Vandaag gaan de Amerikanen naar de stembus om te bepalen wie de komende vier jaar het Witte Huis mag bewonen. Hoe zit het ook alweer met dat kiescollege, welke staten zijn belangrijk en wanneer hebben we de uitslag? Dit moet u weten over Election Day.
Zo werkt het kiescollege
Als de presidentskandidaat die landelijk de meeste stemmen ontvangt zou winnen, dan hadden de Verenigde Staten in de afgelopen vier jaar onder leiding van president Hillary Clinton gestaan. In plaats van de popular vote, wordt de presidentsverkiezing besloten via het kiescollege.
Daarin krijgt elke staat evenveel kiesmannen als Congresleden. Dat zijn er altijd minstens drie, want elke staat heeft twee senatoren en minstens één afgevaardigde in het lagerhuis. Dit systeem zorgt voor een oververtegenwoordiging van dunbevolkte staten in het kiescollege.
Washington DC is officieel geen staat, maar krijgt toch ook drie kiesmannen. Puerto Rico, Guam, Amerikaans Samoa, de Amerikaanse Maagdeneilanden en de Noordelijke Marianen zijn allemaal onderdeel van de Verenigde Staten, maar hun vier miljoen inwoners mogen niet stemmen op de presidentskandidaten. In totaal zijn er 538 kiesmannen te verdelen. Wie er 270 verzamelt, heeft dus gewonnen.
Theoretisch gezien is het mogelijk dat beide kandidaten 269 kiesmannen winnen. Dan wordt de president gekozen in het Huis van Afgevaardigden, door de nieuwe afgevaardigden die ook op 3 november worden gekozen. In het Huis mag de delegatie van elke staat één stem uitbrengen op een presidentskandidaat, terwijl de Senaat de vicepresident kiest. Deze situatie is sinds 1837 niet meer voorgekomen.
Héél veel Amerikanen hebben al gestemd
De verkiezingsdag valt weliswaar op 3 november 2020, maar gek genoeg lijkt het erop dat de meeste Amerikanen dit jaar niet op die dag zullen stemmen. Volgens voorlopige gegevens hebben al zeker 91,6 miljoen mensen een ‘early vote’ uitgebracht, in persoon of via de post. Dat is 67 procent van het totale aantal stemmen dat vier jaar geleden werd uitgebracht.
Veel staten pasten in de afgelopen maanden hun stemprocedures aan vanwege de coronaviruspandemie. Daardoor was het dit jaar in veel meer staten mogelijk om een stembiljet op de post te doen, of om de afgelopen weken al een stembureau te bezoeken. Door het hele land stonden al lange rijen bij de kieslokalen; experts speculeren dat de opkomst mogelijk een stuk hoger zal liggen dan bij de presidentsverkiezingen van de afgelopen decennia, al zullen we dat natuurlijk pas weten als alle stemmen geteld zijn.
Uitslagen kunnen dagen op zich laten wachten
En dat tellen, dat kan dit jaar een stuk langer gaan duren dan bij voorgaande verkiezingen het geval was. Ook dat heeft alles te maken met de pandemie. In veel staten is het namelijk een veel langzamer proces om poststemmen te tellen, dan stemmen die in persoon zijn uitgebracht. Op ingezonden stembiljetten moet bijvoorbeeld de handtekening van de kiezer worden geverifieerd, en in sommige staten moeten postkiezers ook een getuige laten meetekenen. Daardoor is het telproces langzaam en handmatig.
Bovendien kunnen briefstemmen – opnieuw afhankelijk van de regelgeving in individuele staten – soms nog ná de verkiezingsdag binnenkomen, en toch geldig zijn. Sommige staten, zoals de belangrijke swing state Pennsylvania, denken dat het dagenlang gaat duren om alle poststemmen te tellen.
De verschillende stemmethodes die dit jaar beschikbaar zijn, kunnen op de verkiezingsavond ook een vertekend beeld geven van de uitslagen, waarschuwen experts. Veel meer Republikeinen zijn van plan om op de verkiezingsdag zelf te stemmen, terwijl Democraten vaker een poststem uitbrengen.
Staten die op 3 november eerst de stemmen tellen van kiesbureaus die op de verkiezingsdag zelf open waren, zullen vermoedelijk resultaten rapporteren waarin Trump op een voorsprong staat, terwijl de meeste Democratische stemmen pas later worden geteld. Dit is onder meer het geval in Michigan, Pennsylvania en Wisconsin. In Florida, Georgia en Texas geldt het tegenovergestelde en zal Biden vermoedelijk goed scoren in de eerste resultaten.
President Trump roept steeds nadrukkelijker op dat het verkiezingsresultaat nog op de avond van 3 november duidelijk moet zijn. Hij zegt te vrezen voor gesjoemel met de telling in de dagen daarna. Maar in sommige staten zal hoe dan ook pas echt blijken hoe er is gestemd in de dagen na 3 november.
De Amerikaanse media die doen aan race calls – voorspellingen over welke kandidaten gaan winnen in bepaalde staten, op basis van exitpolls en uitslagen – zullen rekening houden met het ingewikkelde telproces. Die besluiten zullen dit jaar vermoedelijk langer op zich laten wachten dan bij voorgaande verkiezingen.
Gaan de rechtbanken een rol spelen?
Als er geen overduidelijke winnaar is, lijkt het onvermijdelijk dat de rechtbanken een rol gaan spelen bij de telling. Nachtmerriescenario is een soort landelijke versie van Florida 2000, toen de strijd tussen George W. Bush en Al Gore uitliep op een juridische strijd over slecht ontworpen stembiljetten die uiteindelijk moest worden beslecht door het Hooggerechtshof.
In de aanloop naar 3 november hebben rechtbanken in verschillende deelstaten én het Hoogerrechtshof al allerlei uitspraken gedaan over de regels omtrent stemmen per post, hoe kiezers zich kunnen registreren, en hoe stemmen worden geteld. Vorige week besloot het Hooggerechtshof bijvoorbeeld nog dat poststemmen die na de verkiezingsdag binnenkomen in de staat Wisconsin, bijvoorbeeld door vertragingen bij de bezorging, niet meer geteld mogen worden.
Drie van de negen hoge rechters die uiteindelijk het verschil kunnen maken, zijn aangesteld door president Trump. De conservatieven hebben een meerderheid van zes tegen drie liberalen. Opvallend feit: drie van de huidige hoge rechters waren betrokken bij de rechtszaak die de verkiezing van 2000 besloot: John Roberts, Brett Kavanaugh en Amy Coney Barrett gaven alle drie juridisch advies aan de Bush-campagne.
Deze staten zijn belangrijk
Ondanks de moeilijke omstandigheden, zijn er enkele staten die op de verkiezingsavond al een goed voorproefje zullen geven van de uiteindelijke uitslag. Sleutelstaat Florida is één van die deelstaten. Daar worden vervroegd uitgebrachte stemmen al geteld vóór de verkiezingsdag, waardoor bij het sluiten van de stembussen meteen al veel resultaten bekend zullen zijn.
Met name voor Trump is Florida een must-win. Als hij de staat verliest, krimpen zijn kansen aanzienlijk. Als Trump wint in Florida, is dat een goed teken, met name als hij ook weet te winnen in Pennsylvania of in het Midwesten: Michigan, Minnesota, Ohio, Wisconsin.
Naar verwachting zullen er ook vrij snel resultaten komen uit Texas. In die staat heeft al sinds 1976 geen Democratische presidentskandidaat gewonnen, maar volgens peilingen wordt het dit jaar spannend. Als Biden hier als winnaar uit de bus komt, kan Trump het wel schudden. Enkele andere staten om in de gaten te houden: Arizona, Georgia, Nevada en North Carolina.
Op bovenstaande kaart wordt getoond welke staten door analisten worden gezien als Republikeins (rood) of Democratisch (blauw). De getallen staan voor het aantal kiesmannen.
Waar wordt verder op gestemd?
Behalve de president, kiezen Amerikanen op 3 november nog veel meer volksvertegenwoordigers. Alle 435 leden van het Huis van Afgevaardigden worden elke twee jaar gekozen. Volgens de peilingen houden de Democraten zeer waarschijnlijk de meerderheid in het lagerhuis.
In de Senaat komt mogelijk de meerderheid van de Republikeinen in gevaar. Zij hebben nu 53 zetels, tegen 47 voor de Democraten. Voor 35 van de 100 zitjes worden in 2020 verkiezingen gehouden. Onder meer in Arizona, Georgia, Maine, North Carolina en Iowa is er volgens de peilingen een aardige kans dat een Republikein zal worden vervangen door een Democraat. In Alabama wordt waarschijnlijk juist weer een Democraat vervangen door een Republikein.
In alle staten worden ook lokale verkiezingen gehouden, voor de staatsparlementen en in sommige gevallen voor gouverneurs en andere volksvertegenwoordigers.
Ook houden verschillende staten referenda. Dit is een greep uit de meest opvallende kwesties waar kiezers zich over zullen uitspreken:
- In Louisiana en Colorado wordt gestemd over het beperken van het recht op abortus.
- Arizona, Montana, New Jersey en South Dakota stemmen over legalisatie van marihuana voor recreatief gebruik. Washington DC en Oregon stemmen over het toestaan van paddo’s.
- Florida stemt over een geleidelijke verhoging van het minimumloon. Dat is nu 8,46 dollar per uur, en zou bij een ‘ja’-stem stijgen tot 15 dollar per uur in 2026.
- Californië bepaalt of taxi-apps als Uber en Lyft worden uitgezonderd van strenge regels rond het inzetten van flexwerkers. Dat heeft al geleid tot hevig gelobby door de betrokken bedrijven, die zeker 200 miljoen dollar staken in hun campagne voor een ‘ja’ bij het referendum.
Dit zijn de belangrijkste datums en tijden
De verkiezingen beginnen traditiegetrouw met enkele stembureaus in New Hampshire die om middernacht al open gaan. De resultaten uit Dixville Notch en Millsfield verschijnen kort daarna (aan het begin van de ochtend van 3 november in België). Gezamenlijk hebben deze dorpen slechts enkele tientallen kiezers; meestal zijn er aanzienlijk meer journalisten aanwezig.
Aan de oostkust van de Verenigde Staten gaan de eerste stembureaus vervolgens om zes uur ’s ochtends (12 uur ’s middags in België) open. Om zes uur ’s avonds (middernacht in België) gaan de eerste stembureaus dicht. Aan de westkust gaan de laatste stembureaus dicht om 5 uur ’s ochtends Belgische tijd (op woensdag 4 november).
De eerste golf exitpolls zal verschijnen om 1 uur ’s nachts in België. Daarna zullen de resultaten gestaag (maar in sommige staten dus zeer langzaam) binnendruppelen. In 2016 verzond persbureau Associated Press om 8.29 uur ’s ochtends in België de verlossende race call: Trump had gewonnen.
Op 14 december komen de 538 kiesmannen (ja, die bestaan echt, al kunnen het ook vrouwen zijn) bijeen om formeel hun stem uit te brengen en de president te verkiezen. Op 3 januari wordt het nieuwe Congres ingezworen. Op 20 januari vindt de inauguratie van de nieuwe president plaats.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier