De nieuwe Poolse president is een voorstander van de strenge Poolse abortuswetten, van vuurwapenbezit en van katholieke gezinswaarden. Karol Nawrocki zal Europa verzwakken, ten voordele van Donald Trump – én van Vladimir Poetin.
Het is nooit een goed teken als op dezelfde avond niet één maar twee politici zichzelf tot winnaar van de verkiezingen uitroepen. Uiteindelijk won in Polen afgelopen zondag de uiterst rechtse, conservatieve Karol Nawrocki met een miniem verschil.
Het land bleef diep verscheurd achter. Voor de militaire supermacht aan de oostgrens van Europa, met defensie-uitgaven van om en bij de vijf procent van het bbp, is dat geen goed nieuws. Voor de Europese liberale democratie is de overwinning van Nawrocki een bijkomend probleem. Zal Nawrocki even pro-Oekraïens zijn als hij op verschillende momenten heeft voorgewend? Zal de nieuwe president, die officieel ook de opperbevelhebber is van het Poolse leger, dat zo nodig ook inzetten om Europa te beschermen?
Veto
De allereerste exitpoll na het sluiten van de Poolse kiesbureaus gaf een minimale voorsprong aan Rafal Trzaskowski, de presidentskandidaat van de centrumliberale partij Burgerplatform. Trzaskowski was ook de kandidaat van de zeer pro-Europese premier van Polen, Donald Tusk, en bij uitbreiding van democratisch-liberaal West-Europa. Hij reikte zondagavond al vroeg de hand aan de kiezers van de tegenkandidaat. En toen liep het toch nog anders.
De nieuwe president van de militaire supermacht aan onze oostgrens heet niet Trzaskowski maar Karol Nawrocki. Hij won met 50,89 procent van de stemmen. In Polen kan de president weinig eigen beleid op de sporen zetten. Maar hij kan wel zijn veto stellen tegen het beleid van de Poolse premier.
De overwinning van de conservatieve, door schandalen geplaagde Nawrocki maakt het nog moeilijker dan het al was om Europa te besturen. Net nu de zogenaamde Weimardriehoek – de samenwerking tussen Duitsland, Frankrijk en Polen – aan kracht begon te winnen, is dit een lelijke streep door de rekening van de Europese Unie. De nieuwe Poolse president maakt Europa zwakker. Hij is goed nieuws voor Trump én voor Poetin.
Karol Nawrocki zal de komende maanden bewijzen dat je niet pro Poetin hoeft te zijn om Rusland toch vooruit te helpen
Pion van Trump
Nawrocki is een extra pion op het MAGA-schaakbord. Het gebeurt niet vaak dat Poolse presidentskandidaten op het Witte Huis ontvangen worden nog voor ze president zijn, maar Nawrocki passeerde er al begin mei en kreeg de nadrukkelijke steun van Donald Trump. Kristi Noem, Trumps minister van Binnenlandse Veiligheid, trok vorige week zelfs naar Polen om haar steun aan Nawrocki te betuigen, en tegenstander Trzaskowski af te schilderen als een ‘socialist’ en een ‘ramp van een leider’.
Ook Poetin zal blij zijn met de nederlaag van Trzaskowski. Niet dat Nawrocki een medestander van Poetin is. In Polen, een land dat zwaar heeft geleden onder de Russische overheersing, is het nog altijd moeilijk voorstelbaar dat iemand met pro-Russische standpunten de verkiezingen zou winnen. Die heeft Nawrocki dan ook niet. Hij is duidelijk pro-Navo. In zijn kiescampagne pleitte hij ondubbelzinnig voor meer militaire steun voor Kiev. Al zei hij wel in een tv-debat dat de Oekraïense president Volodymyr Zelensky de Polen ‘slecht behandelt’.
Gevluchte Oekraïners
Ook elders komen er barstjes. De score van Slawomir Mentzen in de eerste ronde van de verkiezingen was een teken aan de wand. De radicaal-rechtse Mentzen behaalde twee weken geleden met vijftien procent de derde plek. Surfend op de irritaties die de in totaal één miljoen gevluchte Oekraïners met zich meebrengen, kon Mentzen veel jonge kiezers aantrekken. Hij verzette zich hevig tegen de inzet van Poolse militairen in een eventuele afschrikkingsmacht in Oekraïne en kantte zich ook tegen Navo- en EU-lidmaatschap voor het land. In de – zeer geslaagde – poging om Mentzen-kiezers in de tweede ronde aan zijn kant te krijgen stelde Nawrocki zich ook kritischer op tegen Oekraïne.
Nieuwe verkiezingen?
Voor de Europese Unie kan het snel erger worden. De meerderheid van Donald Tusk in het Poolse parlement is nu al bedreigd. De premier botst regelmatig op een meerderheid tégen zijn voorstellen. Volgens opiniepeilingen komt Recht en Rechtvaardigheid (PiS) – de partij die Nawrocki steunt – en Mentzen samen aan een meerderheid. Als de regering valt, bijvoorbeeld omdat Nawrocki zijn veto stelt tegen zowat alles wat Tusk beslist, dan zou niet alleen het presidentschap maar ook de hele regering in handen kunnen komen van radicaal, eurosceptisch rechts.
De Poolse verkiezingen onderstrepen hoe fragiel de Europese constructie is. Elke nieuwe verkiezingsronde, zeker in Oost-Europa, kan flinke gaten schieten in het Brusselse front tegen Vladimir Poetin. Nawrocki zal de komende maanden bewijzen dat je niet pro Poetin hoeft te zijn om Rusland toch vooruit te helpen. Mét de zegen van Donald Trump.
