Na de machtsovername van de islamistische taliban in Afghanistan halen westerse landen er hun onderdanen en lokale medewerkers weg. Ook België stuurt voor de evacuatie drie transportvliegtuigen.
Een eerste toestel van Defensie – een Falcon 7X – vertrekt om 16 uur met een consulair- en een voorbereidingsteam vanop Melsbroek richting Islamabad, in Pakistan. Dat laat de federale regering weten. De grotere transportvliegtuigen, die de eigenlijke evacuatiemissie uit Afghanistan moeten uitvoeren, volgen “in de komende uren”, samen met een detachement van ongeveer 15 militairen.
Het kernkabinet besliste maandagmiddag om drie transportvliegtuigen van Defensie in te zetten voor de evacuatie van Belgen, hun gezinsleden, Afghaanse medewerkers zoals tolken en fixers en vrouwen- en mensenrechtenactivisten. Duizenden mensen proberen Afghanistan zo snel mogelijk te verlaten nu de radicaalislamitische taliban er de macht na een blitzoffensief hebben overgenomen. Een eerste toestel, een kleinere Falcon 7X met diplomaten en een voorbereidingsteam aan boord, stijgt dinsdagmiddag om 16 uur op vanop de militaire luchthaven van Melsbroek.
De vlucht gaat naar Islamabad in Pakistan, waar de Belgische ambassade de situatie in Afghanistan opvolgt. Dat melden de ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie, Sophie Wilmès en Ludivine Dedonder, en staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi dinsdagmiddag in een communiqué.
In een tweede fase zullen twee C130-transportvliegtuigen en een A400 M-toestel opstijgen, samen met een detachement van ongeveer vijftien militairen. Dat vertrek is voorzien “voor de komende uren”, klinkt het. Ook de transportvliegtuigen vliegen eerst naar Islamabad om van daaruit verschillende keren naar de Afghaanse hoofdstad Kaboel en terug te vliegen. Hoeveel keer dat nodig zal zijn, is afhankelijk van het aantal mensen dat geëvacueerd moet worden, maar de operatie “kan enkele dagen duren”, vermoedt de regering.
De transportvliegtuigen hebben alles samen een capaciteit van 220 mensen – 100 voor de A400 M en 60 voor elke C130. De geëvacueerden worden na afloop naar België overgebracht.
Staatssecretaris Mahdi benadrukt dat hij een humanitair visum zal verstrekken voor de Afghanen die via België geëvacueerd worden. “Het is een morele plicht”, zegt hij. De betrokken federale overheidsdiensten en de bevoegde ministers plannen morgen/woensdag een perspunt, afhankelijk van hoe de situatie ter plaatse verder verloopt.
Minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès benadrukt dat het om een “moeilijke onderneming” gaat, “in omstandigheden die van uur tot uur veranderen”. Volgens Defensieminister Dedonder gebeurt alles in coördinatie met de andere landen ter plaatse. De Verenigde Staten staan in voor de beveiliging voor de internationale luchthaven van Kaboel en onder meer Nederland, Duitsland en Frankrijk konden al toestellen naar Afghanistan sturen.
Eerste Duitse transportvliegtuig keert terug met zeven passagiers uit Afghanistan
Het eerste transportvliegtuig van de Duitse luchtmacht om mensen te evacueren uit Afghanistan heeft maandag slechts zeven mensen meegenomen uit Kaboel. Dat heeft het Duitse persbureau DPA vernomen.
Maandagavond landde de eerste Duitse Airbus A400M in Kaboel. Volgens de Duitse minister van Defensie, Annegret Kramp-Karrenbauer, gebeurde dat in uiterst moeilijke omstandigheden. ‘We hebben een zeer verwarrende, gevaarlijke, complexe situatie op de luchthaven, vooral vanwege de drukte’, zei ze dinsdagochtend op televisiezender ARD. ‘We hebben ons vliegtuig gisteren aan de grond gekregen in een echt halsbrekende landing.’
Volgens Kramp-Karrenbauer was het vooral de bedoeling om militairen ter plaatse te brengen om de evacuaties te beveiligen. ‘We hadden maar heel weinig tijd en daarom hebben we alleen degenen meegenomen die daadwerkelijk ter plaatse waren’, zei ze nog. DPA vernam dat uiteindelijk slechts zeven passagiers werden geëvacueerd met deze eerste vlucht.
De A400M is ontworpen met een capaciteit van 114 passagiers, maar zou bij dringende evacuaties tot 150 mensen kunnen vervoeren.
Taliban schieten in de lucht bij luchthaven Kaboel
Talibanstrijders bij de internationale luchthaven van Kaboel hebben in de lucht geschoten om de menigte bij het complex te verjagen, meldde de nieuwssite al-Jazeera. Amerikaanse militairen deden maandag al hetzelfde. Een menigte wil het terrein op in de hoop op een vlucht uit het land. Maandag slaagden talrijke wanhopige Afghanen erin het vliegveld en de start- en landingsbaan te bereiken. Ze blokkeerden zo de evacuaties die verscheidene landen via deze luchthaven willen uitvoeren.
Amerikaanse militairen hebben de orde hersteld en de evacuaties zijn weer in gang gezet. Maar volgens beelden op het internet trekken er weer heel wat Afghanen het luchthaventerrein op. Een veiligheidsfunctionaris van het Hamid Karzai International Airport zei tegen al-Jazeera dat er weer mensen het vliegveld oplopen. Hij verwacht dat de luchthaven 21 augustus wordt heropend voor het normale vliegverkeer.
De taliban presenteren zich in de stad als bevrijders en gematigde islamisten die het beste met iedereen voor hebben. Leiders pogen de bange bevolking weer de straat op en aan het werk te krijgen, ook vrouwen. Ze hebben gezegd dat ze afwachten tot de buitenlandse troepen het land hebben verlaten. Ze doelen op de troepen op het vliegveld van Kabul.
De taliban lijken daarom de orde rond het vliegveld te willen bewaren en zien de evacuaties graag snel afgerond. Topfiguren van de taliban hebben in Qatar overlegd over de toekomst van hun land en over een islamitische staatsvorm. Tussen 1996 en 2001 was dat een schrikbewind. Talibanleiders keren volgens de laatste berichten dinsdag weer naar Afghanistan terug en vliegen naar Kandahar in het zuidoosten.
Ongeveer 640 Afghanen met één vlucht geëvacueerd
Een vliegtuig van de Amerikaanse luchtmacht heeft in één enkele vlucht ongeveer 640 Afghaanse burgers in veiligheid gebracht. Dat meldt de website Defense One, die ook een foto van het interieur van het C-17 transportvliegtuig publiceerde. Daarop is te zien dat in het toestel honderden mensen als sardientjes op elkaar gepakt zitten.
Een vertegenwoordiger van het Amerikaanse ministerie van Defensie wil dinsdag geen details geven over de actie. Maar generaal-majoor Henry Hank Taylor zegt over de foto wel dat die “de menselijkheid van onze troepen tijdens de missie, en de bekwaamheid en het professionalisme van het Amerikaanse leger” toont. Defense One had gemeld dat paniekerige Afghanen zich zondag in Kaboel massaal in het vliegtuig hadden gehesen. De bemanning besliste uiteindelijk om de mensen niet onder dwang uit het toestel te zetten, maar om gewoon op te stijgen. Volgens veiligheidsbronnen zijn na de landing in Qatar uiteindelijk 640 burgers uit het vliegtuig gestapt.
Volgens de fabrikant Boeing is het enorme vrachtvliegtuig eigenlijk ontworpen voor maximaal 134 passagiers.
De Verenigde Staten hebben intussen beslist hun militaire aanwezigheid op de luchthaven van Kaboel te versterken, om het tempo van de evacuaties op te voeren. De bedoeling is om de evacuaties te versnellen tot één vlucht per uur “in de komende 24 uur”, zegt Taylor. “Bij maximale capaciteit verwachten we 5.000 tot 9.000 vertrekkende passagiers per dag.” Die belissing kwam er nadat er een communicatielijn tot stand was gebracht tussen de Amerikaanse militairen die het tarmac beveiligen en de taliban die de Afghaanse hoofdstad in handen hebben. Taylor zegt dat de operaties dan ook niet worden tegengehouden door de taliban. “We hebben geen vijandige interactie, geen aanvallen en geen bedreigingen van de taliban gehad.”