De Europese staatshoofden en regeringsleiders engageren zich ertoe de Europese Unie tegen 2050 klimaatneutraal te maken. Dat hebben ze beslist op hun top in Brussel. Polen vraagt echter meer tijd om zich voluit te engageren.
‘Er is een akkoord over klimaatneutraliteit tegen 2050. De Europese Raad heeft een akkoord bereikt over deze belangrijke doelstelling’, schreef voorzitter Charles Michel donderdagnacht omstreeks 1 uur op Twitter. De discussie had uren aangesleept en Michel, die daags na de voorstelling van de Europese Green Deal van de Commissie absoluut de steun van de lidstaten voor een ambitieus klimaatbeleid wilde krijgen, toonde zich dan ook tevreden met de uitkomst. ‘Alles van waarde vergt moeite’, klonk het.
Maar ondanks het enthousiasme van de nieuwe Europees president blijkt dat de 28 lidstaten niet helemaal op dezelfde lijn zitten. Aan de conclusies van de top werd namelijk toegevoegd dat één lidstaat zich er op dit moment niet toe in staat acht de noodzakelijke maatregelen te nemen om de vooropgestelde klimaatneutraliteit te realiseren. Het gaat om Polen. Op de Europese top van juni 2020 willen de leiders op de kwestie terugkomen en moet Warschau zijn positie nader kunnen toelichten.
Tegen die tijd zal er meer duidelijkheid zijn over de manier waarop de Europese Unie landen zoals Polen wil steunen die nu nog in grote mate afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. In januari 2020 zal de Commissie de details toelichten van het ’transitiemechanisme’ waar regio’s en sectoren een beroep zullen kunnen doen die nu nog in grote mate afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen. Vervolgens zal in maart de klimaatwet voorgesteld worden die de klimaatneutraliteit moet realiseren. Op basis van al die info moeten Polen zijn positie kunnen verduidelijken.
Urenlange discussie
Tijdens de urenlang aanslepende discussie over klimaatneutraliteit koppelde de Poolse premier Mateusz Morawiecki de kwestie donderdagavond aan de meerjarenbegroting 2021-2027. Terwijl het transitiemechanisme een complex instrument belooft te worden, dat onder meer geld zal zoeken in de Europese cohesiefondsen, vroeg Polen dat de financiering bovenop het cohesiegeld zou komen. In de finale conclusies is elke link tussen klimaatneutraliteit en de Europese meerjarenbegroting echter verdwenen.
Diplomaten wijzen erop dat de echte vraag is wat er gaat gebeuren als de Polen in juni meedelen dat ze nog steeds niet de noodzakelijke maatregelen kunnen nemen. De EU dreigt dan als geheel haar doelstelling te missen om in 2050 klimaatneutraal te worden. De andere lidstaten zouden kunnen beslissen om het gat te vullen dat door de Polen geslagen wordt, maar dat is naar verluidt geen animo voor.
De conclusie luidt dan ook dat Warschau zich in een zwakke positie gemanoeuvreerd heeft met het oog op de onderhandelingen over de meerjarenbegroting. Dat betekent meteen dat over die begroting pas tegen de zomer een akkoord kan gevonden worden, wanneer de Polen hun positie hebben duidelijk gemaakt, ook al maakte Michel op zijn afsluitende persconferentie gewag van een akkoord in de komende weken of maanden. In ieder geval zou in februari wel een extra Europese top belegd worden om de violen over de meerjarenbegroting verder te stemmen.
Voor aanvang van de top maakten verschillende leiders er een punt van om in het kader van de klimaatdiscussie in de conclusies te laten opnemen dat ook kernenergie een aanvaardbare bron is om tegen het midden van de eeuw netto geen broeikasgassen meer uit te stoten. Vooral de Tsjechische premier Andrej Babis maakte daar een punt van. Uiteindelijk kwamen de 28 lidstaten overeen dat elk land zelf moeten kunnen beslissen over zijn energiemix. ‘Sommige landen hebben aangegeven dat ze kernenergie gebruiken als onderdeel van hun nationale energiemix’, luidt het.
