‘Don’t say gay’: hoe ouderrechten de Republikeinen naar verkiezingswinst moeten leiden

In de Amerikaanse staat Florida mag vanaf 1 juli 2022 niet meer over seksuele geaardheid worden gesproken op school. De wetgevers beriepen zich daarbij op ouderrechten, een manier om ook in andere Republikeinse staten gevoelige onderwerpen uit het klaslokaal weren. ‘Dit lijkt te kaderen in een electorale strategie’, zegt professor Amerikaanse politiek Bart Kerremans.

In de Amerikaanse staat Florida is het vanaf volgend schooljaar in scholen verboden om kinderen jonger dan 9 jaar te onderwijzen over seksuele geaardheid en genderdiversiteit. Dit verbod geldt niet alleen voor leerkrachten, maar ook voor vertrouwenspersonen en voor socioculturele of educatieve organisaties die op school langskomen. Voor alle oudere leerlingen moet het onderwerp steeds geschikt zijn voor hun leeftijd en hun ontwikkelingsniveau.

Zo staat het in de wet met de titel ‘Parental Rights in Education’ (ouderrechten in onderwijs, red.), waar de Republikeinse gouverneur Ron DeSantis eind maart zijn handtekening onder zette. Volgens DeSantis geeft die de ouders de zekerheid ‘dat hun kinderen een educatie krijgen en niet worden geïndoctrineerd’.

Tegenstanders doopten het voorstel van in het begin om tot ‘Don’t say gay’, want ze zien er vooral een manoeuvre in om homoseksualiteit en genderidentiteit weer in de taboesfeer te duwen. Volgens de Amerikaanse burgerrechtenbeweging ACLU is de wet ook in strijd met het grondwettelijk recht op vrijheid van spreken. Activisten en mensenrechtenorganisaties noemen ze gevaarlijk en schadelijk, aangezien lgbtq+-jongeren doorgaans mentaal kwetsbaarder zijn.

Praten over seksuele geaardheid en genderdiversiteit heeft wel degelijk een effect. Dat blijkt uit een rapport (uit 2021) van The Trevor Project, een Amerikaanse organisatie die zich bezighoudt met zelfmoordpreventie bij lgbtq+’ers. In het jaar voorafgaand aan de bevraging hebben lgbtq+-jongeren die de thema’s op school bespraken 23 procent minder vaak een zelfmoordpoging gerapporteerd dan de jongeren bij wie de thema’s niet aan bod zijn gekomen.

Ook president Biden sprak zich eerder uit tegen het wetsvoorstel. ‘Ik wil dat alle leden van de lgbtq+-gemeenschap – zeker de kinderen die door deze wet worden beïnvloed – weten dat ze worden geliefd en worden aanvaard zoals ze zijn’, tweette hij in februari.

Disney

Disney heeft intussen aangekondigd dat het alles in het werk zal stellen ‘om de wet te laten intrekken door de wetgevers of te laten neerhalen in de rechtbank’. Het trekt ook 5 miljoen dollar uit voor organisaties die lgbtq+-rechten willen beschermen. De boodschap is opmerkelijk, want met Disney World in Orlando is het bedrijf een van de grote economische spelers in de staat.

Tegelijkertijd is de boodschap van Disney niet mis te verstaan. Het gezinsvriendelijke bedrijf steekt zo zijn nek uit, nadat ceo Bob Chapek eerder bakken kritiek over zich had gekregen omdat hij zich niet sneller en strenger had uitgelaten tegen het wetsvoorstel. Pas nadat een deel van het personeel het werk had neergelegd, veranderde Chapek het geweer van schouder.

Traditie van thuisscholing

DeSantis reisde voor de ondertekening vorige week af naar een lagere school in de buurt van Tampa, de derde grootste stad in Florida. In een soort plechtigheid sprak hij er de pers en lokale politici toe over het belang van ouderrechten. Hij liet zich daarbij omringen door een groep kinderen uit die school, van wie enkelen een bord omhoog hielden met de slogan ‘Bescherm kinderen. Steun ouders’ – een pr-stunt die volgens de letter van de wet overigens niet meer mogelijk zal zijn vanaf 1 juli.

Meer nog dan om het verbannen van seksuele geaardheid uit de klaslokalen is het de Republikeinen te doen om ouderrechten. Het idee erachter is eenvoudig: ook ouders moeten hun zegje kunnen hebben in wat hun kinderen op school aangeleerd krijgen. ‘Dit past in een lange traditie’, zegt Bart Kerremans, professor Amerikaanse politiek (KU Leuven). ‘De opvatting dat in het onderwijs geen zaken aan bod kunnen komen die de ouders niet willen, ligt in het verlengde van de ideeën van thuisscholing – een relatief populaire onderwijsvorm in de VS.’

De wettekst staat ouders dan ook expliciet toe om een schoolbestuur voor de rechter te dagen wanneer zij vinden dat een leerkracht te ver gaat. Net omwille van de vage formulering van wat wel en niet is toegestaan, is de impact niet te onderschatten. Want is een 16-jarige oud genoeg om de geschiedenis van de aidsepidemie aangeleerd te krijgen? Of kan je een 12-jarige vertellen dat het homohuwelijk in sommige staten en landen legaal is? Eén ouder volstaat om de inhoud van bepaalde lessen aan banden te proberen leggen.

Juridische experts vrezen daarom nu al voor een chilling effect bij leerkrachten, waarbij ze mogelijk gevoelige onderwerpen bij voorbaat uit hun lessen schrappen uit angst voor consequenties. Openbare scholen kunnen zich dure rechtszaken bovendien vaak niet veroorloven.

Cultuuroorlog

In november trekken de Amerikanen opnieuw naar de stembus voor de midterms, waarbij onder meer over een derde van de zetels in het Huis van Afgevaardigden en de Senaat wordt gestemd. Met die tussentijdse verkiezingen in het vooruitzicht is het niet vreemd dat gouverneur DeSantis zich profileert als de beschermer van kinderen.

Eerder had de senaat in Florida ook al een Republikeins wetsvoorstel goedgekeurd dat leerkrachten verbiedt om bepaalde rassen geprivilegieerd te noemen, een indirecte verwijzing naar de Critical Race Theory die stelt dat racisme in Amerika institutioneel is ingebakken.

‘Uit deze wetten spreekt een wantrouwen tegenover de onderwijzende elite’, zegt Kerremans. ‘Men is ervan overtuigd dat zij allerlei thema’s in het curriculum wil stoppen. En tegelijk geloven ouders dan hun kinderen, bijvoorbeeld, tot homoseksualiteit gedreven zullen worden als dat aan bod komt.’

Dit gebeurt overigens niet alleen in Florida. Volgens de Amerikaanse krant The Hill buigen parlementen in verschillende andere Republikeinse staten zich momenteel over een vijftiental wetsvoorstellen die veel gelijkenissen vertonen met de ‘Parental Rights in Education’-wet.

Zo hebben parlementsleden in Georgia een bijna exacte kopie ervan ingediend. Tennessee wil dan weer elk tekstboek of alle lesmateriaal verbieden waarin ‘lgbtq+-levensstijlen worden gepromoot, genormaliseerd, ondersteund of besproken’. En in Kansas willen wetgevers lesmateriaal dat homoseksualiteit afbeeldt als een misdrijf in de strafwet laten opnemen.

‘De timing is een serieuze indicator dat dit lijkt te kaderen in een electorale strategie’, denkt Kerremans. ‘Het gaat over vele gelijkaardige voorstellen in tal van Republikeinse staten die nu plots op tafel komen te liggen. De Republikeinen willen eigenlijk een soort van cultuuroorlog tegen de Democraten op gang trekken, omdat ze geloven dat dergelijke discussies in hun voordeel zullen uitdraaien.’

Deze beweging gaat volgens de professor veel breder. Ook de ‘ongewenste ideeën’ rond rechten voor transgender kinderen of institutioneel racisme worden in het vizier genomen. Overigens niet alleen via wetgeving in scholen, maar ook door bepaalde onderwerpen uit bibliotheken te weren.

‘Het gaat allemaal om discussies waarvan de Republikeinen weten dat veel Amerikanen er zich wel in kunnen vinden’, zegt hij. ‘Met de verkiezingen die eraan komen zijn deze wetsvoorstellen een goede manier om zich te profileren.’