÖ’er als Herbert Kickl. Daarbij komt nog dat Oostenrijk, veel meer dan Duitsland of België, een grensland is. Voorbij de Alpen begint een andere, niet-christelijke wereld. Dat bewustzijn wordt nog versterkt door de geschiedenis, en het feit dat de Turken twee keer voor de poorten van Wenen hebben gestaan. Zeker in het oosten van het land bepaalt die geschiedenis nog altijd een deel van de identiteit. Dat hier vandaag geen politieke realiteit tegenover staat, houdt mensen niet tegen om hier een historische continuïteit te creëren. Wat de Ottomanen in de zestiende en zeventiende eeuw hebben geprobeerd, denken ze, willen ze vandaag opnieuw proberen door Oostenrijk langzaam te islamiseren. Die gedachte snijdt geen hout, maar voor een bepaald publiek schuilt er wel een logica in.

Nog even over Kurz: is zijn politieke carrière voorbij?

Blom:Dat zou me verbazen. Kurz heeft in zijn korte carrière altijd bijzonder veel ambitie en machtsinstinct getoond. Ik kan me niet voorstellen dat dat plots allemaal weg is. Het zou me niet verbazen mochten we hem over pakweg een jaar of vier zien terugkeren aan de top. Kurz zal dan nog altijd geen veertig jaar zijn, en het publieke geheugen voor zulke schandalen is kort.

'Over een jaar of vier keert Kurz terug naar de top'
© BELGAIMAGE

Philipp Blom

– 1970 geboren in Hamburg

– Studeert geschiedenis en filosofie aan de universiteiten van Wenen en Oxford

– Auteur, journalist en vertaler

– Bekende werken: De duizelingwekkende jaren (2009), Het verdorven genootschap (2010), Alleen de wolken (2014), Wat op het spel staat (2017), De opstand van de natuur (2017), Een Italiaanse reis (2019) en Het grote wereldtoneel (2020)

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content