De Europese Unie en de Britse regering liggen alweer op ramkoers. ‘Het is 2021 en de Britse regering wil de gevolgen van haar eigen brexitkeuzes nog steeds niet aanvaarden’, zegt europarlementslid Guy Verhofstadt.
Het blijft rommelen in brexitland. De ruzie tussen Brussel en Londen over de exportbeperkingen van vaccins is nauwelijks gaan liggen of een nieuwe confrontatie is alweer in de maak. Aanleiding zijn grenscontroles tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland. Die checks zijn het gevolg van de Britse keuze uit 2019 om Noord-Ierland in de Europese eenheidsmarkt voor goederen te houden. Dat bleek de enige manier om grenscontroles tussen Noord-Ierland en Ierland – in strijd met het Goedevrijdagakkoord – en nieuwe spanningen in het grensgebied te vermijden.
De concrete uitwerking van die controles maakte echter deel uit van de recente onderhandelingen over de toekomstige relatie tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie. Aangezien die gesprekken slechts enkele dagen voor de deadline werden afgerond, waren bedrijven nauwelijks tot niet voorbereid op het papierwerk dat ze voortaan moeten invullen. Om de zaken niet verder op de spits te drijven ging de Europese Unie akkoord met verscheidene gratieperiodes waarin controles op sommige producten worden uitgesteld. Dat moet zowel het Verenigd Koninkrijk als de Britse ondernemingen meer ademruimte geven.
Maar voor de Unie houden zulke overgangsperiodes ook risico’s in: als er geen controles zijn tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland enerzijds of tussen Noord-Ierland en Ierland anderzijds, dan kunnen goederen zonder meer vanuit Groot-Brittannië op de Europese markt in Ierland terechtkomen. Met andere woorden: het is dan onduidelijk of de Britse producten wel voldoen aan de Europese standaarden. Daarom hebben Brussel en de lidstaten de meest gevoelige gratieperiode bewust beperkt tot een korte periode van drie maanden.
Het brexitakkoord is bedoeld om de Europese interne markt én het Goedevrijdagakkoord te beschermen. Maar het doet vooral het ene en amper het andere.
‘Disproportioneel’
Maar dat is buiten de Noord-Ierse Unionisten (DUP) gerekend, voor wie de grenscontroles tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië een regelrechte doorn in het oog zijn. Om die reden stemde de partij van voorzitter en Noord-Iers premier Arlene Foster tegen zowel de overeenkomst over de terugtrekking als over de toekomstige relatie tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie. Nu de gevolgen van die keuze zichtbaar worden – denk maar aan lege winkelrekken en aanzienlijke prijsstijgingen – voelen ze zich gesterkt om in de tegenaanval te gaan. ‘Het brexitakkoord is bedoeld om de Europese interne markt én het Goedevrijdagakkoord te beschermen. Maar het doet vooral het eerste en amper het laatste’, aldus Foster.
Ditmaal kunnen Foster en co. wel rekenen op Brits premier Boris Johnson die – ondanks het feit dat hij er tweemaal akkoord mee is gegaan – steeds heeft volgehouden dat er geen checks zouden komen. Zonder overleg met de Europese Unie heeft de Britse regering nu besloten om een van de gratieperiodes tot oktober te verlengen en de implementatie van de controles op te schorten. Omdat die controles slechts onder het goed- of afkeurend oog van de Europese Unie worden uitgevoerd door Britse ambtenaren, zijn de Britten daar in de praktijk bij machte toe. Maar normaal zijn er in het zogenaamde Joint Committee procedures voorzien om zulke zaken eerst te bespreken. De Britse regering legt die piste simpelweg naast zich neer.
De Europese Unie is allerminst opgezet met die gang van zaken. Het feit dat het Verenigd Koninkrijk van plan is om het brexitakkoord te schenden, is het zoveelste teken aan de wand dat de relatie tussen Brussel en Londen de komende jaren niet soepel zal verlopen. Bevoegd Eurocommissaris Maros Sefcovic liet aan de Financial Times optekenen dat de Britse beslissing ertoe kan leiden dat het Verenigd Koninkrijk uiteindelijk voor het Europees Hof van Justitie moet verschijnen. Dat zou voor de Britse regering en de dogmatische brexiteers – die niets willen weten van Europese rechtsspraak – als een regelrechte provocatie worden beschouwd.
‘Ondermijnt vertrouwen’
De Unie moet echter op eieren lopen. Volgens de gemaakte afspraken mogen de Noord-Ieren in 2024 stemmen of ze de regels van de Europese markt voor goederen wel willen blijven volgen. Met andere woorden: Brussel kán het spel niet te hard spelen en moet zoveel mogelijk in het werk stellen om de impact van het brexitakkoord in het dagelijkse leven van de Noord-Ieren tot een minimum te beperken.
Het is 2021 en de Britse regering wil de gevolgen van haar eigen brexitkeuzes nog steeds niet aanvaarden.
Europese diplomaten erkennen dat het akkoord momenteel niet optimaal functioneert en zeggen dat Brussel bereid is om de zwakke punten ervan bij te schaven. Wel klinkt er klaar en duidelijk dat de centrale principes van het document niet opnieuw onderhandelbaar zijn. Dat percipieert de Noord-Ierse regering echter als een teken van slechte wil. Een overleg tussen Sefcovic en de kersverse Britse brexitminister David Frost leverde alvast geen bemerkenswaardige resultaten op.
‘Zeer gevoelige materie’, liet de voormalige Britse Eurocommissaris en ambassadeur in Dublin Julian King vrijdagochtend aan BBC Radio 4 weten. ‘Zulke unilaterale manoeuvres ondermijnen het vertrouwen tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie én creëren juridische onzekerheden voor ondernemingen. Beide partijen moeten samen op zoek naar oplossingen.’
Verhofstadt
Tegen de achtergrond van de ganse saga speelt nog een ander element: de volledige goedkering van het brexitakkoord zelf. Dat is eind december aan Europese zijde slechts voorlopig goedgekeurd door de lidstaten. De overeenkomst gaat pas definitief van kracht eenmaal een meerderheid in het Europees Parlement zijn zegen heeft gegeven. Maar het halfrond is niet bepaald opgezet met de houding van Londen. Voormalig voorzitter van de parlementaire brexitwerkgroep Guy Verhofstadt (Open VLD) liet op Twitter zijn ongenoegen blijken. ‘Het is 2021 en de Britse regering wil de gevolgen van haar eigen brexitkeuzes nog steeds niet aanvaarden.’
De deadline voor de ondertekening van het Europees Parlement loopt binnen een kleine twee maanden af. Maar enkele prominente afgevaardigden hebben aangegeven dat ze de overeenkomst enkel zullen onderschrijven wanneer het Verenigd Koninkrijk een constructieve houding aanneemt – een onwaarschijnlijk scenario. ‘Het Europees Parlement rolt met de spierballen’, schrijven onderzoekers Merijn Chamon en Guillaume Van der Loo. Wanneer het Europees Parlement die deadline in een onwaarschijnlijk geval laat passeren of die einddatum in overleg met het Verenigd Koninkrijk niet verlengt, dan krijgen we in mei alsnog een harde brexit zonder akkoord.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
