Europese lidstaten zoeken met horten en stoten naar antwoord op energiecrisis

Wegens de hoge energieprijzen vergaderen de Europese ministers van Energie vrijdag opnieuw met spoed in Brussel. Ondanks Belgische druk is een prijsplafond nog steeds niet aan de orde. Al wroetend zoekt de Unie naar een collectief antwoord.

De Europese Unie verkeert nog steeds in een energiecrisis. Hoewel de gasvoorraden stilaan helemaal gevuld geraken en de paniekspeculatie wat gaan liggen is, bestaat er geen reden tot euforie. Want nog steeds betalen we voor gas tienmaal meer dan ruim twee jaar geleden. Omdat we veel meer neertellen dan in de Verenigde Staten ondervinden Europese ondernemingen een flink concurrentieel nadeel. Niet toevallig stuurden veertien koepelorganisaties van energie-intensieve sectoren recent een open brief aan Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Kern van de boodschap: er bestaat eigenlijk geen business case meer in de Unie.  

Dat lijkt men ook te beseffen in onze buurlanden. Nederland kwam vorige week met een overwinstbelasting die ingrijpt nog voor de rekening bij de mensen aankomt. En omdat het systeem geldt voor een basisverbruik worden Nederlanders bovendien gestimuleerd om spaarzaam met gas om te gaan. Ondanks de hoge kostprijs twee vliegen in één klap. Ook in Duitsland, waar de voorraden voor 91 procent gevuld zijn, wordt er naar Nederlands voorbeeld ingegrepen. Vooral minister van Financiën en FDP-kopman Christian Lindner nam de afgelopen dagen de bocht. De omstreden Gasumlage, een extra heffing om noodlijdende nutsvoorzieners te ondersteunen en blackouts te vermijden, komt er waarschijnlijk niet. Wel komt er naar alle waarschijnlijkheid een Gaspreisbremse.

Prijsplafond

Vrij vertaald: een prijsplafond. Maar vergis u niet: wat er in Nederland en Duitsland op tafel ligt, is niet het prijsplafond waar België sinds de Russische invasie in Oekraïne voor pleit. De regering-De Croo wil namelijk een Europees plafond én bodem waartussen, rekening houdend met de globale gasprijzen, de prijs bij aankoop uit derde landen kan bewegen – ook wel een prijsslang genoemd. Die manier van werken zou ondanks de compensaties voor langetermijncontracten minder zwaar op de beperkte budgettaire bandbreedte uitvallen.

Vivaldi staat niet alleen. Op Belgisch, Italiaans en Grieks initiatief werken dertien lidstaten aan een statement om zo’n prijsplafond voor te stellen. ‘Het prijsplafond dat door een steeds groter aantal lidstaten wordt gevraagd, is de enige maatregel die elke lidstaat zal helpen de inflatiedruk te verminderen, de verwachtingen te beheren en een kader te bieden in geval van mogelijke verstoringen van de voorziening, en de extra winsten in de sector te beperken’, staat te lezen in het schrijven dat Knack kon inkijken.

Intussen werken onder meer Belgische experten samen met de Europese Commissie om dat voorstel verder uit werken. Verwacht wordt dat er de komende dagen een voorlopig voorstel komt om de wateren te testen. Toch heerst er in heel wat lidstaten weinig appetijt voor een Europees  prijsplafond- en bodem. In de Raad van de Europese Unie, waar de bevoegde ministers zo’n voorstel moeten goedkeuren, geldt er gekwalificeerde meerderheid. Met andere woorden moet 55 procent van de lidstaten die 65 procent van de Europese burgers vertegenwoordigen akkoord gaan. Momenteel hebben België en co. die vereiste meerderheid niet.

Frans Timmermans

En vermoedelijk wordt het nog moeilijker dan dat. Frans Timmermans, eurocommissaris voor de Green Deal en vicevoorzitter van de instelling, gaf reeds te kennen dat hij de kwestie naar de Europese Raad van staatshoofden en regeringsleiders wil tillen. En daar geldt de unanimiteitslogica – alle lidstaten moeten het met elkaar eens geraken. Zoals vaker op het Europese toneel gaat men naar alle waarschijnlijkheid op zoek naar een package deal, een veelkoppige overeenkomst waarin iedereen zich kan vinden. Het is bijvoorbeeld best mogelijk dat er voor Polen rekening wordt gehouden met de Europese heffing op koolstofuitstoot – iets waar de Vlaamse regering onder impuls van N-VA ook voor pleit.

Zich louter het prijsplafond focussen lijkt de federale regering niet meer te doen na de ongelukkige communicatie van enkele regeringspartijen twee weken geleden. In regeringskringen valt intussen te horen men op Europees niveau ‘tot een set maatregelen wil komen waarmee het lekkende dak van het huis kan worden gedicht’ – wat alweer wijst op een package deal.

Intussen ontstaat er onder lidstaten wel consensus over de drie voorstellen die de Commissie twee weken geleden deed: een Europees kader voor overwinstbelasting op fossiele en niet-fossiele energiebedrijven én een verplichte elektriciteitsbesparing. Woensdag wordt er daarover onder de ambassadeurs van de lidstaten een akkoord verwacht, alvorens de kwestie vrijdag op de spoedvergadering van energieministers in Brussel belandt. ‘Al zal ook over die kwesties het laatste woord nog niet gezegd zijn’, aldus een goedgeplaatste Europese diplomaat.

Lees ook: Van der Straeten vraagt Europese Commissie met spoed om prijsplafond op gas