Econoom Robert Reich: ‘De Amerikaanse industrie zal niet opleven’

Hoe kan de regering-Biden de Amerikaanse economie op gang trekken? ‘Eerst corona temmen. En dan begint het pas’, meent voormalig minister van Werk Robert Reich.

Vierenzeventig is Robert Reich, hoogleraar economie aan de Universiteit van Berkeley intussen. Toch heeft hij op Twitter, Instagram en Facebook een miljoen volgers. In enkele jaren tijd werd hij een van de meest gerespecteerde linkse stemmen in de Amerikaanse media.

Hoe hebt u dat voor elkaar gekregen?

Robert Reich: Ik sta er zelf van te kijken. Zo’n tien jaar geleden zei een van mijn zonen tegen me: ‘Pa, ik hou van je werk, maar mensen lezen geen boeken meer. Om met je ideeën over politieke ecologie mijn generatie aan te spreken, moet je Twitter gebruiken en video’s op Facebook posten.’ Ik had eerst geen benul waarover hij het had, maar hij toonde me hoe het werkt.

U staat nu zelfs te dansen in TikTokfilmpjes en vertelt ‘de waarheid over Jeff Bezos’ of verspreidt andere linkse boodschappen. Waarom?

Reich: Mij is verteld dat TikTok de beste manier is om economie uit te leggen aan een zeer jong publiek. Dus doe ik dat. Ik had nog nooit van TikTok gehoord. Ik ben in eerste instantie universiteitsprofessor, en ik beschouw sociale media als een verlengstuk van mijn onderwijsactiviteiten voor een breder publiek.

Laten we het over de Amerikaanse economie hebben. 10,7 miljoen Amerikanen zijn officieel werkzoekend.

Reich: Een zeer theoretisch getal. De talloze mensen die te ontmoedigd zijn om werk te zoeken vallen daarbuiten. Er zijn dus nog meer werklozen.

Tegelijk zijn de uitgaven voor consumptiegoederen met 7,2 procent gestegen. Door corona bestellen mensen gigantisch veel spullen. Je zou kunnen zeggen: goed voor de economie?

Reich: Dat cijfer verhult dat de uitgaven enorm verschillen tussen de inkomensgroepen. Wie veel heeft, geeft nu veel uit. Wie weinig heeft, kan nog minder uitgeven. De pandemie vergroot de ongelijkheid. De rijken kopen huizen en auto’s en alle mogelijke consumptiegoederen, ze krijgen leningen tegen een lage rente. Maar werknemers met een gemiddeld of laag inkomen verliezen juist hun huizen en hun jobs.

Na lange debatten heeft het Congres een nieuw hulppakket aangenomen. President Donald Trump wilde het akkoord eerst niet ondertekenen. Waarom niet?

Reich: Hij is boos omdat hij steeds minder steun heeft van Republikeinen en niet meer in het middelpunt van de belangstelling staat. Het kan hem niet schelen dat miljoenen mensen het moeilijk hebben.

Wat vindt u van het hulppakket?

Reich: 900 dollar is niet genoeg, gezien de schade die de pandemie heeft aangericht – kijk maar naar de werkloosheid. Mensen onder een bepaalde inkomensdrempel krijgen maar 600 dollar eenmalige noodhulp, dat is de helft minder dan in maart 2020. Werklozen krijgen 300 dollar extra steun per week, ook maar half zoveel als in maart. Maar miljoenen Amerikanen zijn ten einde raad, en het geld is welkom.

Welke problemen moet de regering van Joe Biden eerst aanpakken?

Reich: Eerst moet hij corona onder controle krijgen. De economische crisis is een gevolg van de gezondheidscrisis, en we zullen de economie pas weer op gang krijgen als het virus verslagen is. Daarna moet er werk gemaakt worden van het nieuwe hulppakket.

Lost het probleem zich niet deels vanzelf op, nu de vaccinatiecampagne begint?

Reich: Dat denk ik niet. De structurele schade is te groot. Te veel handelaars en zaken zijn failliet, hele bedrijfstakken zijn opgedoekt, te veel mensen zijn van de arbeidsmarkt verdwenen. Om weer echt tot groei en productiviteit te komen, zijn miljarden dollars overheidssteun nodig.

De beurs gelooft in een snel herstel dankzij het vaccin: de aandelenkoersen kloppen records.

Reich: De beurs heeft weinig met economie te maken. Het is een kansspel waarbij investeerders proberen te gokken op wat alle anderen zullen doen. Het herstel zal in het voordeel zijn van de rijke hogere klasse en in het nadeel van de mensen in de midden- en lagere klasse. Zij zullen hun vroegere job misschien niet terugkrijgen. Ze hebben geen spaarcenten en krijgen geen leningen. Ze zullen zich op de arbeidsmarkt moeten heroriënteren, misschien moeten ze verhuizen. Voor hen wordt het een lange en zware weg terug.

De nieuwe minister van Financiën is Janet Yellen, de vroegere voorzitter van de Amerikaanse centrale bank. Bent u daar blij mee?

Reich: Ik heb veel vertrouwen in Janet. Ik ken haar al sinds ze hier les gaf in Berkeley. Ze begrijpt het belang van volledige werkgelegenheid, en ze weet heel goed dat de groeiende ongelijkheid een groot probleem is voor de Amerikaanse economie. Zo iemand hebben we nodig.

Is er op economisch vlak iets wat Donald Trump goed heeft gedaan, dat u zou willen behouden?

Reich: Zijn handels- en douanebeleid heeft de verkeerde antwoorden gegeven, maar altijd een paar juiste vragen gesteld. We moeten inderdaad dat deel van de Amerikaanse beroepsbevolking helpen dat zwaar getroffen is door de globalisering. Maar dat bereik je niet met willekeurige invoerheffingen en isolationisme. Trump denkt dat de wereldeconomie een nulsomspel is, waarbij Amerika alleen kan winnen als alle anderen verliezen. Dat is totaal verkeerd. Maar een voorzichtige en intelligente inzet van handelsbeperkingen, gekoppeld aan diplomatie, kan een zinvol politiek instrument zijn.

Met zijn ramkoers tegen China hoopte Trump industriejobs terug te brengen naar de VS. Is dat niet precies wat u beschrijft?

Reich: Nee. Dat is altijd een illusie geweest. De Amerikaanse industrie zal niet opleven. Wie daarvan droomt, denkt nostalgisch terug aan de jaren 1950 en 1960, toen massa’s arbeiders aan de band stonden. Dat is allemaal geautomatiseerd. Het gaat erom dat we de banen optimaliseren die gebleven zijn of nieuw gecreëerd worden. En dat de vakbonden eindelijk sterker worden.

Zodat ze kunnen ijveren voor hogere lonen, een eis die u al lang stelt.

Reich: De lonen van de Amerikaanse arbeiders stagneren al 40 jaar, rekening houdend met de inflatie. Twee derde van de niet universitair geschoolde mannen verdient nu aanzienlijk minder dan in 1979. Als we dezelfde inkomensverdeling zouden hebben als in de periode tussen de Tweede Wereldoorlog en het einde van de jaren zeventig, zou de doorsnee arbeider nu niet gemiddeld 45.000 dollar per jaar verdienen maar 60.000 à 70.000 dollar. In de VS is er een omgekeerde herverdeling geweest van de armste 66 naar de rijkste 1 procent.

U was minister van Werk onder president Bill Clinton. Welke banen voor ongeschoolden zou u willen stimuleren?

Reich: Een voorbeeld is de sector van de zonne-energie, die enorm belangrijk zal worden. Om zonnepanelen te installeren hoef je geen ingenieur te zijn. We zullen een klein leger van werknemers nodig hebben om dat soort technologieën te onderhouden.