Verkiezingskoorts over het Kanaal. Na een droefgeestige verkiezingscampagne trekken de Britten naar de stembus. Het wordt kiezen tussen de regen en de drop. Knack trok naar Londen om poolshoogte te nemen.
Komt er donderdag een einde aan de impasse in de Britse politiek? Onder het premierschap van Brits premier Boris Johnson verlieten een heleboel gematigde Conservatieve parlementsleden de partij. Ofwel kozen ze zelf het hazenpad, ofwel werden ze wegens subordinatie uit de fractie gekegeld.
De oppositiepartijen waren daardoor in staat om de plannen van de hulpbehoevende regering keer op keer te fnuiken. Nadat Westminster weigerde om zijn terugtrekkingsakkoord met de Europese Unie in sneltempo goed te keuren moest de Britse premier verplicht uitstel van de brexit aanvragen. Nieuwe verkiezingen en een armzalige campagne waren het onvermijdelijke resultaat.
Boris Johnson en Jeremy Corbyn
In de naoorlogse geschiedenis is Johnson een van de minst geliefde regeringsleiders in het Verenigd Koninkrijk. De Britse premier gedraagt zich tijdens de campagne opnieuw consequent inconsequent. Of het nu gaat over de brexit of de gezondheidszorg: de ene leugen komt na de andere onwaarheid.
Zijn belofte om 40 nieuwe ziekenhuizen te bouwen en 50.000 nieuwe verpleegsters aan te werven bleken onjuist. Ondanks gelekte documenten uit de eigen administratie blijft Johnson beweren dat er geen administratieve controles tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland komen eenmaal de brexit een feit is. Gevraagd naar zulke tegenstrijdigheden, grijpt Johnson steevast naar de boodschap die elk etmaal minstens tien keer op zijn Facebook- en Twitterprofiel verschijnt: Get Brexit Done!.
Het is een triest schouwspel: gewezen Labourministers roepen op om voor Johnson te stemmen, voormalige conservatieve coryfeeën pleiten voor Corbyn.
Labourvoorzitter en oppositieleider Jeremy Corbyn doet het niet beter. Zijn populariteit als oppositieleider staat op een historisch dieptepunt. De grootschalige nationaliseringsplannen en zijn 32-urenweek wekken een flinke portie aversie op buiten de partijbasis. Hij pleit voor een tweede brexitreferendum, maar kan geen klare wijn schenken of hij voor of tegen een uitstap campagne zou voeren. Tot slot weigerde Corbyn een tijdlang om het aanslepende antisemitisme in de partij te veroordelen, waardoor sommige parlementsleden de partij verlieten.
Het gevolg van die zwanenzang? Een aanzienlijk deel van de Britten kiest niet langer voor hun favoriete kandidaat, wel voor diegene waar de weerzin het minst groot bij is. Let’s choose the lesser of the two evils, luidt het devies. Gewezen Labourministers roepen op om voor Johnson te stemmen, voormalige conservatieve coryfeeën pleiten voor Corbyn. Kwaliteitsmedia, waaronder The Financial Times en The New Statesman, besloten ditmaal om geen kandidaat van een van beide partijen te ondersteunen. The Economist kiest bij gebrek aan beter voor de Liberal Democrats.
Brexit versus beleid?
Toch prijken beide partijen comfortabel bovenaan in de peilingen. De oorzaak? In tegenstelling tot bij de Europese parlementsverkiezingen, waarbij Labour en de Conservatieve Partij flink in het rood gingen, kunnen de twee opnieuw profiteren van het meerderheidsstelsel. Wie de meeste stemmen binnenrijft in een van de 650 kiesdistricten krijgt de parlementszetel, al komen de twee grote in Noord-Ierland niet op. De kleinere partijen moeten opboksen tegen een enorm hoge kiesdrempel en worden tegen de verkiezingsdatum uitgeperst door Labour of de Conservatieven.
Bijkomende reden is de brexit die de traditionele links-rechtsbreuklijn tussen Labour en de Conservatieve Partij doorkruist. Dat speelt in het voordeel van die laatste. Sinds het premierschap van Johnson is zijn partij opgeschoven in de richting van de dogmatische brexiteers.
Resultaat is dat de Brexit Party en UKIP quasi volledig zijn opgeslorpt door de Conservatieve Partij. Hoewel sommigen tegen de brexit hebben gestemd, zullen ze toch voor Johnson kiezen. ‘Het referendum had er in de eerste plaats niet moeten komen. Hoe kan je zo’n complexe kwestie nu beantwoorden met een simpele ja-nee-vraag?’, vertelt taxichauffeur Paul (57) aan Knack. ‘Maar ik ben ervan overtuigd dat Johnson de enige is die komaf kan maken met de zaak’, klinkt het.
Voor Labour zorgt de brexit voor een brok zenuwachtigheid. Het plan om het terugtrekkingsakkoord binnen de drie maanden te heronderhandelen, in de douane-unie te blijven en een nieuw referendum te organiseren, is geen onverdeeld succes. Zeker in het noordwesten van Engeland stemden veel traditionele Labourkiezers in 2016 voor de brexit. Vinden zij die brexit ditmaal belangrijker dan een links sociaaleconomisch programma? En beschouwen ze de Conservatives als de meest geschikte om dat uit te voeren? Dan is de kans reëel dat zulke kiezers ditmaal de overstap maken. Niet onlogisch dat Corbyn de aandacht van de brexit probeert af te wenden door te focussen op publieke investeringen en de gezondheidszorg.
Dat de uitslag binnensijpelt op vrijdag de 13de lijkt wel een voorbode op de kater die volgen zal.
Johnson beseft dat maar al te goed. Hij voert in zulke kiesdistricten, vooral in het Noordoosten van Engeland, actief campagne met zijn brexitverhaal, gecombineerd met aanzienlijke investeringsprogramma’s. Johnson kan bovendien profiteren van het feit dat de Brexit Party in die districten niet opkomt, zodat de ganse Leave-flank in de handen van de Conservatieve Partij valt. Corbyn ziet het gevaar probeert er om de twijfelende kiezer in eigen rangen te houden.
Tactische stem?
De Liberal Democrats spelen daarbij een cruciale rol. Het kiezerspubliek van de partij is doorgaans erg gekant tegen de brexit, maar wil evenmin weten van Corbyn en zijn plannen. Zij staan dus voor een dilemma. Figuur 1 geeft een vereenvoudigde weergave van de tweestrijd. Willen ze vooral de brexit tegenhouden en maakt de partij geen kans in een bepaald district, dan ligt de weg om voor Labour te stemmen open. Vinden ze sociaaleconomische thema’s daarentegen belangrijker en vrezen ze voor de socialistische ideëen Labourregering, dan is een tactische stem voor de Conservatieve Partij erg waarschijnlijk.
Een sprekend voorbeeld is de Londense wijk Kensington, waar Labour in 2017 de Conservatieve Partij de loef afstak met twintig stemmen. Maar ditmaal voorspellen de peilingen een aanzienlijke overwinning voor de Conservatieve Partij, die afstevent op 39 procent van de stemmen. Labour en de Liberal Democrats volgen respectievelijk op 29 en 27 procent. Door een gebrek aan coördinatie en sociaaleconomische overlap bij de twee andere lijkt de Conservatieve Partij met de zetel aan de haal te gaan, ook al stemde 68,7% van Kensington in 2017 tegen de brexit.
Meerderheid
Voor Johnson is maar een zaak cruciaal: een meerderheid in het parlement bemachtigen.Theorertisch gezien zijn dat 325 zetels, maar omdat de Noord-Ierse separatisten van Sinn Fein hun zetels weigeren op te nemen, ligt het aantal in de praktijk net iets lager.
Zal de Britse premier in zijn opzet slagen? Veel peilingen – wat ze ook waard moge zijn – geven een percentage weer van het aantal stemmen dat de partijen in heel het Verenigd Koninkrijk zullen halen. Volgens een geaggregeerde rondvraag, die het gemiddelde neemt van verscheidene peilingen, staat Johnsons partij met ongeveer 43 procent van de stemmen ruimschoots op kop. Labour volgt op een kleine tien procent. Het lijkt erop dat de Conservatieve Partij afstevent op een aanzienlijke overwinning.
De procenten geven echter een vertekend beeld. Ter illustratie: in 2017 won Theresa May 5,5 procentpunt ten opzichte van 2015, maar moest ze wel dertien zetels prijsgeven. Labour ging 9,6 procentpunt omhoog en kreeg er dertig zetels bij. De verklaring? In sommige districten stak Labour de Conservatieven voorbij, in andere districten waar de Conservatieven reeds een zetel hadden ging het percentage omhoog zonder enig voelbaar effect in het parlement.
Daarom zijn de peilingen per district betekenisvoller. Die voorzien dat Johnson een nipte meerderheid in het parlement mag verwachten, al is de kans op een minderheid allesbehalve uitgesloten. Een meerderheid zou alvast betekenen dat de brexit tegen 31 januari een feit is, maar dat de Britten evenzeer enkele jaren opgescheept zitten met een onbetrouwbare regeringsleider. Zonder kan Johnson de goedkeuring van zijn terugtrekkingsakkoord naar alle waarschijnlijkheid vergeten en dreigt opnieuw uitstel van de brexitdatum.
Op wat de verkiezingen ook zullen uitdraaien: dat de uitslag binnensijpelt op vrijdag de 13de lijkt wel een voorbode op de kater die volgen zal. Op de Europese top die donderdag in Brussel van start gaat kijkt men nauwgelet toe. In tegenstelling tot enkele maanden geleden hoopt men ditmaal wel dat Johnson wint. De premier toonde zich flexibel genoeg voor een akkoord dat de rode lijnen van de Unie niet overschreed. Doet hij dat na de verkiezingen opnieuw, dan is een handelsakkoord misschien snel in kannen en kruiken. Of Johnson daarbij kiezersbedrog pleegt, moet hij maar voor eigen rekening nemen, klinkt het.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier