Dreigt vanaf 17 oktober een nieuwe supercrisis in de economie?

De patstelling rond het Amerikaanse schuldenplafond is razend gevaarlijk. Krijgen we voor de vierde keer binnen een halve eeuw een megaschok? Maakt het Amerikaanse schuldenplafond na de val van de Berlijnse Muur, 9/11 en de val van Lehman het klavertje vier vol?

Het is toch volstrekt ondenkbaar dat er geen oplossing komt voor het probleem van het Amerikaanse schuldenplafond, niet? Zoals ondertussen genoegzaam bekend botst de Amerikaanse overheid op 17 oktober eerstkomend tegen dat plafond van 16.900 miljard dollar schuld aan. Om de schuld hoger te laten oplopen, moet er een wet komen die dat plafond optrekt. Komt die wet er niet, dan zijn er twee mogelijkheden. Ofwel gaat de Amerikaanse overheid in faling (want niet meer in staat de rekeningen te betalen), ofwel houdt men via één of meerdere juridische handigheidjes met nauwe betrokkenheid van de centrale bank, de Fed, voorlopig de boot drijvende.

In het geval van naakte faling behoeft het vervolg geen commentaar. De grootste economie en machtigste militaire machine van de wereld die in faling gaat: het zal tot schokgolven leiden die tot in alle uithoeken van de wereld te voelen zullen zijn. Recente uitspraken van onder meer IMF-topvrouw Christine Lagarde laten wat dit betreft weinig aan de verbeelding over. De geloofwaardigheid van de politieke besluitvorming zakt onder nul, zeker wat de VS betreft. Uitdeining van dit gegeven naar grote delen van de rest van de wereld is dan slechts een kwestie van tijd. Besmetting inzake verlies aan geloof in verantwoordelijke politieke besluitvorming is onvermijdelijk en zal er, onder meer, toe leiden dat de crisis in de eurozone snel terug op scherp gezet zal worden. Landen als Brazilië, India en China die voor zeer belangrijke politieke beslissingen staan, zullen zwaar onder druk komen om snel te laten zien dat het hen menens is. Aarzeling en krakkemikkige besluitvorming zal onmiddellijk afgestraft worden, niet in het minst vanuit de financiële markten.

Zelfs indien men de naakte faling vermijdt en via diverse trucjes de Amerikaanse staat in de mogelijkheid blijft om zijn rekeningen te voldoen, dan nog zal de schade zeer hoog oplopen. Ook dan blijft het immers een realiteit dat de politieke elite van het belangrijkste land van de wereld niet meer tot consistente besluitvorming in staat blijkt te zijn. In zeker zin is dit scenario zelfs nog gevaarlijker dan het abrupte falingsscenario. Het gegeven dat men een creatieve tijdelijke oplossing uit de hoge hoed zou toveren, zal de druk op de politieke ketel immers verminderen. Een nog langer uitgesponnen politieke slijtageslag ligt dan in het verschiet.

Gezond verstand en elementair plichtsbesef maken dat de kans groot blijft dat er een minimaal convenabele mouw gepast wordt aan het probleem van het schuldenplafond. Toch hebben we de voorbije kwarteeuw meer dan ooit moeten ervaren dat het ondenkbare soms toch realiteit wordt. De Koude Oorlog tussen Oost en West wiegde ons in dit verband wat in slaap. Vermits de gevolgen van een zwaar militair conflict tussen met name het Sovjet-blok en de NAVO onmetelijk destructief zouden zijn, gingen we er naarmate de tijd vorderde steeds meer van uit dat zulk een conflict ondenkbaar was. Cuba bracht ons even op de rand, maar het ondenkbare gebeurde inderdaad niet.

De val van de Berlijnse Muur en de daaropvolgende implosie van de Sovjet unie in 1989-1990 waren ook compleet ondenkbare evenementen die finaal toch gebeurden. Zelfs de Amerikaanse inlichtingendienst CIA had ze helemaal niet zien aankomen. Goed tien jaar later kwam 9/11, ook een mega-evenement dat we collectief niet zagen aankomen. 9/11 heeft een enorme impact gehad op wat er sedertdien op wereldvlak plaatsgreep. Dat geldt ook voor de derde grote ondenkbare gebeurtenis van de voorbije kwarteeuw, nl. de faling van Lehman Brothers op 15 september 2008. Sedert de Grote Depressie van de jaren 1930 was het een axioma dat de overheden een grote bank niet meer brutaal in faling zouden laten gaan. De val van Lehman was, opnieuw, het ondenkbare dat barre realiteit werd.

Als de politieke elite van de VS ijskoud blijft toekijken hoe de Amerikaanse overheid op 17 oktober tegen haar eigen schuldenplafond botst, wordt opnieuw het ondenkbare waar. Net zoals bij de vorige drie keren dat het ondenkbare zich toch realiseerde, zullen ook nu weer de gevolgen diepgaand zijn. Onder meer omdat driemaal scheepsrecht is, blijven we evenwel de hoop koesteren dat een vierde keer tegen zulk een situatie aanlopen dan toch niet aan de orde zal komen.