‘Giorgia Meloni: ooit verguisd als “fascist”, nu Europa’s hoop om de eenheid van het Westen veilig te stellen’

Ooit verguisd om haar verleden als ‘fascist’, groeit de Italiaanse premier Giorgia Meloni nu uit tot Europa’s hoop om de eenheid van het Westen veilig te stellen, schrijft Robbert de Witt.

Toen zij nog geen drie jaar geleden de verkiezingen glansrijk won, gingen overal in Europa de alarmbellen af: zouden weldra de bruinhemden met glimmende zwarte laarzen weer door de straten van Rome marcheren? Winnaar Giorgia Meloni (48) had toch immers geflirt met het fascisme?

Zelf maakt Meloni geen geheim van haar verleden bij de fascistische jeugdbeweging. Dat kon ook niet, want steeds werd opgerakeld dat zij jaren eerder tegen een Franse krant Benito Mussolini ‘een goede politicus’ noemde die ‘alles wat hij had gedaan, voor Italië deed’.

Haar publieke afwijzing van het fascisme was kennelijk voldoende voor de Italianen om haar in oktober 2022 te accepteren als premier. Het bewind van Mussolini van 1922 tot 1943 is voor veel Italianen ook niet zo’n nationale schandvlek als het tijdperk-Hitler voor de Duitsers. Maar linkse Italianen vertrouwden haar nooit helemaal. En ook in het buitenland werd – en wordt – met wantrouwen over Meloni en haar verleden gesproken en geschreven.

Toch is de stemming rond Meloni behoorlijk omgeslagen. Mussolini-kenner Antonio Scurati – hij schreef een veelgeprezen driedelige biografie van Il Duce – ziet in Meloni’s omgang met de waarheid en haar aanvallen op de rechtsstaat weliswaar een echo van het foute Italiaanse verleden. Maar hij benadrukte ook dat het populisme van Meloni niet zomaar valt te vergelijken met het fascisme van Mussolini: die schakelde tegenstanders uit door zogeheten fasci, knokploegen, op ze af te sturen.

Meloni voert oerconservatieve agenda uit, maar is ook atlanticus

Ook volgens het liberale weekblad The Economist valt het ­bewind-Meloni tot op heden mee. De blonde premier voert inderdaad een oerconservatieve agenda uit, met nare gevolgen voor homo’s, immigranten en vrouwen die een abortus willen laten uitvoeren.

Maar verder is Meloni volgens het Britse blad een keurige atlanticus – iemand die grote waarde hecht aan de relatie met het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. In Brussel stelt zij zich constructief op, net als rond de oorlog in Oekraïne. Een van haar voorgangers, Silvio Berlusconi, die werd gezien als een van de eerste populisten in het Westen, was nog dikke vriendjes met Vladimir Poetin. Maar ook van Poetin heeft Meloni afstand genomen.

Wel dikke vriendjes is zij met Donald Trump – hij sprak warmere woorden over haar dan over enig andere Europese regeringsleider, van wie hij de meesten bespot en sommigen publiekelijk vernedert. ‘Een grote premier die geweldig werk verricht’ en ‘een vriendin die iedereen liefheeft en respecteert’, zei Trump onder meer.

Trump-fluisteraar

Geen wonder dat Meloni de Trump-fluisteraar wordt genoemd – een rol waarvan veel Nederlanders misschien hadden gedacht da voormalig premier en huidig secretaris-generaal van de NAVO, Mark Rutte die zou spelen, omdat hij een keertje ‘nee’ durfde te zeggen tegen Trump.

Meloni schijnt het persoonlijk ook goed te kunnen vinden met vicepresident JD Vance – dat hij enkele jaren geleden katholiek werd, helpt. Beiden moeten niets hebben van progressieve opvattingen over euthanasie, abortus, homo­huwelijk, alles wat riekt naar woke. Dat schept een band.

En hoewel veel progressieven in Europa dat vreselijk zullen vinden, helpt het Europa enorm. Want tegelijk toont Meloni zich een verdediger van de bestaande internationale orde. Hardliner in eigen land, gematigd over de grens, schreef The New York Times al eens. In tegenstelling tot andere populisten, schaart zij zich vierkant achter de Europese Unie en de NAVO.

Trump en Vance moet je niet hooghartig benaderen

Als Europeaan kun je tegenover Trump en Vance overtuigd zijn van je eigen gelijk, maar als je dit duo hooghartig be­nadert, weet je wat je te wachten staat: eerst minachting, dan volgen rancuneuze maatregelen. Wie schiet daar iets mee op?

In een wereld waarin Rusland en China steeds agressiever opereren, en de rest van de wereld wel een beetje genoeg heeft van moralistische preken van voormalige koloniale machten uit Europa, is het van groot belang dat Europa en de Verenigde Staten zich niet tegen elkaar keren. Niemand had het voorzien drie jaar geleden, maar daar kan Meloni een cruciale rol in spelen.

Tja, zulke tijden zijn het: de aanvankelijk zo verguisde Italiaanse ‘fascist’ is plots Europa’s hoop om de eenheid van het Westen veilig te stellen.