Europa wil de belastingen op rookwaren en nicotineproducten flink optrekken. Een broodnodige stap voor onze gezondheid, meent Kom op tegen Kanker. Al hoopt de Unie er ook wat geld mee te verdienen.
Als het aan Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen ligt, betalen rokers in Europa weldra fors meer voor hun sigaretten. Een hogere Europese minimumheffing op nicotine- en tabaksgerelateerde producten richt zich voor het eerst niet alleen op klassieke sigaretten maar wil ook het gebruik van nieuwere producten ontmoedigen, zoals elektronische varianten en zuig- en snuiftabak.
Het voorstel past in het ‘Europese Strijd tegen Kanker’-plan, dat het aantal rokers in de Unie tegen 2045 tot 5 procent wil terugdringen. Volgens een recente gezondheidsenquête van Sciensano zijn er nu 17,6 procent regelmatige rokers.
Wat de Commissie voorstelt, is ingrijpend. Nu moeten lidstaten minstens 90 euro accijnzen heffen per duizend verkochte sigaretten, Brussel wil dat bedrag optrekken naar 215 euro. Bij roltabak ligt de Europese minimumaccijns op 60 euro per kilogram, ook dat wil de Commissie verhogen tot 215 euro per kilogram.
Dat betekent dat het prijsverschil tussen roltabak en fabriekssigaretten slinkt, waardoor het financiële voordeel van roltabak een stuk kleiner wordt. In België is een gerolde sigaret nu nog altijd 47 procent goedkoper dan een fabriekssigaret.
Luxemburg
De consument blijft in België min of meer bespaard van dat alles, want de tarieven liggen hier doorgaans hoger dan de nieuwe minima die Brussel voorstelt. Alleen voor pruim- en snuiftabak en voor sigaren en cigarillo’s liggen de nieuwe Europese minima hoger dan de huidige Belgische accijnzen.
Toch mogen een heleboel rokers substantiële neveneffecten verwachten. De hogere heffing verkleint bijvoorbeeld de prijsverschillen van tabaksgerelateerde producten tussen de EU-landen – het wordt dus minder interessant om sigaretten in pakweg Luxemburg in te slaan. Van alle gerookte sigaretten in België wordt meer dan 10 procent buiten onze landsgrenzen aangekocht.
In België liggen de tarieven doorgaans al hoger dan de nieuwe minima die Brussel voorstelt.
Ook zou ons land de hogere heffingen economisch voelen. België is goed voor 29 procent van alle Europese tabaksinvoer. Antwerpen heeft de grootste tabaksopslagfaciliteiten ter wereld. Een ingewijde uit de tabakssector: ‘We nemen akte van het voorstel, maar stellen vast dat er amper wordt opgetreden tegen illegale sigarettenhandel, goed voor 14 miljard euro per jaar.’
Kom op tegen Kanker is daarentegen wel tevreden. ‘Natuurlijk ziet de tabaksindustrie dit niet graag gebeuren. Een prijsverhoging is de beste manier om jongeren van de sigaretten te houden, om rokers te doen stoppen of om te voorkomen dat ze hervallen’, zegt Hedwig Verhaegen, directeur van Preventie en Vroegopsporing. ‘Wij juichen het toe dat het ook gaat over nieuwe nicotineproducten zoals vapes, die in felle opmars zijn bij onze kinderen en jongeren.’
Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) was niet bereikbaar voor commentaar, maar vermoedelijk is hij tevreden met het voorstel. De huidige Europese tabaksrichtlijn is bijna vijftien jaar oud en dus behoorlijk verouderd.
In december lanceerde België, samen met vijftien andere EU-landen, nog een dringende oproep aan Von der Leyen om de Europese tabakswetgeving aan te passen: ‘Sinds de laatste update van de tabaksrichtlijn in 2011 is de Europese tabaksmarkt grondig veranderd. Doordat de Europese wetgeving tekortschiet, zijn de lidstaten op eigen houtje beginnen te handelen en werkt de Europese markt niet meer naar behoren. Wij roepen de Commissie dan ook op om van de modernisering van de tabaksaccijnswetgeving een prioriteit te maken.’
‘Voeg een positieve rookstopboodschap toe op tabaksverpakkingen’
Inkomsten
Voor Brussel gaat het niet alleen over de strijd voor een betere gezondheid. 16 juli, niet toevallig de dag dat ze de verhoogde minimumheffing op tabaksgerelateerde producten voorstelde, legde Von der Leyen ook het voorstel voor een nieuwe Europese meerjarenbegroting op tafel. De Commissie vraagt 2000 miljard euro voor een periode van 2028 tot en 2034.
Voor landen als België, dat kampt met een aanzienlijke staatsschuld en begrotingsmoeilijkheden, is dat geen makkelijke opgave. In 2027 bedraagt de federale bijdrage aan de Europese pot al 9,5 miljard euro.
Daarom stelt Brussel nieuwe eigen inkomstenbronnen voor, via onder meer de verhoogde heffing op tabaks- en nicotinegerelateerde producten. Als alles goedgekeurd raakt, zal dat als volgt werken. Eerst passen de lidstaten de door Brussel voorgestelde hogere minimumheffing toe, vervolgens storten ze jaarlijks 15 procent van alle opbrengsten naar Europa door.
Dat moet de EU-begroting vanaf 2028 jaarlijks ruim 12,5 miljard euro opleveren, aldus Von der Leyen. Het is onduidelijk waarvoor ze die opbrengsten wil gebruiken: om de schulden voor het coronaherstelfonds terug te betalen? Of voor andere Europese prioriteiten?
De verhoogde minimumheffing op tabaksgerelateerde producten moet de EU-begroting vanaf 2028 jaarlijks ruim 12,5 miljard euro opleveren.
De Commissie mikt dus op twee vliegen in één klap: een betere gezondheid én meer eigen inkomsten. En omdat het gaat om een nieuwe Europese heffing, zo beargumenteert Brussel handig, kost dat de lidstaten niet meer dan wat ze vandaag aan Europa betalen.
Maar zo redeneren de meeste hoofdsteden helemaal niet. Wie zijn burgers met nieuwe heffingen opzadelt, stort dat geld niet zomaar met plezier door. De Belgische administratie liet berekenen hoeveel ons land door die nieuwe tabaks- en nicotineheffing aan de EU zou moeten overmaken: een kleine 390 miljoen euro in 2028, voor de volledige periode 2028-2034 gaat het om bijna 3 miljard euro.
De plannen van de Commissie zijn dus nog niet in kannen en kruiken. Omdat het eerste Europese voorstel over belastingbeleid gaat, moeten alle Europese lidstaten én het Europees Parlement akkoord gaan. Het plan om een deel van de inkomsten naar de Europese potten door te storten, wordt een nog moeilijkere opgave: daarvoor moeten alle lidstaten én alle nationale parlementen groen licht geven.
